Czy należy wykonywać przeglądy techniczne drabin (np. w zakresie posiadanych stopni itp.), czy należy dokumentować?
Wszystkie urządzenia techniczne, w tym też maszyny (drabiny) powinny podlegać przeglądom kontrolnym, codziennym i okresowym. Zakres i częstotliwość powinien określać producent lub dostawca w dostarczonej wraz z urządzeniem lub maszyną dokumentacji. W niektórych przypadkach przeglądy okresowe, konserwacje i naprawy wykonują wyspecjalizowane osoby producenta/dostawcy. Podobnie jest z drabinami, mocowanymi na stałe i przenośnymi. Konstrukcja drabin bywa mniej i bardziej złożona.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.) – dalej r.m.w.m. – drabina to maszyna. Inaczej określa maszynę rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228). Zgodnie z r.m.w.m. - ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o maszynie - należy przez to rozumieć wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania. Pracodawca powinien podjąć działania mające na celu, by maszyny (w tym też drabiny) udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę były właściwe do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogły być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. W przypadku, gdy bezpieczne użytkowanie maszyn (w tym drabin) jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny (w tym drabiny): wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy (drabiny stałe); kontroli po ewentualnym zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu (drabiny stałe). Kontroli takiej dokonują osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje. Pracodawca również powinien zapewnić, by maszyny (w tym drabiny) narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co mogłoby spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były: okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje oraz specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby, w przypadku, gdy możliwe jest pogorszenie bezpieczeństwa związanego z maszyną (drabiną) a będącego m.in. wynikiem: prac modyfikacyjnych, zjawisk przyrodniczych, niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy. Zgodnie z r.m.w.m. wyniki kontroli powinny być rejestrowane i przechowywane, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres pięciu lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. wymagało wykonania przez pracodawcę w terminie do 1 stycznia 2006 r. przeglądu i dostosowania maszyn do minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.
Poniżej przykładowo wybrane informacje podawane przez producentów w dokumentacji, w przypadku stosowania drabin przenośnych i stałych: dla użytkowników profesjonalnych wymagana jest regularna okresowa kontrola drabin oraz ich mechanizmów; mechanizmy samozaciskowe zabezpieczające przed upadkiem z wysokości muszą być badane przez kompetentną osobę przynajmniej raz do roku i po każdym upadku, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami dla mechanizmów samozaciskowych; kontrola powinna być przeprowadzana przez osoby przeszkolone przez producenta drabiny oraz wg instrukcji producenta; informację o kompetentnej osobie powinien podać sprzedawca; drabin nie należy przedłużać oraz naprawiać w sposób prowizoryczny; uszkodzonych części nie wolno stosować ani naprawiać, lecz należy je wymienić na nowe; drabiny, które zostały mechanicznie uszkodzone, np. w czasie upadku z wysokości, należy wymienić na nowe; wszystkie mechaniczne części drabin, a przede wszystkim przeguby w drabinach przegubowych, należy utrzymywać w czystości. Według jednego z producentów, kompetentną osobą do wykonania przeglądu i naprawy drabiny jest osoba, która jest dobrze obeznana z zaleceniami i instrukcjami producenta dotyczącymi produkowanych drabin oraz potrafi zidentyfikować istniejące i dające się przewidzieć zagrożenia (usterki) w jakimkolwiek elemencie systemu zabezpieczającego przed upadkiem z wysokości ludzi, a także która posiada odpowiednie uprawnienia do podejmowania właściwych środków dla wyeliminowania lub kontroli zagrożeń.
Niezależnie od przeglądów okresowych, należy dokonywać przeglądów drabin każdego dnia, przed rozpoczęciem pracy. Przykładowy zakres takiego przeglądu: sprawdzenie wzrokowe, czy drabina nie jest uszkodzona i jest bezpieczna do użycia; sprawdzenie funkcjonowania elementów (np. przegubów w drabinach przegubowych); sprawdzenie czy nie są uszkodzone stopy i szczeble drabiny; sprawdzenie czy właściwe jest wyprofilowanie stóp drabiny, w celu zagwarantowania stabilności drabiny; czy wszystkie sekcje drabiny są w jednej osi; czy są, i czy są właściwie zamontowane śruby i połączenia śrubowe wsporników konstrukcji, w złączach sekcji i przy ogranicznikach krańcowych, czy są pewnie dokręcone i zabezpieczone przed poluzowaniem się; czy są i czy nie są uszkodzone zabezpieczenia przed rozsuwaniem się drabiny rozstawnej.
Kazimierz Kościukiewicz
Wszystkie urządzenia techniczne, w tym też maszyny (drabiny) powinny podlegać przeglądom kontrolnym, codziennym i okresowym. Zakres i częstotliwość powinien określać producent lub dostawca w dostarczonej wraz z urządzeniem lub maszyną dokumentacji. W niektórych przypadkach przeglądy okresowe, konserwacje i naprawy wykonują wyspecjalizowane osoby producenta/dostawcy. Podobnie jest z drabinami, mocowanymi na stałe i przenośnymi. Konstrukcja drabin bywa mniej i bardziej złożona.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.) – dalej r.m.w.m. – drabina to maszyna. Inaczej określa maszynę rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228). Zgodnie z r.m.w.m. - ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o maszynie - należy przez to rozumieć wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania. Pracodawca powinien podjąć działania mające na celu, by maszyny (w tym też drabiny) udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę były właściwe do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogły być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. W przypadku, gdy bezpieczne użytkowanie maszyn (w tym drabin) jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny (w tym drabiny): wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy (drabiny stałe); kontroli po ewentualnym zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu (drabiny stałe). Kontroli takiej dokonują osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje. Pracodawca również powinien zapewnić, by maszyny (w tym drabiny) narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co mogłoby spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były: okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje oraz specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby, w przypadku, gdy możliwe jest pogorszenie bezpieczeństwa związanego z maszyną (drabiną) a będącego m.in. wynikiem: prac modyfikacyjnych, zjawisk przyrodniczych, niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy. Zgodnie z r.m.w.m. wyniki kontroli powinny być rejestrowane i przechowywane, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres pięciu lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. wymagało wykonania przez pracodawcę w terminie do 1 stycznia 2006 r. przeglądu i dostosowania maszyn do minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.
Poniżej przykładowo wybrane informacje podawane przez producentów w dokumentacji, w przypadku stosowania drabin przenośnych i stałych: dla użytkowników profesjonalnych wymagana jest regularna okresowa kontrola drabin oraz ich mechanizmów; mechanizmy samozaciskowe zabezpieczające przed upadkiem z wysokości muszą być badane przez kompetentną osobę przynajmniej raz do roku i po każdym upadku, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami dla mechanizmów samozaciskowych; kontrola powinna być przeprowadzana przez osoby przeszkolone przez producenta drabiny oraz wg instrukcji producenta; informację o kompetentnej osobie powinien podać sprzedawca; drabin nie należy przedłużać oraz naprawiać w sposób prowizoryczny; uszkodzonych części nie wolno stosować ani naprawiać, lecz należy je wymienić na nowe; drabiny, które zostały mechanicznie uszkodzone, np. w czasie upadku z wysokości, należy wymienić na nowe; wszystkie mechaniczne części drabin, a przede wszystkim przeguby w drabinach przegubowych, należy utrzymywać w czystości. Według jednego z producentów, kompetentną osobą do wykonania przeglądu i naprawy drabiny jest osoba, która jest dobrze obeznana z zaleceniami i instrukcjami producenta dotyczącymi produkowanych drabin oraz potrafi zidentyfikować istniejące i dające się przewidzieć zagrożenia (usterki) w jakimkolwiek elemencie systemu zabezpieczającego przed upadkiem z wysokości ludzi, a także która posiada odpowiednie uprawnienia do podejmowania właściwych środków dla wyeliminowania lub kontroli zagrożeń.
Niezależnie od przeglądów okresowych, należy dokonywać przeglądów drabin każdego dnia, przed rozpoczęciem pracy. Przykładowy zakres takiego przeglądu: sprawdzenie wzrokowe, czy drabina nie jest uszkodzona i jest bezpieczna do użycia; sprawdzenie funkcjonowania elementów (np. przegubów w drabinach przegubowych); sprawdzenie czy nie są uszkodzone stopy i szczeble drabiny; sprawdzenie czy właściwe jest wyprofilowanie stóp drabiny, w celu zagwarantowania stabilności drabiny; czy wszystkie sekcje drabiny są w jednej osi; czy są, i czy są właściwie zamontowane śruby i połączenia śrubowe wsporników konstrukcji, w złączach sekcji i przy ogranicznikach krańcowych, czy są pewnie dokręcone i zabezpieczone przed poluzowaniem się; czy są i czy nie są uszkodzone zabezpieczenia przed rozsuwaniem się drabiny rozstawnej.
Kazimierz Kościukiewicz