Ci, którzy pracują w klimatyzowanych biurach, przychodzą w ostatnich dniach do pracy ze szczególną przyjemnością. Jednak nie wszyscy mogą liczyć na taki komfort, a przecież - zgodnie z prawem pracy - każdy pracownik ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obowiązek ich zapewnienia ciąży na pracodawcy.

Za brak wody dla pracowników nawet 30.000 zł grzywny

Jeśli temperatura powietrza przekracza 25 stopni Celsjusza, pracujący na powietrzu muszą mieć zapewnioną wodę do picia. W biurze obowiązek ten pojawia się, gdy temperatura osiągnie 28 stopni Celsjusza. Trzeba podkreślić, że woda do picia nie jest w takich okolicznościach przywilejem pracownika, a jego prawem. W przypadku powstania ewentualnego sporu, to na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia, że temperatura powietrza na stanowisku pracy nie przekraczała odpowiednio 25°C i 28°C i że w związku z powyższym nie można było mówić o pracy w warunkach szczególnie uciążliwych. Dlatego to pracodawca powinien sam z własnej inicjatywy, bez wniosku pracowników, dostarczyć im wodę. Zaniedbania w tym zakresie skutkować mogą sankcjami wynikającymi z przepisu art. 283 § 1 Kodeksu pracy w wysokości od 1000 do 30.000 zł. Więcej na temat obowiązków pracodawcy w czasie upału tutaj >

Pracodawca może skrócić czas pracy

W związku z wysokimi temperaturami Główny Inspektor Pracy zaapelował do pracodawców o skrócenie czasu pracy w dniach, w których temperatury szybują na najwyższe poziomy. Jednak trzeba pamiętać, że zawsze jest to dobra wola pracodawcy, a nie jego obowiązek.

O naruszeniach warto powiadomić inspekcję pracy

Arkadiusz Pączka, dyrektor Centrum Monitoringu Legislacji Pracodawców RP, przypomina, że pracodawca, zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpowiada za zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy swoim pracownikom, a w poszczególnych branżach obowiązują czasem dodatkowe, szczegółowe przepisy wynikające z rozporządzeń. Istotą tych przepisów jest to, by zdrowie ani życie pracowników nie było zagrożone. Jeśli dochodzi do takich naruszeń, można zawiadomić inspekcję pracy.

Dłuższe przerwy i zmiana godzin pracy czasem pomogą

Prowadzone już od dawna badania dowodzą, iż organizm ludzki najlepiej funkcjonuje w temperaturze ok. 18-20°C. Są jednak prace, które trzeba wykonać, mimo upału. Czy pracownicy, którzy pracują na powietrzu, mogą żądać zmiany organizacji pracy i przerwy w najgorętszym okresie dnia? Radca prawny Sławomir Paruch, partner w kancelarii Raczkowski Paruch wyjaśnia, że pracownicy mogą poprosić pracodawcę o zmianę organizacji pracy poprzez wprowadzenie np. dodatkowej 60 minutowej przerwy w czasie największego upału, np. w godzinach od 12:00 do 13:00. Mecenas Paruch podkreśla, że decyzja w tym zakresie należy zawsze do pracodawcy. Może on przychylić się do takiego wniosku, ale nie musi. - Taka dodatkowa przerwa nie powinna przekraczać 60 minut i nie jest wliczana do czasu pracy, zatem jest bezpłatna i musi znaleźć odzwierciedlenie w postanowieniach regulaminu pracy lub umowy o pracę. Pracodawca może również zdecydować, że dodatkowa 60 minutowa przerwa będzie płatna - dodaje adwokat Marta Kosakowska z kancelarii Raczkowski Paruch.

Czy pracownik może odmówić wykonywania pracy w upale?

A co, gdy upał staje się nie do zniesienia? - Wysoka temperatura nie jest postawą do odmówienia wykonywania pracy lub odstąpienia od jej wykonywania w trakcie pracy. Jeżeli spełnione są warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, pracownik ma zapewniony dostęp do wody, zimnych napoi, nie występuje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia, pracownik nie powinien odmówić świadczenia pracy - tłumaczy mecenas Paruch, ale wskazuje, że rozwiązaniem w wyjątkowych sytuacjach jest art. 210 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem, jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i zagrażają bezpośrednio zdrowiu lub życiu pracownika, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Powinien o takim zdarzeniu poinformować swojego bezpośredniego przełożonego.

Jeśli pracownik wykonuje prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej, a jego stan zdrowia (stan psychiczny lub fizyczny) w danym dniu, stwarza zagrożenie dla innych osób lub nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy, wówczas może powstrzymać się od  wykonywania pracy. Adwokat Marta Kosakowska zaznacza jednak, że takie sytuacje są jednak sytuacjami wyjątkowymi i należy je interpretować wąsko. - Przykładem może być np. sytuacja, gdy pracownik pracuje na zewnątrz w skrajnych temperaturach i ma poważne problemy zdrowotne z sercem lub jest w ciąży. Należy pamiętać, że w takiej sytuacji pracodawca ma prawo powierzyć pracownikowi czasowo inną pracę, np. wewnątrz budynku lub pod zadaszeniem - wyjaśnia adwokat.

W jakich sytuacjach pracownik mógłby więc powołać się na art. 210 kp i powstrzymać się od pracy ze względu na upał? - Przykładowo, takimi pracami są prace maszynisty, dyżurnego ruchu na kolei, motorniczego tramwaju, kierowcy autobusu, prace przy obsłudze ciężkich maszyn drogowych i budowlanych - wyliczają prawnicy z kancelarii Raczkowski Paruch. Jeśli np. kierowca autobusu, z powodu upału źle się czuje, kręci mu się w głowie, ma tzw. „mroczki”, powinien po uprzednim powiadomieniu przełożonego powstrzymać się od wykonywania pracy.

Najmłodsi pracownicy pod szczególną ochroną

Trzeba też podkreślić, że ustawodawca szczególną ochroną przed wysokimi temperaturami w pracy objął pracowników młodocianych (16-18 lat). Zabronione jest zatrudnianie młodocianych w pomieszczeniach, w których temperatura przekracza 30 stopni Celsjusza, a wilgotność względna powietrza jest większa niż 65 proc..

Więcej na ten temat w LEX Kadry i LEX BHP:
Letnia odzież ochronna i robocza - jak zadbać o bezpieczeństwo pracowników w upały* >>
Czy pracodawca, który zapewnia pracownikom wodę źródlaną w dystrybutorach ma obowiązek zapewnić dodatkowe napoje?* >>
Jakie warunki pracy należy zapewnić zatrudnionym na budowie w okresie wysokich temperatur?* >>

----------------------------------------------------------------------------
* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.