Odpowiedź
Posiłki profilaktyczne zapewniane są pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych – ze względów profilaktycznych. Określenie posiłki profilaktyczne należy do siatki pojęciowej języka prawnego – czyli takiego, jakim pisane są przepisy, natomiast w piśmiennictwie z zakresu BHP funkcjonuje dodatkowo pojęcie posiłków regeneracyjnych – które co do zasady używane jest zamiennie z określeniem posiłki profilaktyczne. Posiłki profilaktyczne wydawane ze względów profilaktycznych mają na celu regenerację pracownika – uwzględniając procentowy udział poszczególnych składników odżywczych oraz ogólną liczbę kalorii.
Uzasadnienie
Rolą pracodawcy jest zapewnienie pracownikom odpowiedniego poziomu warunków pracy. Ten minimalny standard wynika z przepisów ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U z 2016 r. poz. 1666) – dalej k.p. oraz licznych przepisów wykonawczych. Zgodnie z art. 232 k.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Z uwagi na fakt, iż powyższa kodeksowa regulacja wprowadza jedynie generalną zasadę zapewniania posiłków ze względów profilaktycznych, niezbędne stało się wprowadzenie w drodze rozporządzenia przepisów wykonawczych, które określiłyby rodzaje tych posiłków, wymagania jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania.
Przepisy regulujące kwestie szczegółowe związane z posiłkami profilaktycznymi zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów – dalej r.p.p.n. Zgodnie z § 1 r.p.p.n. obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom świadczącym pracę w warunkach szczególnie uciążliwych posiłków wydawanych ze względów profilaktycznych – w formie jednego dania gorącego. Posiłek nie może mieć dowolnych parametrów – musi spełniać kryteria określone w § 2 ust 1 r.p.p.n. – czyli zawierać około 50–55% węglowodanów, 30–35% tłuszczów, 15% białek oraz charakteryzować się wartością kaloryczną na poziomie około 1000 kcal.
Warto zauważyć, że zarówno przepis art 232 k.p., jak i przepisy przywołanego wyżej rozporządzenia nie odnoszą się do określenia "posiłki regeneracyjne" tylko do "profilaktycznych posiłków" oraz "posiłków wydawanych ze względów profilaktycznych". Jednak określenie "posiłki regeneracyjne" funkcjonuje zarówno w piśmiennictwie prawniczym poświęconym zagadnieniom bezpieczeństwa pracy jak i w mowie potocznej. Ponadto warto zauważyć, że niektórzy pracodawcy stosują praktykę polegającą na wydawaniu dwóch rodzajów posiłków – profilaktycznych, które spełniają kryteria wynikające z § 2 ust 1 r.p.p.n. oraz nazywanych w regulacjach zakładowych "posiłkami regeneracyjnymi" – które zawierają odpowiednio więcej kalorii.
Reasumując, uwzględniając obowiązujące przepisy regulujące kwestie wydawania posiłków przez pracodawcę należy uznać, że posiłki regeneracyjne stanowią zamienne przyjęte powszechnie określenie dla nazwy oficjalnej, wywodzącej się z przepisów, jaką są profilaktyczne posiłki, które z uwagi na skład oraz warunki środowiska pracy pracowników pełnią rolę regeneracyjną.
Sebastian Kryczka