Czy były pracownik - emeryt, któremu w czasie trwania emerytury stwierdzono chorobę zawodową, może ubiegać się o rentę i pobierać emeryturę zwiększoną o połowę renty zawodowej?

 

Odpowiedź

W przypadku stwierdzenia choroby zawodowej u osoby przebywającej na emeryturze, osoba ta może ubiegać się o rentę z tytułu choroby zawodowej, a następnie pobierać emeryturę zwiększoną o połowę tej renty.
Stosownie do postanowień art. 235(1) ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p., za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie takich chorób, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.

Zgodnie z art. 235(2) k.p., rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych. Wykaz chorób zawodowych oraz sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych, określa rozporządzenie Rady Ministrów z 30.06.2009 r. w sprawie chorób zawodowych.

Stosownie do postanowień art. 6 ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – dalej u.u.w., z tytułu choroby zawodowej przysługują świadczenia odszkodowawcze, a jednym z nich jest renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek takiej choroby.

Zgodnie z art. 17 u.u.w. renta z tytułu niezdolności do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Powyższa ustawa odsyła wprawdzie do przepisów ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w odniesieniu do ustalania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jej wysokości oraz wypłaty, jednak szczególne przepisy u.u.w. przewidują szereg wyjątków od zasad uregulowanych w ustawie rentowej.

Warunkiem przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie przepisów ustawy wypadkowej jest zawsze kwalifikowana przyczyna wystąpienia tej niezdolności w postaci wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. W wyroku z dnia 7.03.2006 r., I UK 210/05, Sąd Najwyższy zauważył, że uznanie za całkowicie niezdolnego do pracy z powodu ogólnego stanu zdrowia nie gwarantuje uprawnienia do renty z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby zawodowej.

Definiując niezdolność do pracy wskutek choroby zawodowej w rozumieniu art. 6 u.u.w. Sąd Najwyższy stwierdził, że zachodzi ona wówczas, gdy choroba zawodowa jest istotną przyczyną częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, co oznacza, że bez wynikającego z niej uszczerbku na zdrowiu niezdolność do pracy nie wystąpiłaby. Taki stan rzeczy istnieje niewątpliwie, gdy choroba zawodowa sama powoduje uszczerbek na zdrowiu uzasadniający zakwalifikowanie pracownika jako częściowo lub całkowicie niezdolnego do pracy. Zachodzi on również wtedy, gdy sama choroba zawodowa nie uzasadnia uznania pracownika za częściowo lub całkowicie niezdolnego do pracy, jednak bez wynikającego z niej uszczerbku na zdrowiu niezdolność do pracy nie wystąpiłaby, ponieważ pozostałe przyczyny niezdolności, np. inne choroby, nie wystarczyłyby do jej powstania. W takim przypadku stopień, w jakim choroba zawodowa przyczynia się do niezdolności, nie ma znaczenia, ważne jest to, że przesądza ona o wystąpieniu niezdolności do pracy, stanowiąc jej istotną przyczynę (por. wyrok SN z dnia 9 grudnia 2008 r., sygn. akt I UK 147/08, niepubl.).

Zgodnie z art. 26 ust. 1 u.u.w., osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:

  1. przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo
  2. emeryturę powiększoną o połowę renty.

Kwota połowy emerytury, o której mowa w pkt 1, obejmuje połowę łącznej kwoty emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i emerytury kapitałowej wypłacanej na podstawie odrębnych przepisów i nie może być niższa niż kwota należnej emerytury kapitałowej, przy czym emerytura kapitałowa wypłacana jest w pełnej wysokości.

Powyższe przepisy stosuje się odpowiednio do osoby, która nabyła prawo do renty w zamian za gospodarstwo rolne przekazane na własność Państwa, oraz do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyznane ze względu na wiek.

Powyższych przepisów nie stosuje się jednak, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości określony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od wysokości tego przychodu.