I. Wprowadzenie
 
Od 1 stycznia 2012 r. pracownicy o znacznym lub umiarkowanym stopniu będą wyjściowo pracować w normach czasu pracy określonych w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721) - dalej u.r.o.n., bez konieczności przeprowadzania dodatkowych badań lekarskich w odniesieniu do osób, które nie będą chciały pracować w normach czasu pracy określonych w art. 15 ust 2 u.r.o.n.
II. Czas pracy osób niepełnosprawnych według stanu prawnego obowiązującego do 31 grudnia 2011 r.
 
Z dniem 1 stycznia 2012 r. ulegają zmianie zasady wyznaczania skróconych norm czasu pracy osób niepełnosprawnych.
Przed tą datą osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawność z definicji pracowała w normach czasu pracy określonych w art. 15 ust. 2 u.r.o.n., a więc 7 godzin na dobę i 35 tygodniowo, chyba że miały do niej zastosowanie korzystniejsze (niższe) normy czasu pracy wynikające z innych przepisów (wówczas stosowano te normy) albo w odniesieniu do tych osób stosowano art. 16 u.r.o.n., jeżeli były zatrudnione przy pilnowaniu lub jeżeli na ich wniosek lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników (a w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tym pracownikiem), na podstawie którego wyłączano stosowanie norm czasu pracy określonych w art. 15 u.r.o.n. (wówczas stosowano normy ogólne dla danej grupy zawodowej).
Pozostałe osoby niepełnosprawne (tj. osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności oraz osoby niepełnosprawne, w odniesieniu do których w danym okresie nie ustalono stopnia niepełnosprawności) pracowały w normach czasu pracy określonych w art. 15 ust. 1 u.r.o.n. (8 godzin na dobę i 40 tygodniowo), chyba że miały do nich zastosowanie korzystniejsze normy czasu pracy wynikające z przepisów odrębnych lub w odniesieniu do tych osób stosowano art. 16 u.r.o.n.
III. Czas pracy osób niepełnosprawnych od 1 stycznia 2012 r.
 
A. Normy czasu pracy 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo
 
Od 1 stycznia 2012 r. nie ulegnie zmianie sposób ustalania norm czasu pracy na podstawie art. 15 ust. 1 u.r.o.n. w odniesieniu do drugiej z wyżej wymienionych grup osób niepełnosprawnych.
Również od 1 stycznia 2012 r. normy czasu pracy określone w art. 15 ust. 1 u.r.o.n. na zasadach takich, jak dotychczas obowiązywały osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności i osoby niepełnosprawne bez ustalonego stopnia niepełnosprawności będą domyślnie, wyjściowo stosowane do osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Stosowanie norm 8-godzinnej dobowej i 40-godzinnej tygodniowej będzie automatyczne (i nie będzie wymagało przeprowadzania dodatkowych badań lekarskich, wniosków pracowników itd.), jeżeli do pracownika nie będą miały zastosowania postanowienia art. 16 u.r.o.n. ani krótsze normy czasu pracy wynikające z innych aktów prawnych, a pracownik ten nie będzie się kwalifikował do tego, by zastosować wobec niego skrócone normy czasu pracy wynikające z art. 15 ust. 2 u.r.o.n.
Warto tu zwrócić uwagę na to, że zgody lekarskie na niestosowanie art. 15 u.r.o.n. (a więc zarówno art. 15 ust. 1 jak i art. 15 ust. 2 u.r.o.n.) wydane przed 1 stycznia 2012 r. zachowują moc obowiązującą także po tej dacie. Zatem pracownik, który nie chce, by wobec niego stosowano skrócone normy czasu pracy określone w art. 15 ust. 1 i 2 u.r.o.n. i uzyskał przed tą datą zgodę na podstawie art. 16 u.r.o.n. – po 1 stycznia 2012 r. nadal będzie mógł świadczyć pracę w normach czasu pracy ustalonych z pominięciem art. 15 u.r.o.n. bez konieczności wykonywania dodatkowych badań lekarskich, uzyskania "zaktualizowanej" zgody, czy ponownego występowania o zgodę, o której mowa w art. 16 u.r.o.n.
B. Skrócone normy czasu pracy (7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo) - konieczne zaświadczenie lekarza
 
Natomiast jeżeli osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wyrazi chęć pracy po 1 stycznia 2012 r. w skróconych normach czasu pracy, o których mowa w art. 15 ust. 2 u.r.o.n. (normy 7- i 35-godzinowe), to dodatkowo będzie musiała uzyskać zaświadczenie o celowości stosowania w odniesieniu do niej tych norm czasu pracy. Zaświadczenie wyda lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną i od dnia przedstawienia pracodawcy tego zaświadczenia normy określone w art. 15 ust. 2 u.r.o.n. będą stosowane w odniesieniu do pracownika, którego dotyczy to zaświadczenie. Przewiduje to art. 15 ust. 2a u.r.o.n.
Pracodawca nie ma obowiązku automatycznego skierowania na badania lekarskie wszystkich zatrudnionych w dniu 1 stycznia 2012 r. pracowników o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Ma taki obowiązek w przypadku osób, które wyrażą chęć pracy w nomach czasu pracy określonych w art. 15 ust. 2 u.r.o.n. (jeżeli tego nie uczyni będzie to uznawane za faktyczny brak możliwości skorzystania z wydania zaświadczenia przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników, a więc za przesłankę do wydania zaświadczenia przez lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną). Niezależnie od tego, który lekarz wyda zaświadczenie, pracodawca pokryje koszty badań lekarskich w tym zakresie.
W celu płynnego zreorganizowania pracy pracodawca może przed 1 stycznia 2012 r. poinformować pracowników o zmianie stanu prawnego i zachęcić zamierzających pracować w skróconych normach czasu pracy do tego by już teraz zgłaszali to pracodawcy. Pracodawca może bowiem w razie potrzeby aneksować umowę z jednostką medycyny pracy realizującą profilaktyczne badania pracowników i jeszcze w 2011 r. skierować pracowników na te badania. Zaświadczenia uzyskane przed 1 stycznia 2012 r. będą wiążące także po tej dacie.
Luiza Klimkiewicz