Niespotykana wcześniej fala pożarów składowisk i miejsc magazynowania odpadów wymusiła na ustawodawcy podjęcie zdecydowanych działań, których rezultatem jest m.in. ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw, w tym ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (dalej: ustawa o PSP) oraz ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony Środowiska (dalej: ustawa POŚ).
Jednym ze sposobów walki z pożarami odpadów, z których część – jak się wydaje – była rezultatem celowych podpaleń, jest zdecydowane zaostrzenie wymagań dotyczących zezwoleń na zbieranie odpadów, zezwoleń na przetwarzanie odpadów oraz pozwoleń na wytwarzanie odpadów uwzględniające zbieranie lub przetwarzanie palnych odpadów. W tym kontekście kluczowa rola przypadła komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej, a niezwykle istotnym instrumentem w procesie zabezpieczeń przeciwpożarowych stał się operat przeciwpożarowy.
Operat przeciwpożarowy od rzeczoznawcy
Zgodnie z art. 42 ust. 4b ustawy o odpadach do wniosku o wydanie zezwolenia na zbieranie odpadów oraz do wniosku o zezwolenie na przetwarzanie odpadów, oprócz wielu różnych oświadczeń i zaświadczeń, dołącza się także operat przeciwpożarowy, który jest dokumentem określającym warunki ochrony przeciwpożarowej instalacji, obiektu lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów. Operat, w rozumieniu ustawy o PSP, stanowi opinię osób legitymujących się specjalistyczną wiedzą z zakresu pożarnictwa i spełniających ściśle określone w ustawie wymagania. Jeśli organem wydającym zezwolenie jest marszałek województwa albo regionalny dyrektor ochrony środowiska, taki dokument może zostać sporządzony tylko przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, o którym mowa w rozdz. 2a ustawy o PSP. Natomiast w sytuacji, gdy organem właściwym jest starosta, operat może sporządzić osoba, o której mowa w art. 4 ust. 2a ustawy o PSP.
Operat przeciwpożarowy musi zostać uzgodniony z komendantem powiatowym (miejskim) PSP. W ramach procesu uzgodnieniowego, komendant może wyrazić zgodę na warunki ochrony przeciwpożarowej instalacji, obiektu budowlanego lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów lub też wyrazić zgodę pod warunkiem spełnienia dodatkowych wymagań albo nie wyrazić zgody. Uzgodnienie operatu następuje w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie do wojewódzkiego komendanta PSP.
Kontrola instalacji
Wydanie zezwolenia na zbieranie odpadów oraz zezwolenia na przetwarzanie odpadów oraz pozwolenia na wytwarzanie odpadów uwzględniające zbieranie lub przetwarzanie odpadów musi zostać poprzedzone kontrolą instalacji, obiektu budowlanego lub jego części lub miejsc magazynowania odpadów przez komendanta powiatowego (miejskiego) PSP (niezależnie od kontroli przeprowadzanej na miejscu przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska i przedstawiciela właściwego organu do wydania zezwolenia lub pozwolenia). Z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli występuje organ właściwy, czyli marszałek województwa, regionalny dyrektor ochrony środowiska lub starosta, który równocześnie przekazuje komendantowi niezbędną dokumentację, a w szczególności wniosek o wydanie zezwolenia lub pozwolenia oraz operat przeciwpożarowy wraz z postanowieniem uzgadniającym. Kontrola ze strony komendanta powinna się ogniskować na spełnianiu przez daną instalację lub obiekt wymagań w zakresie zgodności z warunkami ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w operacie i postanowieniu uzgadniającym. Sytuacja kontrolowanego jak i kontrolującego byłaby zdecydowanie bardziej transparentna, gdyby szczegółowe przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej w postaci rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych, o którym mowa w art. 43 ust. 8 ustawy o odpadach (rozporządzenie w sprawie wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej, jakie mają spełniać obiekty budowlane lub ich części oraz inne miejsca przeznaczone do zbierania, magazynowania lub przetwarzania odpadów), były już normami obowiązującymi. Tymczasem przepis stanowiący podstawę do wydania takiego rozporządzenia wejdzie w życie dopiero 22 sierpnia 2019 r.
Bez zażalenia, ale z możliwością zaskarżenia
Na podstawie przeprowadzonej kontroli i zgodnie z art. 41a ust. 3a ustawy o odpadach, komendant powiatowy (miejski) PSP wydaje postanowienie w przedmiocie spełniania wymagań określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej oraz operacie przeciwpożarowym i postanowieniu uzgadniającym. Na podkreślenie zasługuje fakt, że ustawodawca jednoznacznie wykluczył zażalenie na takie postanowienie. Warto jednak w tym miejscu zauważyć, że zgodnie z art. 142 KPA, postanowienie, na które nie przysługuje zażalenie, strona może zaskarżyć w odwołaniu od decyzji.
Prawdziwa „siła rażenia” komendanta powiatowego wyłania się dopiero z art. 41a ust. 4a ustawy o odpadach, zgodnie z którym, w przypadku wydania przez niego postanowienia opiniującego negatywnie spełnienie wymienionych wymagań przeciwpożarowych zawartych w przepisach prawa, operacie przeciwpożarowym lub postanowieniu uzgadniającym, organ właściwy do wydania odpowiedniego zezwolenia lub pozwolenia ma tylko jedno wyjście – odmówić wydania wnioskowanego zezwolenia lub pozwolenia. W przypadku braku właściwych przepisów wykonawczych, a więc rozporządzenia, o którym była wyżej mowa, oraz braku możliwości zażalenia na postanowienie uzgadniające, może dochodzić do sytuacji, w których wnioskujący o wydanie zezwolenia lub pozwolenia będzie się czuł zdominowany, a nawet pokrzywdzony przez komendanta powiatowego (miejskiego) PSP.
Analogiczne zmiany, dotyczące ochrony przeciwpożarowej, jak w przypadku ustawy o odpadach, wprowadzone zostały do ustawy POŚ w dziale IV Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii. Zmiany te zawarte zostały w art. 183c, 184 i 188 co wynika z faktu, że procedura wydawania pozwoleń uregulowana została na gruncie przepisów ustawy POŚ.
Co to jest istotna zmiana
Kierując się zapewne pilną potrzebą zreformowania istniejącego, wysoce niezadowalającego stanu regulacji i praktyki, ustawodawca w art. 41a ust. 6 ustawy o odpadach zawarł przepis stanowiący, że w przypadku „istotnej zmiany” zezwolenia na zbieranie odpadów, zezwolenia na przetwarzanie odpadów lub pozwolenia na wytwarzanie odpadów uwzględniającego zbieranie lub przetwarzanie odpadów zastosowanie będą miały przepisy art. 41a ust. 1 – 5a ustawy o odpadach, a więc o kontroli instalacji i obiektów oraz wydawania postanowień pokontrolnych. Ponieważ jednak działania kontrolne bez operatu przeciwpożarowego nie miałyby większego sensu, to wydaje się, że również przepisy o operacie i osobach uprawnionych do jego sporządzenia i wymóg uzgodnienia powinny mieć odpowiednie zastosowanie w takim przypadku. Wiele wątpliwości budzi sformułowanie „istotna zmiana” zezwolenia lub pozwolenia, które nie zostało bliżej określone. Wydaje się zatem bardzo prawdopodobne, że w praktyce może ono prowadzić do poważnych sporów przedsiębiorców z organami właściwymi.
Problem z przepisami przejściowymi
Wola szybkiej zmiany obecnej, niezadowalającej praktyki i dostosowanie jej do nowych regulacji z zakresu ochrony przeciwpożarowej daje o sobie znać w przepisach intertemporalnych ustawy z 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca). I tak, art. 9 ust.1 ustawy zmieniającej stanowi, że do postępowań w sprawach o wydanie zezwoleń na zbieranie odpadów, zezwoleń na przetwarzanie odpadów, pozwoleń na wytwarzanie odpadów uwzględniających zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów, pozwoleń zintegrowanych uwzględniających zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów oraz decyzji zatwierdzających instrukcję prowadzenia składowiska odpadów, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej (4 września 2018 r.), stosuje się nowe przepisy. W tym celu właściwy organ będzie wzywał do uzupełnienia wniosków o wydanie powyższych decyzji, zawieszając postępowanie do czasu uzupełnienia wniosku, ale nie dłużej niż na okres 6 miesięcy. Jeszcze dalej ustawodawca poszedł w przypadku pozwoleń zintegrowanych. Zgodnie z art. 10 ustawy zmieniającej, prowadzący instalację, która posiada pozwolenie zintegrowane uwzględniające zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów, jest obowiązany, w terminie jednego roku od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, złożyć wniosek o zmianę tego pozwolenia, w celu dostosowania go do przepisów ustawy zmieniającej. Sankcją za niezłożenie wniosku w wymaganym terminie będzie wygaśnięcie pozwolenia w zakresie gospodarowania odpadami. Nieco inaczej zostali potraktowani posiadacze odpadów, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej uzyskali zezwolenie na zbieranie odpadów, zezwolenie na przetwarzanie odpadów, zezwolenie na zbieranie i przetwarzanie odpadów albo pozwolenie na wytwarzanie odpadów uwzględniające zbieranie lub przetwarzanie odpadów. Tego rodzaju posiadacze odpadów zostali zobowiązani na mocy art. 14 ust. 1 ustawy zmieniającej do złożenia w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie tejże ustawy wniosku o zmianę posiadanej decyzji. Interesujące, że w kwestii ochrony przeciwpożarowej posiadacze ci zostali zobowiązani jedynie do dołączenia do wniosku operatu przeciwpożarowego oraz postanowienia uzgadniającego. Ustawa milczy w kwestii kontroli instalacji lub obiektu przez komendanta powiatowego (miejskiego) PSP lub wymogu wydania przez niego postanowienia pokontrolnego. Z tego można wnosić, że ustawodawca zdecydował się w takich przypadkach na uproszczony tryb wydawania zezwoleń lub pozwoleń. Sankcją za niezłożenie w terminie wniosku spełniającego wymagania określone w art. 14 ustawy zmieniającej będzie wygaśnięcie z mocy prawa wymienionych wyżej zezwoleń i pozwoleń.
Agnieszka Oleksyn – Wajda jest radcą prawnym, kierownikiem studiów podyplomowych „Prawo ochrony środowiska” Uczelnia Łazarskiego
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
