1. Wprowadzenie

Osoba, której prawa są naruszane, choćby nieumyślnie, może żądać od osoby, która dopuszcza się naruszenia, wydania nieruchomości albo zaprzestania naruszeń i przywrócenia stanu zgodnego z prawem (art. 222 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c.). Wdarcie się do cudzego, ogrodzonego terenu, jak też nie opuszczanie go wbrew żądaniu osoby uprawnionej stanowi nadto przestępstwo zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 193 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) - dalej k.k.). Z powyższych względów korzystanie z gruntów sąsiednich oraz uprawnienie do wejścia na cudzą nieruchomość dla realizacji określonego interesu indywidualnego lub publicznego stanowią przedmiot regulacji wielu aktów prawnych, przepisy takie możemy znaleźć m.in. w kodeksie cywilnym, prawie geologicznym i górniczym, prawie geodezyjnym i kartograficznym, ustawie o gospodarce nieruchomościami. Także, jeżeli ma być ono związane z wykonywaniem prac przygotowawczych do budowy albo robót budowlanych, w ustawie – Prawo budowlane. Regułą w powyższych przepisach jest, że zezwolenia administracyjne na winny być poprzedzane negocjacjami z właścicielem lub użytkownikiem nieruchomości w sprawie uzyskania zgody na wykonanie danych prac.

2. Wejście na grunt sąsiedni dla potrzeb budowy w świetle prawa budowlanego
Zgodnie z treścią art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) - dalej pr. bud., jeżeli do wykonania prac przygotowawczych lub robót budowlanych jest niezbędne wejście do sąsiedniego budynku, lokalu lub na teren sąsiedniej nieruchomości, inwestor jest obowiązany przed rozpoczęciem robót uzyskać zgodę właściciela sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu (najemcy) na wejście oraz uzgodnić z nim przewidywany sposób, zakres i terminy korzystania z tych obiektów, a także ewentualną rekompensatę z tego tytułu.
Udostępnienie sąsiedniej nieruchomości na potrzeby wykonywania robót budowlanych bez wątpienia ogranicza przysługujące jej dysponentowi uprawnienia do używania rzeczy i wywołuje bezpośrednie skutki w sferze prawnej tej osoby. Stąd też podstawą korzystania z cudzej posesji winna być zgoda właściciela albo innego uprawnionego do tejże nieruchomości, budynku lub lokalu. Przesłanką do wystąpienia o takową – niezbędność wejścia na nieruchomość do wykonania prac przygotowawczych lub robót budowlanych.
Stroną inicjatywną zawarcia porozumienia z właścicielem (najemcą) nieruchomości sąsiedniej z planowanym terenem budowy winien być inwestor. Porozumienie winno zawierać przewidywany zakres, sposób i termin korzystania z obiektów, czy terenu cudzej nieruchomości. Uzgodnienie może również regulować ewentualną rekompensatę z tego tytułu.
(...)

3. Zakres przedmiotowy
Zezwolenie na wejście na sąsiednią nieruchomość dla wykonania prac przygotowawczych lub robót budowlanych dotyczy jedynie tych prac przygotowawczych lub robót budowlanych, które regulowane są przepisami prawa budowlanego, wymagającymi pozwolenia na budowę lub zgłoszenia. Zezwolenie takie może być wydane po uprzednim uzyskaniu pozwolenia na budowę lub po dokonaniu zgłoszenia określonych robót (tak: Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi z dnia 27 listopada 2003 r., II SA/Łd 274/2002).
Odnosząc się do pojęcia sąsiedniego budynku, lokalu lub terenu sąsiedniej nieruchomości stwierdzić należy, że sformułowanie „sąsiednie" nie odnosi się tylko do nieruchomości bezpośrednio przylegającej do terenu, na którym prowadzone mając być prace. W procesie dokonywania kwalifikacji, czy dana nieruchomość podlega hipotezie art. 47 pr. bud. nie opiera się na literalnym znaczeniu. Decydująca rolę odgrywa natomiast funkcja, przeznaczenie i konieczność skorzystania z cudzej nieruchomości. Ową „sąsiednią" nieruchomością może być każda nieruchomość gruntowa, budynkowa, czy lokalowa, jak również elementy przynależne lub składowe danej nieruchomości. Tak więc, możliwe jest skorzystanie dla potrzeb budowy również z cudzego garażu, piwnicy, komórki, czy balkonu.

W przypadku uznania zasadności wniosku inwestora, właściwy organ „określa jednocześnie granice niezbędnej potrzeby oraz warunki korzystania z sąsiedniego budynku, lokalu lub nieruchomości". Organ orzekający w tym zakresie, nie może uchylić się od szczegółowego określenia „granic niezbędnej potrzeby" korzystania z sąsiedniej nieruchomości (wyrok NSA, II SA/Łd 274/2002).
Przywoływany artykuł 47 pr. bud. wskazuje na możliwość ograniczenia na rzecz inwestora praw właściciela sąsiedniej nieruchomości, wtedy gdy jest to niezbędne do wykonania przez inwestora zamierzonych przez niego robót budowlanych. Nie mniej jednak, na mocy tego artykułu dopuszcza się korzystanie z cudzej nieruchomości lub z jej części tylko:
• w zakresie niezbędnym do wykonania przez inwestora określonych robót budowlanych,
• dostęp do których jest możliwy tylko z sąsiedniej nieruchomości albo
• których wykonanie jest możliwe tylko przez skorzystanie z cudzej nieruchomości.

Zakres uprawnień inwestora uzyskanych na mocy zgody właściciela nieruchomości sąsiedniej może obejmować prawo: wstępu i przebywania na cudzej nieruchomości w czasie wykonywania robót, przechodu lub przejazdu przez nieruchomość, wprowadzenia i używania na tej nieruchomości określonych maszyn, urządzeń i narzędzi, wykonywania określonych robót, np. ziemnych związanych z odwodnieniem terenu budowy. W uprawnieniach inwestora nie mieszczą się natomiast prace lub roboty trwale zmieniające stan nieruchomości sąsiedniej, w tym w szczególności montaż lub wykonanie na tej nieruchomości elementów infrastruktury, m.in. urządzeń budowlanych.

Obowiązek naprawienia szkód
Inwestor korzystający w oparciu o art. 47 pr. bud. z prawa wejścia na cudzą nieruchomość lub na jej część jest obowiązany po zakończeniu robót przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego i zabrać z niej wszystkie swoje urządzenia i przedmioty.
Wejście przez inwestora na teren sąsiedni, w trybie art. 47 pr. bud. nie zwalnia inwestora z obowiązku naprawienia szkód powstałych w wyniku korzystania z sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu - na zasadach określonych w k.c.
(...)