KNF ma ponownie decydować o łączeniu banków

Zakończyły się konsultacje projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw. Jedną z głównych zmian jest przywrócenie uprawnienia Komisji Nadzoru Finansowego do wydawania decyzji o połączeniu się banków. Dotknie ona również banki spółdzielcze – pisze Piotr Trescher, radca prawny.

Możliwość wydawania decyzji łączeniowych przez Komisję Nadzoru Finansowego nie jest niczym nowym. Prawo bankowe* od samego początku przewidywało, iż ówczesna Komisja Nadzoru Bankowego (obecnie KNF) mogła wydawać decyzje o przejęciu banku przez inny bank, za zgodą banku przejmującego. Podstawą wydania takiej decyzji była trudna sytuacja finansowa banku, utrzymywanie się straty przekraczającej połowę funduszy własnych oraz brak skuteczności innych działań nadzorczych. Wydanie decyzji przez KNB zastępowało zgodę banku przejmowanego. Potrzebna była jedynie zgoda banku przejmującego.
Funkcjonujące prawie 20 lat zasady zlikwidowała ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów i przymusowej restrukturyzacji. Uprawnienie do podejmowania decyzji o łączeniu banków, kosztem Komisji Nadzoru Finansowego, przejął Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Uzasadnione to było nowa funkcją, jaką miał pełnić Fundusz, a mianowicie funkcją podmiotu prowadzącego przymusową restrukturyzację banków i kas. W ramach instrumentów przymusowej restrukturyzacji, obok instytucji pomostowej, umorzenia lub konwersji zobowiązań, lub wydzielenia praw majątkowych, pojawił się instrument przejęcia przedsiębiorstwa. Nadanie uprawnień w zakresie łączenia się banków Funduszowi było efektem implementacji do naszego porządku prawnego tzw. Dyrektywy BRR.

BFG ma trudności

Obecne prace nad przywróceniem Komisji Nadzoru Finansowego uprawnienia do wydawania decyzji łączeniowych wynikają z trudności proceduralnych, związanych ze stosowaniem tego instrumentu przez BFG. BFG może zastosować instrument przejęcia przedsiębiorstwa tylko w ramach prowadzonego postępowania przymusowej restrukturyzacji. Przymusowa restrukturyzacja jest wszczynana dopiero, gdy są spełnione łącznie trzy przesłanki: podmiot jest zagrożony upadłością, brak jest przesłanek pozwalających przyjąć, że działania nadzorcze lub podmiotu mogą to zagrożenie usunąć oraz działania wobec podmiotu konieczne są w interesie publicznym. Od momentu wejścia w życie ustawy (tj. od 9 października 2016 roku), Bankowy Fundusz Gwarancyjny ani razu nie wszczął postępowania przymusowej restrukturyzacji. Co więcej, przedstawiciele BFG wielokrotnie podkreślali, iż stosowanie instrumentów przymusowej restrukturyzacji w przypadków banków spółdzielczych jest mało prawdopodobne.

Powrót KNF

Z powyższych względów procesowana jest zmiana Prawa bankowego. Przywraca ona uprawnienie KNF do podejmowania decyzji łączeniowych, już na wcześniejszym etapie niż etap przymusowej restrukturyzacji. Proponowane przesłanki odbiegają jednak od tych, które przez lata funkcjonowały w Prawie bankowym. Podstawową przesłanką miałoby być niebezpieczeństwo obniżenia lub obniżenie sumy funduszy własnych banku, poniżej określonego w Prawie bankowym, poziomu. KNF musi brać także pod uwagę sytuację banku przejmującego, by przejęcie nie spowodowało powyższych problemów w tym banku.  

Wyłączenie banków spółdzielczych

Istotnym novum jest jednak przesłanka dotycząca wyłącznie banków spółdzielczych. Projekt ustawy przewiduje możliwość podjęcia przez Komisję decyzji o przejęciu banku spółdzielczego, w sytuacji, gdy bank nie spełnia wymogów zrzeszania się, chyba że prowadzi za zgodą Komisji działalność samodzielną. Obowiązek zrzeszania się wynika z ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych*, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Polega on na zawarciu umowy zrzeszenia z jednym z dwóch działających obecnie w Polsce banków zrzeszających i nawiązaniu ścisłej współpracy. Przepis ten jest istotny przede wszystkim dla banków spółdzielczych, wobec których zastosowanie będzie miał art. 22b ust. 12 ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych*, wskazujący, iż w zrzeszeniu, w którym został utworzony system ochrony do którego przystąpił bank zrzeszający, dotychczasowa umowa zrzeszenia w odniesieniu do banków, które nie przystąpiły do systemu ochrony, wygasa w terminie 36 miesięcy od dnia zawarcia umowy systemu ochrony. W Polsce obowiązują obecnie dwa systemy ochrony – System Ochrony SGB, powstały 23 listopada 2015 roku oraz System Ochrony Zrzeszenia BPS, powstały 31 grudnia 2015 roku. Powyższe oznacza, iż bankom spółdzielczym, które były członkami zrzeszeń, a nie zdecydowały się na przystąpienie do systemu ochrony, umowa zrzeszenia wygaśnie, w zależności od przynależności zrzeszeniowej, odpowiednio 23 listopada i 31 grudnia tego roku. Wtedy też spełnione zostaną przesłanki, na podstawie których Komisja może podjąć decyzję o przejęciu banku spółdzielczego niebędącego już członkiem zrzeszenia, bez względu na jego sytuację finansową.

Piotr Trescher jest radcą prawnym, kierownikiem Biura Zarządu w Spółdzielczym Systemie Ochrony SGB

---------------------------------------------------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.