Pytanie pochodzi z Kompasu Księgowo-Kadrowego.

Pracodawca zatrudnia kierowcę (w pełnym wymiarze czasu pracy), który prowadzi samochód ciężarowy ważący powyżej 3,5 tony.

Czy pracodawca może zatrudnić dodatkowo na umowę zlecenie kierowcę, do przewozu własnym samochodem więźniów pracujących u swojego pracodawcy?

Odpowiedź: opisane okoliczności nakazują uznać, że dodatkowe zatrudnienie pracownika w oparciu o umowę cywilnoprawną byłoby wątpliwe, gdyż przedmiotem obu tych umów miałyby być czynności przypisane na stanowisku kierowcy.

Uzasadnienie: co do zasady zatrudnienie kierowcy na podstawie umowy cywilnoprawnej, w tym umowy zlecenia, nie jest zabronione. W prawie pracy brak jest jednocześnie przepisu, który uniemożliwiałby pracownikowi podjęcie dodatkowej pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z tym samym pracodawcą, tym niemniej w niektórych sytuacjach takie rozwiązanie może rodzić ryzyko uznania, że dodatkowe zajęcie realizowane jest w ramach stosunku pracy. Na uwagę zasługuje pogląd Sądu Najwyższego, zgodnie z którym nie jest umową cywilną umowa zawarta z pracownikiem zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, której treścią jest wykonywanie przez pracownika tego samego rodzaju pracy poza normalnym czasem pracy, za odrębnym wynagrodzeniem. Umowa ta stanowi w istocie uzupełnienie istniejącej już umowy o pracę (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994 r., I PZP 13/94, OSN 1994 nr 3, poz. 39). Wykonywanie tego samego rodzaju pracy po godzinach pracy, nawet przy akceptacji pracownika, powoduje zatem pracę nadliczbową, a w konsekwencji również prawo pracownika do wynagrodzenia wraz ze stosownym dodatkiem. Aby pracodawcy nie można było postawić zarzutu obejścia prawa, umowa zlecenia zawierana ze swoim własnym pracownikiem powinna zatem przewidywać świadczenie innego rodzaju pracy (innego zespołu czynności składających się na umówioną pracę) niż przewidziany w umowie o pracę i wykonywany w ramach ustalonego czasu pracy. W opisanej sytuacji zawarcie przez pracodawcę z pracownikiem zatrudnionym w charakterze kierowcy dodatkowej umowy cywilnoprawnej, której przedmiotem miałoby być również (tak jak w przypadku stosunku pracy) wykonywanie czynności przypisanych kierowcy, budzi ważkie wątpliwości. Wprawdzie w ramach obu tych umów przewóz odbywał się pojazdami różnej kategorii, jednak w aspekcie przedmiotowym w jednym i drugim przypadku byłoby to czynności związane z prowadzeniem pojazdu (przypisane na stanowisku kierowcy).

Czytaj: Umowa o pracę czy umowa cywilnoprawna?

Dodatkowo wskazać należy, że zgodnie z art. 4 pkt 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 z późn. zm.), pod pojęciem „przewozu na potrzeby własne” rozumie się każdy przejazd pojazdu po drogach publicznych z pasażerami lub bez, załadowanego lub bez ładunku, przeznaczonego do nieodpłatnego krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego osób lub rzeczy, wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej, spełniający łącznie następujące warunki:

  • a) pojazdy samochodowe używane do przewozu są prowadzone przez przedsiębiorcę lub jego pracowników,
  • b) przedsiębiorca legitymuje się tytułem prawnym do dysponowania pojazdami samochodowymi,
  • c) w przypadku przejazdu pojazdu załadowanego – rzeczy przewożone są własnością przedsiębiorcy lub zostały przez niego sprzedane, kupione, wynajęte, wydzierżawione, wyprodukowane, wydobyte, przetworzone lub naprawione albo celem przejazdu jest przewóz osób lub rzeczy z przedsiębiorstwa lub do przedsiębiorstwa na jego własne potrzeby, a także przewóz pracowników i ich rodzin,
  • d) nie jest przewozem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie usług turystycznych.

Przyjmuje się, że pod pojęciem „pracownika” rozumieć należy wyłącznie osobę pozostającą w stosunku pracy (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 lipca 2006 r., VI SA/Wa 958/06, LEX nr 243045). Jak natomiast wskazuje się w doktrynie, „Praktyka organów uprawnionych do kontroli i sankcjonowania naruszeń warunków i obowiązków określonych przepisami prawa, dotyczących wykonywania przewozów drogowych, wskazuje, że jako transport drogowy klasyfikowany jest przewóz, który nie spełnia wszystkich powyższych warunków, co w konsekwencji powoduje powstanie wymogu posiadania licencji na wykonywanie transportu drogowego” (R. Strachowska, Ustawa o transporcie drogowym. Komentarz, LEX/el., 2012).