Aby ustawa weszła w życie musi być opublikowana. Podobnie jest z uchwałami rządu. Już na lekcji wiedzy o społeczeństwie uczniowie uczą się, że uchwały Rady Ministrów, tak jak orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, publikowane są w Monitorze Polskim, czyli Dziennik Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej. Wydaje go prezes rady ministrów.
Wydanej w poniedziałek 27 kwietnia, czyli już prawie tydzień temu, uchwały Rady Ministrów w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm na próżno w nim szukać. Do 9 maja, do godz. 5.30, czyli do daty publikacji artykułu wciąż jej w nim nie było. Można ją było dostać, pisząc mail do kancelarii premiera. Mimo to Polski Fundusz Rozwoju uruchomił już w środę 28 kwietnia program, i nawet przyznał z niego ponad 5 miliardów złotych. Na dzień 9 maja tarcza finansowa opiera się jedynie na o ogólnym art. 21a ustawy o systemie instytucji rozwoju oraz szczegółowym regulaminie przygotowanym przez PFR, w którym fragment uchwały stanowi jedynie załącznik. Prawnicy nie mają wątpliwości, że tak nie może być. Może to też oznaczać, że program ruszył bezprawnie.
Czytaj również: W tarczy finansowej definicje zmieniają się z dnia na dzień >>
Cena promocyjna: 67 zł
|Cena regularna: 67 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Czy PFR uruchomił program legalnie?
W uchwale z 27 kwietnia czytamy, że na podstawie wspomnianego art. 21a rząd przyjmuje program „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”, zwany dalej „Programem”, stanowiący załącznik do uchwały. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. By tak się stało, powinna zostać jednak tego samego dnia opublikowana w Monitorze Polskim. Tam wciąż jej nie ma - można w nim znaleźć inne uchwały , np. w sprawie takich programów jak: „Posiłek w szkole”, „Senior – WIGOR, „Program Rozwoju polskich portów morskich,”, „Program przeciwdziałaniu korupcji”. itd. Czy może się okazać, że PFR działa bez podstawy prawnej? Prof. Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego podkreśla, że akt normatywny, by obowiązywać, musi zostać opublikowany, o ile przepisy nie mówią inaczej. To wynika z ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych. Z godnie z jej art. 2 ustawy ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. Art. 10 ustawy precyzuje, że uchwały Rady Ministrów są publikowane w Monitorze Polskim. Ustawa też mówi, że jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień jego ogłoszenia.
- Jeśli nie ma ustawowego wyłączenia, uchwała, by zaczęła obowiązywać, musi zostać opublikowana - podkreśla prof. Piotrowski. W przepisach, w tym ustawie o systemie instytucji rozwoju nie ma takiego wyłączenia. Uchwała jest podjęta na podstawie jej art. 21a. Czytamy w nim m.in., że Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19, może powierzyć PFR realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, a program określa w szczególności warunki i okres udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, sposób przygotowania i elementy rocznych planów udzielania tego finansowania oraz sprawozdawczości z ich realizacji. Nie ma w nim słowa o tym, że uchwała nie musi być publikowana. Mimo to nie ma jej w MP (patrz print screen na dole artykułu)
– Co do zasady uchwała nieogłoszona, nie obowiązuje. Wymienione w niej organy państwa nie działają więc w oparciu o przepisy prawa. Można powiedzieć, że działają w dobrej wierze, w interesie przedsiębiorców, ale bez podstawy prawnej. Bez publikacji, uchwała nie weszła w życie – podsumowuje prof. Piotrowski. Powstaje więc pytanie, czy przyznane już ponad 5 miliardów złotych zostało zgodnie z prawem? Jeszcze nie, ale można to zmienić. Przepisy ustawy nie wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.
Uchwała na żądanie
Gdy pierwszy raz opisywałam tarczę finansową w czwartek 30 kwietnia 2019 roku, szukałam uchwały Rady Ministrów w tej sprawie, ale nie znalazłam. Na LinkedIn Michał Leconte, radca prawny z TAL Tax Audit Law poinformował, że uchwała jest dostępna na wniosek przesłany do kancelarii premiera. - Kancelaria przesyła w kilka godzin uchwałę wraz z załącznikiem, ale to chyba nie tak powinno wyglądać – napisał. Prawnicy nie mają wątpliwości, że uchwała wraz z załącznikiem powinna być publicznie dostępna w oficjalnym publikatorze. - Takie dokumenty powinny być powszechnie dostępne, bez konieczności upominania się o nie – uważa Paweł K. Kamiński, doradca podatkowy. Zwłaszcza, że PFR podkreśla, że warunki programu (w tym kryteria kwalifikacyjne) są określone w uchwale Rady Ministrów z 27 kwietnia 2020 r. oraz regulaminie. - Na podstawie tych zapisów program uzyskał zgodę KE – wskazuje PFR.
Jako dziennikarz we wtorek 5 maja poprosiłam Centrum Informacyjne Rządu o przesłanie uchwały i wskazanie miejsca publikacji. Do piątku 8 maja nie dostałam ani odpowiedzi, ani dokumentów. Być może pisałam na zły adres mailowy. Skąd jednak przedsiębiorcy mają wiedzieć, gdzie szukać podstawy prawnej rządowego programu? To jednak nie jedyny problem.
Załącznik do uchwały mówi więcej niż regulamin
Z kolei zgodnie z regulaminem tarczy finansowej przygotowanym przez PFR, dokumentem programu jest także dokument pt. Program rządowy - tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm, stanowiący załącznik do uchwały Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2020 r., z którego wyciąg stanowi załącznik nr 1 do Regulaminu. W regulaminie mamy więc fragment uchwały, ale cała wciąż nie jest publicznie dostępna. Tymczasem zawiera ważne informacje, a także nieco różni się od regulaminu.
- Na pierwszy rzut oka dokument ten niewiele różni się od już nam znanych dokumentów – w szczególności regulaminu. Jest jednak kilka aspektów, na które warto zwrócić uwagę – podkreśla Jakub Jankowiak, prawnik z FILIPIAK BABICZ Legal. Jakie? Przedsiębiorcy m.in. zastanawiali się dlaczego w ramach bankowości elektronicznej są zobligowani do wskazania szacunkowej liczby chronionych miejsc pracy – odpowiedź na to daje załącznik do uchwały nr 50/2020, który na stronie 21 wskazuje, że jest to element istotny dla realizacji obowiązku sprawozdawczego PFR wobec Skarbu Państwa.
- Ciekawe są również kwestie dotyczące szacunków zakończenia programu. PFR szacuje, że środki dla mikrofirm oraz MŚP wystarczą do lipca 2020 r., jednak już do końca czerwca wykorzystane zostanie ich 90 proc. Co więcej, PFR przewiduje, że blisko 4-procentowa, nieumorzona część finansowania pozostanie niespłacona przez przedsiębiorców. Chodzi o blisko 3 mld zł. – podkreśla Jakub Jankowiak. Dlatego nic dziwnego, że dla wielu prawników i przedsiębiorców nie do zaakceptowania jest sytuacja, że uchwała nr 50/2020 wraz z załącznikiem dostępna jest wyłącznie na wniosek lub w Prawo.pl
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.