Szara strefa w Polsce to ok. 19,5 proc PKB

Wartość szarej strefy w Polsce w bieżącym roku wyniesie ok. 364 mld zł - wynika z raportu przygotowanego przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową (IBnGR). Eksperci Instytutu zalecają rozszerzenie stosowania podatku VAT oraz płatności bezgotówkowych.

Raport IBnGR poświęcony jest opisowi szarej strefy w Polsce, zawiera także szacunki jej rozmiarów. Szacunki te związane są z koncepcją rachunków narodowych (obliczeń produktu krajowego brutto) obowiązującą w gospodarce światowej opracowywaną i uaktualnianą pod przewodnictwem ONZ. Oznacza ona zaliczanie do szarej strefy bardzo zróżnicowanych działalności tworzących wartość dodaną. Wyróżnia się trzy elementy szarej strefy:

• działalność nielegalną,

• działalność ukrytą - głównie zaniżanie obrotów w legalnie działających firmach,

• działalność nieformalną – polegającą najczęściej na pracy poza rejestracją.

Według GUS, szara strefa w Polsce to około 13 procent PKB. IBnGR wyszedł z założenia, że rozmiary szarej strefy w Polsce są większe niż szacuje to GUS i dokonał własnych szacunków.

Obok nielegalnej szarej strefy (którą GUS dopiero włączy do swoich szacunków w 2014 roku) uwzględniona została wartość dodana nieobjęta, zdaniem IBnGR, szacunkami GUS. Według Instytutu, w 2014 roku szara strefa będzie stanowiła w Polsce 19,5 procent produktu krajowego brutto (skorygowanego o wielkość szarej strefy nieobjętej szacunkami GUS). W roku 2013 było to 19,9 procent.

Zdaniem ekspertów bardziej skuteczne w zwalczaniu szarej strefy są działania systemowe niż represyjne. Jedną z metod jest rozszerzanie stosowania podatku VAT i wymagania posiadania kas fiskalnych. Do ograniczania zasięgu szarej strefy przyczynia się też obrót bezgotówkowy, przy stosowaniu elektronicznego rozliczania transakcji, bowiem transakcje w szarej strefie odbywają się wyłącznie w formie gotówkowej. W krajach rozwiniętych gospodarczo popularność transakcji bezgotówkowych jest ważnym czynnikiem ograniczającym szarą strefę. Są kraje, w których państwo wprowadziło regulacje mające na celu promowanie i zwiększanie skali obrotu bezgotówkowego. Przykładem mogą być Włochy, gdzie transakcje powyżej 1 tysiąca euro muszą być dokonywane w formie elektronicznej oraz wprowadzono ulgi podatkowe dla płatności bezgotówkowych. Podobne rozwiązania zastosowano w Hiszpanii oraz w Grecji. Ważnym aspektem promowania obrotu bezgotówkowego jest wprowadzenie możliwości dokonywania tego typu płatności w instytucjach państwowych i urzędach, na przykład w zakresie wynagrodzeń, płatności podatkowych czy też kar i opłat administracyjnych. Zwiększa to zaufanie obywateli do systemu płatności elektronicznych. Rozwiązania takie stosuje się na przykład w Wielkiej Brytanii.