1. Pojęcie samochodu osobowego
Podatkowa definicja samochodu osobowego nie jest tożsama z potocznym rozumieniem tego pojęcia ani nawet regulacjami zawartymi w przepisach o ruchu drogowym. Samochodem osobowym jest bowiem pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą. Ustawa przewiduje jednak liczne wyjątki od tej zasady. Wyjątki te powinny być udokumentowane dodatkowym badaniem technicznym wydanym przez stację kontroli pojazdów oraz wpisem w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.
Przykład 1
Podatnik użytkuje pojazd o masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, z dwoma siedzeniami, o dopuszczalnej ładowności 500 kg. Nie posiada jednak zaświadczenia stacji kontroli pojazdów. W toku kontroli podatkowej kontrolujący kwestionują rozliczenie kosztów z tytułu jego eksploatacji. Podatnik może jednak odpowiednie dokumenty uzyskać i przedstawić w trakcie kontroli, a nawet później – w trakcie postępowania podatkowego.
Nie są samochodami osobowymi:
– samochody typu wielozadaniowy, van (wymagane zaświadczenie stacji kontroli pojazdów i wpis do dowodu rejestracyjnego),
– pojazdy samochodowe mające więcej niż jeden rząd siedzeń z oddzieloną przestrzenią bagażową większą niż pasażerska (wymagane zaświadczenie stacji kontroli pojazdów i wpis do dowodu rejestracyjnego),
– pojazdy samochodowe, które mają otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków (wymagane zaświadczenie stacji kontroli pojazdów i wpis do dowodu rejestracyjnego),
– pojazdy samochodowe, który posiadają oddzielną konstrukcyjnie kabinę kierowcy i przestrzeń ładunkową (wymagane zaświadczenie stacji kontroli pojazdów i wpis do dowodu rejestracyjnego),
– pojazdy specjalne,
– pojazdy samochodowe o odpowiedniej proporcji miejsc pasażerskich do ładowności (np. dla trzech i więcej miejsc minimalna ładowność 500 kg, określona na podstawie wyciągu ze świadectwa homologacji lub odpisu decyzji zwalniającej z obowiązku uzyskania świadectwa homologacji).
2. Wartość początkowa samochodu osobowego
Nie budzą raczej wątpliwości zasady ustalania wartości początkowej samochodów osobowych, są one bowiem podobne do zasad ustalania wartości początkowej środków trwałych. Szczególne przypadki budzą jednak wątpliwości. Można to zaobserwować na przykładzie wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodów.
Wartością początkową samochodu jest zwykle cena jego nabycia, przez którą rozumie się kwotę należną zbywcy powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania tego środka trwałego do używania. Kwotę tę pomniejsza się o VAT w części odliczalnej, pozostała zaś jego część zaliczana jest do wartości początkowej. Nie reguluje natomiast analizowany przepis zasad wliczania do wartości początkowej podatku akcyzowego, należy jednak zauważyć, że jest on zaliczany do kosztów związanych z zakupem. Koszt akcyzy naliczany jest przy tym najpóźniej do dnia rejestracji, pośrednio więc niezbędny jest do rejestracji pojazdu. Do ruchu natomiast dopuszczone są, a więc zdatne do użytku, jedynie pojazdy zarejestrowane. Oczywiście pojazd, który był zarejestrowany w kraju UE i na podstawie tej rejestracji używany przez kupującego, nie będzie wymagał zapłaty akcyzy do uznania go za zdatny do użytku, może być bowiem używany już na podstawie prawa zagranicznego w zakresie rejestracji. Podobnie koszty przeglądów, opłat rejestracyjnych czy koszty dokumentacji związanej ze sprowadzeniem auta.
Przykład 2
Samochód sprowadzony w styczniu 2012 r., suma opłat rejestracyjnych, akcyzy i kosztów przeglądu technicznego (wydatki) – 3000 zł, cena nabycia – 10.000 zł.
Przypadek 1. Samochód sprowadzony jako wyrejestrowany („na lawecie") – wydatki podwyższają wartość początkową, jako niezbędne dla użyteczności pojazdu i jego rejestracji muszą zostać poniesione przed oddaniem go do używania – wartość początkowa wynosi 13.000 zł.
Przypadek 2. Samochód sprowadzony jako zarejestrowany w kraju członkowskim UE – wydatki mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, poniesione bowiem są po przyjęciu pojazdu do używania, a nie stanowią ulepszeń – wartość początkowa wynosi 10.000 zł, koszty uzyskania przychodu stycznia 2012 r. – 3000 zł.
Pamiętaj!
Wartość początkową samochodu stanowiącego współwłasność ustala się w takiej proporcji, w jakiej pozostają udziały współwłaścicieli. Wyjątkowo małżonkowie, którzy wykorzystują wspólny samochód w działalnościach gospodarczych prowadzonych odrębnie, powinni ustalić jego wartość początkową w wysokości 50% jego pełnej wartości początkowej; gdy wykorzystuje auto tylko jeden z małżonków, może uwzględnić 100% wartości początkowej.
3. Amortyzacja samochodu osobowego o wartości przekraczającej 20.000 euro
Przykład 3
Podatnik eksploatuje samochód osobowy o wartości początkowej 100.000 zł. Odpisy od tej wartości nie mogą stanowić kosztów uzyskania w całości, koszty tego rodzaju ograniczone są bowiem do odpisów od równowartości 20.000 euro. W takim przypadku należy więc ustalić w pierwszej kolejności roczny odpis amortyzacyjny:
Metoda liniowa: 100.000 zł × 20% = 20.000 zł (1666 zł miesięcznie). Taki odpis ujmuje się w ewidencji środków trwałych
Ustalenie potrącalnych kosztów uzyskania przychodu (dla kursu 1 euro = 4 zł)
80.000 zł × 20% = 16.000 zł (1333 zł miesięcznie)
Odpisy niestanowiące kosztów podatkowych: 333 zł
W efekcie koszty uzyskania przychodu z tytułu odpisów od droższych samochodów osobowych nie mogą być naliczane od kwoty wyższej niż 20.000 euro, odpisy amortyzacyjne zaś od pełnej wartości początkowej.
Uwaga!
Amortyzacja droższych samochodów osobowych przy zastosowaniu jak najwyższej stawki amortyzacji nie zawsze jest korzystna!
4. Ubezpieczenie samochodu osobowego o wartości przekraczającej 20.000 euro
Podobne jak w przypadku amortyzacji, ograniczenie dla równowartości 20.000 euro obowiązuje w przypadku ubezpieczeń samochodów osobowych. Koszty składek na ubezpieczenie w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej pozostaje równowartość 20.000 euro z dnia zawarcia umowy ubezpieczenia w wartości samochodu przyjętej dla celów ubezpieczenia, nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. Ograniczenie to dotyczy wszystkich rodzajów ubezpieczeń samochodu.
Pamiętaj!
Koszty składek ubezpieczeniowych to koszty pośrednie, rozliczyć je należy jednak w czasie.
Przykład 4
Wartość samochodu przyjęta dla potrzeb ubezpieczenia: 100.000 zł (równowartość 20.000 euro = 80.000 zł; dla kursu 1 euro = 4 zł)
Proporcja: 80.000 ÷ 100.000 = 0,8
Składki: OC – 200 zł, AC – 750 zł, assistance – 50 zł (razem 1000 zł rocznie)
Koszty uzyskania przychodu z tytułu składek: 1000 × 0,8 = 800 zł
Miesięczne koszty rozliczone zgodnie z okresem, którego dotyczą: 800 ÷ 12 = 66,60 zł
Składki niestanowiące kosztów podatkowych: 200 zł