Preferencyjne zasady opłacania składek obowiązują przez pierwsze 24 miesiące kalendarzowe od daty rozpoczęcia działalności. Po upływie tego okresu składki należy opłacać na normalnych zasadach, tj. minimum od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty rocznego ograniczenia wymiaru składek.

 
Jakie warunki musi spełniać osoba uprawniona do opłacania składek od obniżonej podstawy wymiaru?
Na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – dalej u.s.u.s., osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów.
 
Do ubezpieczenia chorobowego może przystąpić dobrowolnie, na swój wniosek (art. 11 ust. 2 u.s.u.s.). Osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega ubezpieczeniu chorobowemu od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony (art. 14 ust. 1 i 1a oraz art. 36 ust. 4 u.s.u.s.). Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego dokonuje się na formularzu ZUS ZUA.
 
Zgodnie z art. 18a ust. 1 u.s.u.s., podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
 
Nie każdy początkujący przedsiębiorca może skorzystać z prawa do opłacania składek na preferencyjnych zasadach. Uprawnienie to przysługuje w zależności od tego, czy zostaną spełnione warunki określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.
 
Pojęcie pozarolniczej działalności gospodarczej
Na podstawie art. 2 ust. 10 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw za pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby fizyczne na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, z wyłączeniem wspólników spółek prawa handlowego oraz osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu:
 
• w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
 
• z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
 
W rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się takie osoby, których podstawą prowadzenia tej działalności są przepisy o działalności gospodarczej lub inne przepisy szczególne (art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s.).
 
W myśl przepisu art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – dalej u.s.d.g., działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Zatem wykonywanie wolnego zawodu (np. radcy prawnego, adwokata czy lekarza) jest działalnością gospodarczą, a osoba, która rozpoczyna prowadzenie takiej działalności może także skorzystać z preferencyjnych warunków opłacania składek.
 
Natomiast nie jest działalnością gospodarczą: działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowanie przez rolników pokoi, sprzedaż posiłków domowych i świadczenie w gospodarstwie innych usług związanych z pobytem turystów (...) – art. 3 u.s.d.g.
 
Przepis art. 4 u.s.d.g. przewiduje, że osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest przedsiębiorca, czyli osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
 
Osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą są również osoby, które tę działalność prowadzą na podstawie przepisów szczególnych, innych niż przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Stosownie do treści art. 28 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji do komornika stosuje się przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.
 
Podsumowując, składki na ubezpieczenia od obniżonej podstawy wymiaru, po spełnieniu ustawowych warunków, mogą opłacać jedynie osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), w tym wspólnicy spółek cywilnych lub innych przepisów szczególnych. Osoby, które po uzyskaniu odpowiedniego wpisu w ramach działalności gospodarczej wykonują wolny zawód, również mogą opłacać składki od podstawy wymiaru nie niższej niż kwota 30% minimalnego wynagrodzenia. Natomiast nie mogą z tego skorzystać wspólnicy spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich oraz jednoosobowy wspólnik spółki z o.o., a także twórcy i artyści.
 
Na jaki okres przysługuje ulga?
Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru jest ograniczone w czasie. Początkujący przedsiębiorca może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne w obniżonej wysokości przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia działalności.
 
Okres trwania ulgi należy więc liczyć od dnia rozpoczęcia działalności do momentu upływu pełnych 24 miesięcy kalendarzowych. Oznacza to, że tylko w sytuacji, gdy przedsiębiorca rozpoczął działalność gospodarczą od 1. dnia danego miesiąca, miesiąc ten będzie wliczony do 24-miesięcznego okresu.
 
Przykład
W dniu 1 marca 2014 r. Andrzej B. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Jest to jego pierwsza działalność. Nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy. W tym przypadku Andrzej B. może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od minimalnej podstawy, nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia, w okresie od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 29 lutego 2016 r.
Jeśli rozpoczęcie wykonywania działalności następuje w trakcie miesiąca, to okres 24 miesięcy należy liczyć począwszy od następnego miesiąca.
 
Przykład
Marta W. zarejestrowała działalność gospodarczą w dniu 20 lutego 2014 r. Nigdy wcześniej nie prowadziła żadnej pozarolniczej działalności. Składki w niższej wysokości może opłacać do końca lutego 2016 r.
 
Ważne!
Okres opłacania składek w niższej wysokości obejmuje pełne miesiące kalendarzowe.
Po upływie 24-miesięcznego okresu przedsiębiorca jest zobowiązany opłacać składki od postawy wymiaru odpowiadającej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek za dany rok kalendarzowy. Patrz aktualne składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących.
 
Przykład
Piotr K. prowadzi działalność gospodarczą od dnia 20 marca 2013 r. Do tej pory opłacał składki od obniżonej podstawy wymiaru. Okres 24 miesięcy upłynie w dniu 31 marca 2015 r. Począwszy od dnia 1 kwietnia 2015 r. powinien opłacać składki w normalnej wysokości, od kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (...).
Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie przewidują możliwości przerwania ani zawieszenia biegu okresu, w którym przedsiębiorca ma prawo opłacać składki na preferencyjnych warunkach. W związku z tym, jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą nie skorzystała z ulgi w okresie pierwszych 24 miesięcy prowadzenia działalności, prawo do tej ulgi przepada.
 
Ważne!
Do okresu 24-miesięcznego wliczany jest okres, w którym przedsiębiorca nie miał obowiązku opłacania składek (np. z powodu zawieszenia działalności lub posiadania innego tytułu do ubezpieczeń), jak również okres, w którym świadczył usługi na rzecz byłego pracodawcy i z tego powodu utracił prawo do ulgi.
 
(...)