RPO pisze do MF w związku ze skargami oraz pytaniami mediów. Skarżący podkreślają, że „podatek Belki” wpływa negatywnie nie tylko na chęć oszczędzania i gromadzenia kapitału - zwłaszcza na lokatach i kontach oszczędnościowych - ale także na chęć inwestowania. 

Problem dotyczy głównie mniej zamożnych obywateli. Wskazują oni, że „podatek Belki” pobierany jest od środków uprzednio już opodatkowanych z racji tego, że są to zwykle dochody uzyskane z pracy, emerytury czy renty. W praktyce ta danina jest postrzegana jako „kara” za oszczędzanie kapitału. Z analizy skarg jednoznacznie wynika, że szybki wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych powoduje coraz większe zaniepokojenie obywateli. Wobec dwucyfrowej inflacji (w maju wynosiła 13,9 proc. ), przy obecnym oprocentowaniu lokat i w dobie kryzysu po pandemii Covid-19 oraz wojny w Ukrainie opodatkowanie zysków kapitałowych jest  istotnym obciążeniem fiskalnym dla gospodarstw domowych.

Sprawdź PROCEDURĘ: Opodatkowanie zysków kapitałowych >>>

To miał być podatek na chwilę a jest już 20 lat

RPO przypomina, że „Podatek Belki” wprowadzono w 2002 r. z inicjatywy Ministra Finansów. Miało to być rozwiązanie tymczasowe, a funkcjonuje już 20 lat. W uzasadnieniu wskazywano, że głównym celem jest zwiększenie wpływów do budżetu państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w trudnej sytuacji dochodowej państwa w latach 2001-2002. Akcentowano również, że opodatkowanie niektórych dochodów kapitałowych nie powinno spowodować zaprzestania oszczędzania.

Zmiany w ustawie o PIT polegały wtedy m.in. na uchyleniu zwolnienia przedmiotowego, które zakładało, że wolne od podatku były odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych, z wyjątkiem rachunków bankowych utrzymywanych w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą. Ponadto wprowadzono opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym, w wysokości 20 proc.  uzyskanego przychodu, odsetek i innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów. 

Sprawdź też: Przychody zaliczane do przychodów z zysków kapitałowych >>>

Następnie w 2004 r. wprowadzono modyfikacje odnoszące się do regulacji przychodów z kapitałów pieniężnych opodatkowanych w sposób zryczałtowany. Wprowadzono jednolitą 19 proc.  stawkę podatkową dla tych przychodów, a także rozszerzono zakres przedmiotowy opodatkowania na dochody kapitałowe pochodzące z innych form inwestycji (m,in. papiery wartościowe).

Od lat w przestrzeni publicznej trwa dyskusja na temat zasadności dalszego funkcjonowania „podatku Belki”. Temat ten był wielokrotnie poruszany w interpelacjach poselskich, petycjach, listach otwartych. 

Trybunał Konstytucyjny uznał zgodność tego podatku z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz z zasadą równości. Według TK w trudnej sytuacji dochodowej budżetu ustawodawca był uprawniony do zniesienia dotychczasowego zwolnienia. Jego likwidacja  była powrotem do zasady powszechności opodatkowania wszystkich dochodów (przychodów), obowiązującej w systemie opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne.

RPO ma świadomość, że sprawa dotyka sfery, w której ustawodawca dysponuje daleko idącą swobodą w kształtowaniu systemu podatkowego i jest uprawniony do stanowienia prawa odpowiadającego założonym celom politycznym i gospodarczym. 

Niemniej jednak w związku prośbami z napływającymi do BRPO Marcin Wiącek zwraca się do pani minister o stanowisko.

Czytaj też: Rozłożony w czasie pobór podatku od niezrealizowanych zysków kapitałowych. Omówienie do wyroku TS z dnia 21 maja 2015 r., C-657/13 >>>

Apel Rzecznika Praw Obywatelskich

RPO zwraca uwagę że Kryzys ekonomiczny coraz bardziej doskwiera obywatelom. Dwucyfrowa inflacja, powszechny wzrost cen, piętrzące się koszty kredytów, Wszystko to sprawia, że wiele osób z niepokojem spogląda w przyszłość. Topnieją bowiem również ich oszczędności. Adresatem tych niepokojów często jest Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. W swojej korespondencji wiele osób podkreśla, że staje się ofiarą procesów, na które nie mają wpływu. Bo to państwo zajmuje się polityką ekonomiczna i polityką pieniężną. 

Jednym z problemów, na który wskazują korespondenci jest tak zwany „podatek Belki”. Od zysków z oszczędności. Wprowadzono go 20 lat temu, na chwilę. Tymczasem po dzień dzisiejszy stanowi on swoistą “karę” dla tych, co odkładają pieniądze, na przykład, na tak zwaną czarną godzinę. Często pieniądze z wynagrodzenia, emerytury lub renty, od których już raz zapłacili podatek.

RPO zwróca się do premiera o rozważenie możliwości likwidacji “podatku Belki”. W imię prawa do godnego życia. I zaufania do sprawiedliwego państwa.

Odpowiedź resortu 

MF odpowiedziało, że  obecnie obowiązują: Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) oraz Strategia Rozwoju Rynku Kapitałowego, które mają na celu doprowadzić do zwiększenia poziomu oszczędności poprzez budowę kultury oszczędzania przez podnoszenie świadomości społeczeństwa z korzyści płynących z długoterminowych inwestycji.

W Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju jednym z głównych obszarów działań jest „Kapitał dla rozwoju”, a jednym z jego celów jest budowa długoterminowego kapitału Polaków. Działaniem służącym realizacji powyższego celu jest obniżenie stawki opodatkowania dochodów z inwestycji długoterminowych (rozumianych jako inwestycje powyżej 12 miesięcy).

MF stwierdziło również, że problem przychodów osiąganych ze źródła, jakim są kapitały pieniężne, obejmuje przychody generowane z szerokiego wachlarza inwestycji kapitałowych o różnym charakterze. Można w tym zakresie wskazać na tzw. inwestycje bierne tj. np. lokaty bankowe lub inwestycje w obligacje Skarbu Państwa - odznaczające się niewielkim stopniem ryzyka oraz tzw. transakcje spekulacyjne w postaci np. transferów na rynku pochodnych instrumentów kapitałowych lub nabycia walut wirtualnych.

Poza wskazanymi przykładami w obrocie gospodarczym występują także pośrednie formy inwestowania - generujące zróżnicowane wyniki finansowe - z którymi wiąże się różny stopień ryzyka inwestycyjnego.

Według MF kolejnym aspektem, który warto poruszyć, jest wyszczególnienie podatników będących inwestorami pod kątem sposobu dokonywania przez nich inwestycji w kapitały pieniężne. Z jednej strony są to osoby dokonujące inwestycji kapitałowych w celu zabezpieczenia swojego bytu na przyszłość (np. budujące w ten sposób oszczędności na czas emerytury), a z drugiej strony są to osoby aktywnie uczestniczące na rynku instrumentów finansowych, stricte w celach zarobkowych.

Z tych względów niezbędne wydaje się poprzedzenie wprowadzenia ewentualnych zmian w tym przedmiocie, szczegółową analizą, uwzględniającą w szczególności rolę opodatkowania zysków kapitałowych (bądź też jego braku) w systemie PIT i jego faktyczny wpływ na polski rynek finansowy.

MF podkreśliło, że  jest otwarte na propozycje zgłaszane przez środowiska społeczne i gospodarcze oraz deklarujemy gotowość do ich rozważenia, a po pozytywnym zaopiniowaniu - do podjęcia kroków mających na celu wdrożenie do systemu podatkowego.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.