Podstawową zasadą podatku VAT jest jego neutralność dla przedsiębiorcy. Przedsiębiorca odlicza podatek VAT naliczony od nabywanych towarów i usług oraz obciąża podatkiem należnym dokonywaną przez siebie sprzedaż. Ciężar podatku VAT ponosi konsument. Neutralność podatku VAT ma istotne znaczenie dla podatków dochodowych. Zasada neutralności sprawia, że VAT należny otrzymany od kontrahenta nie powinien stanowić przychodu, a zapłacony VAT naliczony nie powinien stanowić kosztu uzyskania przychodu. Nie jest to bowiem ani przysporzenie ani obciążenie przedsiębiorcy.
Pamiętaj!
Podatek VAT jest zasadniczo neutralny z perspektywy podatków dochodowych:
• VAT należny zasadniczo nie jest przychodem
• VAT naliczony zasadniczo nie jest kosztem uzyskania przychodu.
Z uwagi na pewne ustawowe ograniczenia w prawie do odliczenia podatku VAT naliczonego, podatek ten nie zawsze jest dla przedsiębiorcy neutralny. Stąd ustawy o podatkach dochodowych przewidują w określonych przypadkach możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zarówno podatku VAT naliczonego jak i podatku VAT należnego.
Pamiętaj!
Podatek VAT podlega zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu tylko i wyłącznie w przypadkach ściśle przewidzianych w ustawie.
 
 
1. Podatek VAT naliczony stanowi koszt uzyskania przychodu:
• jeżeli podatnik jest zwolniony z podatku VAT lub nabył towary i usługi w celu wytworzenia albo odprzedaży towarów lub świadczenia usług zwolnionych z tego podatku;
• jeżeli podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy podatku VAT naliczonego (dotyczy sytuacji, w których podatek VAT naliczony nie powiększa wartości środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej).
Na wstępie należy rozróżnić między brakiem prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego a utratą bądź zaniechaniem tego prawa.
Ważne!
Jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, lecz podatnik z tego prawa nie skorzystał bądź je utracił, podatek VAT naliczony nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.
Przykład 1
Przedsiębiorca X odnalazł w styczniu 2014 r. fakturę zakupową z 2009 r. Faktura dokumentuje nabycie towarów z 2009 r., od którego przedsiębiorcy przysługiwało w 2009 r. prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, lecz podatek nie został odliczony przez wzgląd na zgubienie faktury. W 2014 r. nie ma już możliwości korekty deklaracji VAT-7 z 2009 r. celem rozliczenia podatku VAT naliczonego.
W powyższym przykładzie podatek VAT naliczony nie może zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodu, gdyż podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, które podatnik utracił.
 
 
1.1 Zwolnienie podmiotowe z VAT
Podstawowym przypadkiem zaliczenia podatku VAT naliczonego do kosztów uzyskania przychodu jest działalność gospodarcza, w której sprzedaż w całości jest zwolniona z VAT przy jednoczesnym opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Przykład 2
Pan A prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie zakładania oraz pielęgnacji ogrodów. Pan A jest podatnikiem zwolnionym z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – dalej u.p.t.u. (sprzedaż przedsiębiorcy podlega zwolnieniu z VAT, jeżeli jej wartość nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł). Pan A nie zrezygnował z powyższego zwolnienia. Pan A nabył w hipermarkecie budowlanym:
a) ubiór roboczy (spodnie, ochraniacze, rękawice itp.) o łącznej wartości 246 zł (200 zł netto + 46 zł VAT),
b) kosiarkę samojezdną o wartości 8610 zł (7000 zł netto + 1610 zł VAT).
W powyższym przykładzie z uwagi na brak możliwości odliczenia podatku VAT naliczonego pan A może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na nabycie ubioru roboczego w wartości brutto (246 zł). Kosiarka samojezdna będzie natomiast stanowiła środek trwały pana A. Z uwagi na brak możliwości odliczenia podatku VAT naliczonego, pan A zaliczy podatek VAT do wartości początkowej tego środka trwałego. Odpis amortyzacyjny, obejmujący podatek VAT naliczony, będzie stanowił koszt uzyskania przychodu.
1.2 Związek z działalnością gospodarczą oraz przychodem podatnika
Prawo do zaliczenia podatku VAT naliczonego do kosztów uzyskania przychodu nie jest możliwe „bezwarunkowo" w każdym przypadku, kiedy podatnikowi nie przysługuje prawo do jego odliczenia. Przyjęcie odmiennej wykładni mogłoby prowadzić do kuriozalnych wniosków.
Przykład 3
Pan A z przykładu nr 2 kupił telewizor LCD za kwotę 2460 zł (2000 zł netto + 460 zł VAT). Panu A nie przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego z tytułu nabycia tego sprzętu (po pierwsze jest podatnikiem zwolnionym z VAT, po drugie sprzęt nie posiada związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą w zakresie ogrodnictwa).
Pan A nie będzie miał prawa do rozpoznania VAT naliczonego od ceny nabycia telewizor jako koszt uzyskania przychodu, ani w formie odpisów amortyzacyjnych. Warunkiem zaliczenia podatku VAT do kosztów uzyskania przychodu jest związek samego wydatku z przychodem; jeżeli podatek VAT nie podlega odliczeniu, jest jedynie częścią wydatku na nabycie określonych towarów i usług. Jeżeli wydatek nie podlega odliczeniu jako koszt uzyskania przychodu, również podatek VAT naliczony nie jest odliczalny.
Uwaga!

Warunkiem zaliczenia VAT naliczonego w koszty jest związek danego wydatku z przychodem przy jednoczesnym braku prawa do odliczenia tego podatku na gruncie przepisów ustawy o VAT. 

(...)

Czytaj więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy