Jaki zakres działania ma PIP?

Jak stanowi art. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy – dalej u.p.i.p. – Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie.

Przedsiębiorca może przygotować się do kontroli PIP

Jak stwierdził NSA w wyroku z dnia 10 maja 2006 r., I OSK 1107/05, sprawowanie przez organy PIP nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy i uprawnień pracowniczych jest wyrazem:

• ochrony obiektywnego porządku prawnego i związanego z nim interesu publicznego,

• konstytucyjnie określonego nadzoru państwa nad warunkami pracy.

Co istotne, postępowania prowadzone przez PIP są uruchamiane z urzędu. Osoby, których informacje mogą prowadzić do uruchomienia takich postępowań, nie muszą wykazywać swojego interesu prawnego.

W powołanym wyżej wyroku NSA czytamy: „Chociaż niewątpliwie pracownik jest podmiotem zainteresowanym wynikiem postępowania prowadzonego przez inspektora pracy, to brak podstaw do przyznawania mu statusu strony w postępowaniu prowadzonym w związku z naruszeniem przepisów prawa pracy przez pracodawcę, w oparciu o przepis pozwalający na podejmowanie władczych rozstrzygnięć wobec tegoż pracodawcy. Indywidualne roszczenia pracownicze, związane z naruszeniem prawa przez pracodawcę, nie dają prawa podmiotowego do domagania się podjęcia działań władczych i wydania rozstrzygnięcia na rzecz pracownika".

Oznacza to, że pracownik nie jest stroną postępowania prowadzonego przez PIP. Żaden przepis ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy nie daje pracownikowi prawnych podstaw do dochodzenia roszczeń w postępowaniu przed organami PIP. W ramach tego postępowania stroną jest jedynie pracodawca, ponieważ to w stosunku do niego wydawane są władcze rozstrzygnięcia i to na niego nakładane są obowiązki. Interes pracowników w tym postępowaniu jest interesem faktycznym, wyrażającym się w otrzymaniu świadczeń, których mogą samodzielnie dochodzić na drodze sądowej przed sądem powszechnym.

Kogo i co może skontrolować PIP?

Zakres zadań i przedmiot kontroli PIP został określony w art. 10 u.p.i.p.

Pełen katalog znajdziesz w Kompasie Księgowo-Kadrowym

Kontroli PIP podlegają:

• pracodawcy, a w zakresie BHP oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy niebędący pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy,

• podmioty świadczące usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego oraz pracy tymczasowej w rozumieniu art. 18 ust. 1 u.p.z.i.r.p. – w zakresie przestrzegania obowiązków, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. d i e u.p.i.p. (chodzi o dokonanie wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru, oraz prowadzenie agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy),

• podmioty, o których mowa w art. 18c u.p.z.i.r.p. w zakresie przestrzegania warunków określonych w art. 19c, art. 19d, art. 19ga i art. 85 ust. 2 u.p.z.i.r.p.

(art. 13 u.p.i.p.).

Państwowa Inspekcja Pracy sprawuje także nadzór i kontrolę zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków zajęć odbywanych na jego terenie przez studentów i uczniów niebędących pracownikami.

Warto w tym miejscu wskazać także, że organy PIP mają określone uprawnienia w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów (art. 11 u.p.i.p.).

Nieprawidłowości po kontroli PIP trzeba usunąć zgodnie z nakazem

W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy PIP są uprawnione odpowiednio do:

- nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad BHP;

- nakazania: wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

- nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

- zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

- nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan BHP zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju;

- nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku;

- nakazania wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w przypadku naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach

- nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

- skierowania wystąpienia, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione wyżej, o ich usunięcie, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych.

Ponadto właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., wykreślenia go z ewidencji oraz sporządzenia korekty dokonanego wpisu w tej ewidencji (art. 11a u.p.i.p.). (...)

Postępowanie kontrolne

Postępowanie kontrolne inspekcji pracy ma na celu:

• ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad BHP, przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz

• udokumentowanie dokonanych ustaleń (art. 21 u.p.i.p.).

Chcesz wiedzieć więcej? Zajrzyj do 

Kompasu Księgowo-Kadrowego