Jak odpowiada wspólnik spółki jawnej

Zgodnie z ogólną zasadą wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem. W poradniku przedstawiamy sczegółowe zasady odpowiedzialności w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki jawnej.

Spółka jawna jest podstawową spółką osobową prawa handlowego uregulowaną w przepisach ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1030) - dalej k.s.h. Zasady dotyczące odpowiedzialności wspólników spółki jawnej znajdują odpowiednie zastosowanie w odniesieniu do pozostałych spółek osobowych, oczywiście z uwzględnieniem specyfiki i celów każdej z nich.

Zasada odpowiedzialności całym majątkiem wspólnika oraz odpowiedzialność solidarna

Ogólna zasada odpowiedzialności za zobowiązania wspólników spółki osobowej została określona już w przepisach ogólnych dotyczących spółki jawnej, tj. w art. 22 § 2 k.s.h. Szczegółowe regulacje znajdują się w art. 31-33 k.s.h.

Zgodnie z ogólną zasadą, każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (z uwzględnieniem art. 31 k.s.h., o którym będzie mowa poniżej). Z uwagi na formę tego uregulowania należy uznać, iż jest to norma ius cogens, co oznacza, iż nie może być odmiennie umownie uregulowana. Zatem w stosunkach zewnętrznych nieograniczona i osobista odpowiedzialność każdego ze wspólników nie może zostać ograniczona. Nie przekreśla to możliwości wewnętrznego, tylko pomiędzy wspólnikami, odmiennego rozgraniczenia tej odpowiedzialności. Ma to szczególne znaczenie przy ewentualnych roszczeniach regresowych wspólników wynikających z kolejnej cechy ich odpowiedzialności - solidarności.

Odpowiedzialność wspólników w spółce jawnej jest także odpowiedzialnością solidarną, co skutkuje tym, iż wszyscy wspólnicy łącznie ze spółką odpowiadają za jej zobowiązania. Spełnienie zobowiązania przez któregokolwiek ze wspólników prowadzi do zwolnienia z odpowiedzialności pozostałych. Oznacza to także, iż wierzyciel ma prawo wyboru, czy chce prowadzić egzekucję przeciwko wszystkim wspólnikom, czy też przeciwko jednemu z nich. Wspólnik (wspólnicy) który zaspokoił wierzyciela ma prawo do rozliczenia się z pozostałymi wspólnikami wg zasady ogólnej (wszyscy odpowiadają w częściach równych) albo wg umownych uzgodnień zawartych pomiędzy nimi.

 

Zasada subsydiarności

Kolejną cechą odpowiedzialności wspólników jest jej subsydiarność. Polega ona na tym, iż wspólnik będzie odpowiadał swoim majątkiem dopiero wówczas, gdy wierzyciel spółki podejmie próbę wyegzekwowania swojej wierzytelności z majątku spółki i egzekucja ta okaże się bezskuteczna. Kwestia ta znajduje swoje rozwinięcie w art. 31 k.s.h. i jest potwierdzona w art. 7781 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) - dalej k.p.c. Zgodnie z tym ostatnim przepisem tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. Zatem wierzyciel musi co najmniej spróbować wyegzekwować swoja wierzytelność z majątku spółki, nie oznacza to natomiast, iż spółka musi być całkowicie pozbawiona majątku.

Taka kolejność prowadzenia przez wierzyciela spółki egzekucji może prowadzić do tego, iż po podjęciu prób egzekucji wobec spółki, wspólnik nie będzie już posiadał majątku nadającego się do egzekucji. Ustawodawca licząc się z tym umożliwił wierzycielowi w art. 31 § 2 k.s.h. wniesienie powództwa przeciwko wspólnikowi zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Oczywiście wyrok uzyskany w toku takiej sprawy będzie mógł być wykonywany dopiero gdy egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna. Taka konstrukcja daje wierzycielowi możliwość skorzystania z przepisów o zabezpieczeniu powództwa, co sprawia, iż szanse ewentualnego pełnego zaspokojenia się z majątku wspólnika są znacznie większe.

 

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w okresie po zawiązaniu spółki a przed wpisaniem jej do rejestru

Z kolei w art. 31 § 3 k.s.h. wskazano, iż zasada subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika powstaje dopiero od momentu dokonania wpisu spółki jawnej do rejestru. Związane jest to z tym, iż podmiotowość prawna spółki jawnej powstaje dopiero z chwilą wpisania jej do KRS (art. 251 § 1 k.s.h.). W związku z tym do momentu wpisania spółki do rejestru nie można mówić o jej zobowiązaniach. W myśl art. 251 § 2 k.s.h. za zobowiązania powstałe w okresie po zawiązaniu spółki, a przed jej wpisaniem do rejestru osoby działające w jej imieniu odpowiadają solidarnie. Solidarność ta, natomiast nie jest już ograniczana zasadą subsydiarności.