a także mając na uwadze, co następuje:(1) Dyrektywa Rady 91/271/EWG 4 została kilkakrotnie znacząco zmieniona 5 . Ze względu na konieczność wprowadzenia dalszych zmian i w celu zapewnienia jasności dyrektywa ta powinna zostać przekształcona.
(2) Woda jest podstawowym dobrem, które należy do wszystkich i ma służyć wszystkim. Ponieważ ten zasób naturalny jest kluczowy, niezastąpiony i niezbędny do życia, należy go rozpatrywać i integrować w trzech wymiarach: społecznym, gospodarczym i środowiskowym.
(3) W dyrektywie 91/271/EWG ustanowiono ramy prawne zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych oraz odprowadzania ścieków ulegających biodegradacji pochodzących z niektórych sektorów przemysłu. Na ścieki komunalne mogą składać się różne mieszaniny ścieków bytowych, spływów powierzchniowych wód opadowych z terenów zurbanizowanych i ścieków innych niż bytowe pochodzących z innych źródeł. Do ścieków bytowych zaliczają się - powstające najczęściej w wyniku ludzkiego metabolizmu - ścieki pochodzące z instytucji takich jak biura, szkoły, kuchnie, w których przygotowywana jest żywność. Dyrektywa 91/271/EWG ma na celu ochronę środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych. Przyczynia się ona do osiągania celów ustanowionych na podstawie dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 6 oraz innych właściwych przepisach prawa Unii. W niniejszej dyrektywie należy nadal dążyć do tego samego celu, przyczyniając się jednocześnie do ochrony zdrowia publicznego - zgodnie z podejściem "Jedno zdrowie" mającym na celu trwałe wyważenie i optymalizację zdrowia ludzi, zwierząt i ekosystemów w sposób zrównoważony - gdy np. ścieki komunalne są odprowadzane do wód w kąpieliskach lub do jednolitych części wód wykorzystywanych do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi bądź gdy ścieki komunalne wykorzystywane są jako wskaźnik do oznaczania parametrów istotnych dla zdrowia publicznego. Powinna ona również zapewnić dostęp do systemu sanitarnego oraz do kluczowych informacji związanych z zarządzaniem działalnością w zakresie zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych. Niniejsza dyrektywa powinna również mieć na celu zwiększenie synergii z dostosowywaniem się do zmiany klimatu i działaniami na rzecz odbudowy ekosystemów miejskich, w szczególności poprzez planowanie zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi, przy jednoczesnym optymalnym wykorzystaniu cyfryzacji. Co więcej, niniejsza dyrektywa powinna przyczynić się do stopniowej redukcji emisji gazów cieplarnianych z działań związanych ze zbieraniem i z oczyszczaniem ścieków komunalnych, w szczególności poprzez dalszą redukcję emisji azotu, lecz także poprzez wspieranie efektywności energetycznej i produkcji energii ze źródeł odnawialnych, a tym samym powinna przyczynić się do osiągnięcia celu na 2050 r. w zakresie neutralności klimatycznej, ustanowionego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 7 . Zgodnie z art. 193 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) państwa członkowskie mogą wyjść poza minimalne wymogi określone w niniejszej dyrektywie. Państwa członkowskie mogłyby rozważyć na przykład stosowanie bardziej rygorystycznych terminów lub progów niż te, które zawarto w niniejszej dyrektywie, szybsze osiągnięcie neutralności energetycznej lub klimatycznej, lub nałożenie dodatkowych wymogów w zakresie swoich krajowych systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta, lub rozszerzenie zakresu stosowania takich systemów.
(4) W 2019 r. Komisja przeprowadziła ocenę dyrektywy 91/271/EWG w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej (zwaną dalej "oceną"). W wyniku tej oceny stwierdzono, że niektóre przepisy tej dyrektywy powinny zostać zaktualizowane. Zidentyfikowano trzy ważne źródła nieuwzględnionych w pełni w tej dyrektywie zanieczyszczeń ze ścieków komunalnych, których można uniknąć, a mianowicie przelewy burzowe i zanieczyszczone zrzuty spływu powierzchniowego wód opadowych z terenów zurbanizowanych, potencjalnie źle funkcjonujące systemy indywidualne, a mianowicie systemy oczyszczające ścieki bytowe, które nie trafiają do systemów zbierania, oraz małe aglomeracje, które obecnie nie są w pełni objęte dyrektywą 91/271/EWG. Te trzy źródła zanieczyszczeń wywierają znaczącą presję na jednolite części wód powierzchniowych w Unii. Ponadto w sprawozdaniu z oceny podkreślono również potrzebę poprawy przejrzystości działalności w zakresie ścieków komunalnych i zarządzania tą działalnością, wykorzystania możliwości, jakie oferuje sektor oczyszczania ścieków komunalnych pod względem wykorzystania jego potencjału do rozwoju energii ze źródeł odnawialnych i poczynienia konkretnych kroków w kierunku neutralności energetycznej jako wkładu w neutralność klimatyczną, oraz zharmonizowania nadzoru ścieków komunalnych pod kątem parametrów zdrowotnych, takich jak wirus COVID-19 i jego warianty, jako środek wsparcia działań na rzecz zdrowia publicznego.
(5) Zgodnie ze sprawozdaniem Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) z 2018 r. w sprawie wód europejskich, małe aglomeracje wywierają znaczącą presję na 11 % jednolitych części wód powierzchniowych w Unii. Aby lepiej radzić sobie z zanieczyszczeniami pochodzącymi z takich aglomeracji i zapobiegać zrzutom nieoczyszczonych ścieków komunalnych do środowiska, zakres niniejszej dyrektywy powinien obejmować wszystkie aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) wynoszącej co najmniej 1 000.
(6) W celu zapewnienia skutecznego oczyszczania ścieków komunalnych przed ich zrzutem do środowiska wszystkie ścieki komunalne z aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 1 000 powinny być zbierane w ramach systemów zbierania, chyba że państwa członkowskie uzasadnią potrzebę zastosowania odstępstwa zezwalającego na wykorzystywanie systemów indywidualnych na podstawie niniejszej dyrektywy. Wyznaczając swoje aglomeracje, państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę orientacyjny próg referencyjny wynoszący od 10 do 25 RLM na hektar, powyżej którego to progu zaludnienie, ewentualnie w połączeniu z działalnością gospodarczą, znajdujące się na danym obszarze jest uznawane za wystarczająco skoncentrowane. Tam gdzie systemy zbierania już istnieją, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby wszystkie źródła ścieków bytowych zostały do nich podłączone.
(7) Wdrożenie nowych wymagań wprowadzonych niniejszą wersją dyrektywy wymagało będzie znaczących inwestycji. Konieczne jest zatem uwzględnienie specyficznej sytuacji każdego państwa członkowskiego oraz - w stosownych przypadkach - dostosowanie terminów na wdrożenie niektórych trudnych wymogów. Na przykład, państwa członkowskie, w których znajduje się wiele małych aglomeracji objętych nowymi wymogami niniejszej dyrektywy dotyczącymi zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych w odniesieniu do aglomeracji o RLM wynoszącej między 1 000 a 2 000, powinny mieć możliwość przedłużenia terminów spełnienia tych nowych wymogów w ich pierwszym krajowym programie wdrażania. Powinno to się również odnosić do państw członkowskich posiadających dużą liczbę oczyszczalni ścieków, na przykład powyżej 50 %, które powinny zostać zmodernizowane tak, aby możliwe było stosowanie w nich oczyszczania trzeciego stopnia zgodnie z nowymi wymogami niniejszej dyrektywy. Aglomeracje o RLM poniżej 2 000, w których istnieją już systemy zbierania i odprowadzania ścieków komunalnych do oczyszczalni znajdujących się w innej aglomeracji, nie powinny być uwzględniane przy obliczaniu wartości procentowej do celów stosowania odstępstw od tych terminów. Ponadto trzy państwa członkowskie, które jako ostatnie przystąpiły do Unii, mianowicie Bułgaria, Chorwacja i Rumunia, musiały niedawno dokonać inwestycji, aby wdrożyć wymogi dyrektywy 91/271/EWG. Ponadto te państwa członkowskie wyróżniają się dużą ilością obszarów wiejskich, z których oprócz starzenia się ludności wiejskiej następuje duży odpływ ludności. Konieczne jest zatem uwzględnienie szczególnej sytuacji tych państw członkowskich poprzez umożliwienie im w pierwszym krajowym programie wdrażania przedłużenia terminów na spełnienie tych nowych wymogów.
(8) W przypadku gdy podczas prac infrastrukturalnych, takich jak budowa systemów zbierania lub oczyszczalni ścieków komunalnych, natrafia się na miejsca o wartości archeologicznej, prace takie zostają często opóźnione ze względu na konieczność przeprowadzenia badań archeologicznych na miejscu zgodnie z prawem krajowym. Zasadne jest zatem dostosowanie terminów wdrożenia w tych określonych przypadkach. W szczególności, w przypadku gdy państwo członkowskie ustali, że z uwagi na konieczność ochrony dziedzictwa kulturowego budowa wymaganej infrastruktury jest szczególnie trudna, powinno mieć możliwość dostosowania terminów wdrażania w określonych obszarach i odpowiedniej aktualizacji swoich krajowych programów wdrażania. Przedłużone terminy powinny być określane dla każdego obszaru i być możliwie jak najkrótsze - nie dłuższe niż osiem lat. Dziedzictwo kulturowe należy rozumieć zgodnie z art. 1 konwencji UNESCO z 1972 r. w sprawie ochrony światowego dziedzictwa.
(9) W przypadku gdy można wykazać, że utworzenie systemu zbierania ścieków komunalnych lub podłączenie do systemu zbierania nie przyniosłoby żadnych korzyści dla środowiska ani zdrowia ludzkiego, nie byłoby wykonalne technicznie lub wiązałoby się z nadmiernymi kosztami - i jedynie w tych przypadkach - państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania systemów indywidualnych służących do zbierania, gromadzenia lub oczyszczania ścieków komunalnych, o ile zapewniają one taki sam poziom ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego jak oczyszczanie drugiego i trzeciego stopnia. Systemy indywidualne mogą obejmować różne rodzaje systemów zbierania, magazynowania lub oczyszczania, takie jak rozwiązania oparte na procesach naturalnych, małe systemy oczyszczania lub tymczasowe zbiorniki w połączeniu z regularnym odprowadzaniem do oczyszczalni. Państwa członkowskie powinny również wymieniać się najlepszymi praktykami w zakresie wykorzystywania i funkcjonowania systemów indywidualnych.
(10) Państwa członkowskie powinny utworzyć krajowe, regionalne lub lokalne rejestry w celu identyfikacji systemów indywidualnych i tymczasowych zbiorników stosowanych na ich terytorium oraz wdrożyć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, aby takie systemy były odpowiednio zaprojektowane, właściwie utrzymywane oraz aby podlegały regularnej kontroli zgodności w oparciu o ocenę ryzyka. W szczególności państwa członkowskie powinny zapewnić, aby systemy indywidualne wykorzystywane do zbierania, przechowywania lub oczyszczania ścieków komunalnych były wytrzymałe i szczelne oraz aby monitorowanie i kontrola tych systemów odbywały się w regularnych i stałych odstępach czasu. Uwzględniając nieproporcjonalne koszty dostosowania projektu takich systemów do nowych wymogów projektowych, te nowe wymogi projektowe nie powinny mieć zastosowania do systemów zbudowanych przed wejściem w życie niniejszej dyrektywy. W przypadku gdy systemy indywidualne są wykorzystywane do zbierania lub oczyszczania ponad 2 % ładunku ścieków komunalnych na poziomie krajowym z aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 2 000, państwa członkowskie powinny przedstawić Komisji uzasadnienie przyczyn wykorzystywania systemów indywidualnych zamiast systemów zbierania, wykazując zgodność tych systemów z normami ustanowionymi na podstawie niniejszej dyrektywy oraz opisując środki podjęte w celu ograniczenia wykorzystywania takich systemów.
(11) W wyniku opadów, takich jak deszcz, śnieg lub wody roztopowe, przelewy burzowe i spływ powierzchniowy wód opadowych z terenów zurbanizowanych wciąż stanowią znaczące pozostałe źródło zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska. Takie przelewy i spływ wzrosną z powodu połączonych skutków urbanizacji i postępującej zmiany reżimu deszczowego związanej ze zmianą klimatu. Infrastruktura gospodarowania ściekami komunalnymi jest zatem szczególnie wrażliwa na zmianę klimatu. Rozwiązania mające na celu zmniejszenie tego źródła zanieczyszczeń powinny być zdefiniowane na poziomie lokalnym, z uwzględnieniem specyficznych warunków lokalnych. Powinny one opierać się na zintegrowanej ilościowej i jakościowej gospodarce wodnej na obszarach miejskich. Dlatego też państwa członkowskie powinny zapewnić, aby plany zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi były tworzone na poziomie lokalnym dla wszystkich aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 100 000, ponieważ aglomeracje te są odpowiedzialne za znaczną część emitowanych zanieczyszczeń. Ponadto należy również opracować plany zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi dla aglomeracji o RLM od 10 000 do 100 000, jeżeli przelewy burzowe lub spływ powierzchniowy wód opadowych z terenów zurbanizowanych stwarzają zagrożenie dla środowiska lub zdrowia publicznego. W planach tych należy określić środki mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia spowodowanego przelewami burzowymi do nie więcej niż 2 % rocznego ładunku zbieranych ścieków komunalnych obliczonego dla przepływów w suchych warunkach pogodowych obliczonego na podstawie zanieczyszczeń wskazanych w załączniku I tabele 1 i 2.
(12) Plany te powinny obejmować środki mające na celu ograniczenie zanieczyszczeń powodowanych przelewami burzowymi oraz zmniejszenie potencjalnie znacznego zanieczyszczenia pochodzącego z selektywnie zbieranego spływu powierzchniowego wód opadowych z terenów zurbanizowanych, na przykład zanieczyszczenia wynikającego z pierwszych deszczów po długich okresach suchych na gęsto zaludnionych obszarach. Plany te powinny również obejmować środki mające na celu zapobieganie zanieczyszczeniom u źródła i preferować rozwiązania oparte na procesach naturalnych zamiast rozwiązań, które wymagałyby utworzenia szarej infrastruktury. Środki te mogłyby obejmować tymczasowe środki zapobiegawcze mające na celu uniknięcie przedostawania się niezanieczyszczonych wód opadowych do systemów zbierania lub tymczasowych zbiorników, z uwzględnieniem naturalnej retencji wody, oraz odpowiednie oczyszczanie spływu lub przelewów wynikających z pierwszych deszczy o dużym ładunku zanieczyszczeń. Zachęca się państwa członkowskie, by powiększały zielone i niebieskie tereny w obszarach miejskich i uwzględniały przy tym platformę na rzecz przyrody miejskiej, która zapewnia wskazówki i wiedzę w celu wspierania dużych i małych miast. Aby zapewnić odpowiednie uwzględnienie planów zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi i kompleksowe rozwiązanie problemów związanych z wodami burzowymi, należy ustanowić te plany dla obszarów odpływu z danych aglomeracji.
(13) Aby zapewnić opłacalność planów zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi, ważne jest, aby opierały się one na najlepszych praktykach, które były już stosowane na obszarach miejskich. Dlatego też rozważane środki powinny być oparte na dokładnej analizie warunków lokalnych i powinny sprzyjać podejściu prewencyjnemu, mającemu na celu ograniczenie zbierania niezanieczyszczonych wód opadowych i optymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury z myślą o generowaniu oszczędności energii i przyczynianiu się do redukcji emisji. Ze względu na priorytetowe traktowanie zielonego i niebieskiego rozwoju oraz inwestycji w taki rozwój nowa szara infrastruktura powinna być przewidziana tylko w razie absolutnej konieczności.
(14) W celu ochrony środowiska, w szczególności środowiska przybrzeżnego i morskiego, w tym ochrony wód powierzchniowych, wód podziemnych i wody pitne, oraz zdrowia publicznego przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych, należy zastosować oczyszczanie drugiego stopnia wszystkich zrzutów ścieków komunalnych z aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 1 000. Ze względu na rozszerzenie zakresu stosowania niniejszej dyrektywy na mniejsze aglomeracje państwa członkowskie powinny mieć wystarczająco dużo czasu na stworzenie infrastruktury niezbędnej do wypełnienia obowiązków określonych w niniejszej dyrektywie. Podobnie państwom członkowskim należy dać wystarczająco dużo czasu na dostosowanie ich infrastruktury oczyszczania w aglomeracjach odprowadzających swoje ścieki komunalne do wód przybrzeżnych lub obszarów mniej wrażliwych, gdzie oczyszczanie drugiego stopnia na podstawie dyrektywy 91/271/EWG nie było wymagane.
(15) W przypadku zrzutów na obszarach wysokogórskich, a mianowicie obszarach położonych na wysokości powyżej 1 500 m n.p.m., i w małych aglomeracjach o RLM poniżej 2 000 w obszarach o zimnym klimacie ze średnią temperaturą kwartalną poniżej 6 oC u wlotu, gdzie trudno jest stosować skuteczne oczyszczanie biologiczne ze względu na niskie temperatury, dopuszczalne powinno być mniej rygorystyczne oczyszczanie niż oczyszczanie drugiego stopnia, pod warunkiem że szczegółowe badania wykazują, że takie zrzuty nie wpływają niekorzystnie na środowisko lub zdrowie ludzkie. Podobnie możliwość skorzystania z tego odstępstwa powinna również istnieć wobec zrzutów do głębokich wód morskich z mniejszych aglomeracji o RLM poniżej 150 000 znajdujących się w mniej zaludnionych regionach najbardziej oddalonych, zamieszkanych przez mniej niż 275 000 mieszkańców, charakteryzujących się trudną topografią, taką jak strome stoki, i odprowadzających swoje ścieki komunalne do głębokich wód morskich w otwartym oceanie, co sprzyja wysokiemu rozcieńczeniu tych zrzutów ścieków komunalnych w wodach odbiornika. Niemniej jednak, aby zapewnić równe traktowanie wszystkich państw członkowskich oraz wysoki poziom ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego na całym terytorium Unii, czas trwania tego odstępstwa powinien być ograniczony do 20 lat, czyli do okresu potrzebnego na stopniową modernizację pozostałych oczyszczalni ścieków komunalnych i ich dostosowanie do oczyszczania drugiego stopnia na tych obszarach, gdzie oczyszczanie drugiego stopnia może być trudniejsze. Odstępstwo to należy przyznać pod warunkiem, że szczegółowe badania wykazują, iż takie zrzuty nie wpływają niekorzystnie na środowisko lub zdrowie ludzkie oraz nie wpływają na zgodność wód odbiornika z innymi odpowiednimi przepisami prawa Unii, takimi jak dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2006/7/WE 8 lub 2008/56/WE 9 .
(16) W ocenie wykazano, że dzięki wdrożeniu dyrektywy 91/271/EWG osiągnięto znaczną redukcję emisji azotu i fosforu. Oczyszczalnie ścieków komunalnych pozostają jednak, zgodnie z oceną, istotnym źródłem, za pośrednictwem którego te substancje zanieczyszczające przenikają do środowiska, co bezpośrednio prowadzi do eutrofizacji jednolitych części wód i mórz w Unii. Części tego zanieczyszczenia można uniknąć, ponieważ postęp techniczny i stosowane najlepsze praktyki pokazują, iż dopuszczalne wartości emisji ustalone na mocy dyrektywy 91/271/EWG dla azotu i fosforu są przestarzałe i powinny być bardziej rygorystyczne, w szczególności dla większych oczyszczalni ścieków. Obowiązek oczyszczania trzeciego stopnia należy systematycznie nakładać na oczyszczalnie ścieków komunalnych o RLM wynoszącej co najmniej 150 000, ponieważ takie oczyszczalnie stanowią istotne pozostałe źródło zrzutu azotu i fosforu.
(17) Oczyszczanie trzeciego stopnia powinno być również obowiązkowe w aglomeracjach o RLM wynoszącej co najmniej 10 000, które odprowadzają ścieki na obszarach podlegających eutrofizacji lub zagrożonych eutrofizacją. Aby zapewnić koordynację starań zmierzających do ograniczenia eutrofizacji na poziomie odpowiednich zlewisk dla całego obszaru zasilania oraz aby zapewnić spójne wyznaczenie obszarów wrażliwych w całej Unii, w niniejszej dyrektywie należy zawrzeć wykaz obszarów, na których eutrofizacja jest uważana za problem według aktualnie dostępnych danych. Ponadto, aby zapewnić spójność odpowiednich przepisów prawa Unii, państwa członkowskie powinny określić inne obszary podlegające eutrofizacji lub zagrożone nią na ich terytorium, a także określić, czy obszary te są wrażliwe na azot lub fosfor, w szczególności w oparciu o dane zebrane na podstawie dyrektywy Rady 91/676/EWG 10 , dyrektywy 2000/60/WE oraz dyrektywy 2008/56/WE. Zaostrzenie wartości dopuszczalnych, bardziej spójna i całościowa identyfikacja obszarów wrażliwych na eutrofizację oraz obowiązek zapewnienia oczyszczania trzeciego stopnia we wszystkich dużych obiektach przyczyniłyby się łącznie do ograniczenia
eutrofizacji. Ponieważ będzie to wymagało dodatkowych inwestycji na poziomie krajowym, państwa członkowskie powinny mieć wystarczająco dużo czasu na stworzenie wymaganej infrastruktury.
(18) Najświeższa wiedza naukowa, leżąca u podstaw kilku strategii Komisji, jak określono w czterech komunikatach Komisji, a mianowicie komunikacie z dnia 16 stycznia 2018 r. zatytułowanym "Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym", komunikacie z dnia 11 marca 2019 r. zatytułowanym "Strategiczne podejście Unii Europejskiej do substancji farmaceutycznych w środowisku", komunikacie z dnia 14 października 2020 r. zatytułowanym "Strategia w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności na rzecz nietoksycznego środowiska"; i komunikacie z dnia 12 maja 2021 r. zatytułowanym "Droga do zdrowej planety dla wszystkich - Plan działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby", dowodzą potrzeby podjęcia działań w celu rozwiązania problemu mikrozanieczyszczeń, które obecnie zazwyczaj wykrywa się we wszystkich wodach w Unii. Niektóre z tych mikrozanieczyszczeń są niebezpieczne dla zdrowia publicznego i środowiska nawet w niewielkich stężeniach liczonych w mikrogramach na litr lub mniejszych. Chociaż oczyszczanie pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia już usuwa niektóre mikrozanieczyszczenia, należy wprowadzić dodatkowe oczyszczanie, a mianowicie oczyszczanie czwartego stopnia, aby zapewnić usunięcie ze ścieków komunalnych dużego zakresu pozostałych mikrozanieczyszczeń. W ramach oczyszczania czwartego stopnia należy się w pierwszej kolejności skupić na mikrozanieczyszczeniach organicznych, które stanowią znaczną część zanieczyszczeń i dla których opracowano już technologie usuwania. Oczyszczanie czwartego stopnia należy wprowadzić na podstawie zasady ostrożności w połączeniu z podejściem opartym na analizie ryzyka. Dlatego też wszystkie oczyszczalnie ścieków komunalnych o RLM wynoszącej co najmniej 150 000 powinny zapewniać oczyszczanie czwartego stopnia, ponieważ obiekty te odpowiadają za znaczną część zrzutów mikrozanieczyszczeń do środowiska, a usuwanie mikrozanieczyszczeń przez oczyszczalnie ścieków komunalnych na taką skalę jest racjonalne kosztowo. W przypadku oczyszczalni o RLM wynoszącej co najmniej 150 000 państwa członkowskie powinny zapewnić priorytetowe traktowanie wymaganych inwestycji, tak aby zakłady, w których ryzyko dla środowiska i zdrowia ludzkiego jest największe, zostały wyposażone bezzwłocznie. W przypadku aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 10 000 państwa członkowskie powinny być zobowiązane do stosowania oczyszczania czwartego stopnia na obszarach określonych jako wrażliwe na zanieczyszczenie mikrozanieczy- szczeniami na podstawie jasnych kryteriów, które należy określić. Do takich obszarów należy zaliczyć miejsca, w których zrzut oczyszczonych ścieków komunalnych do jednolitych części wód powoduje niski współczynnik rozcieńczenia lub w których jednolite części wód, do których odprowadzane są ścieki, wykorzystuje się do produkcji wody pitnej, do hodowli skorupiaków lub jako wodę w kąpieliskach. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość niestosowania na tych obszarach oczyszczania czwartego stopnia, jeżeli ocena ryzyka wykaże, że mikrozanieczyszczenia nie stanowią potencjalnego zagrożenia dla środowiska lub zdrowia ludzkiego. W odniesieniu do wszystkich innych rodzajów jednolitych części wód w aglomeracjach o RLM wynoszącej co najmniej 10 000 państwa członkowskie powinny ocenić ryzyko, jakie zrzut mikrozanieczyszczeń do ścieków komunalnych stwarza dla środowiska lub dla zdrowia publicznego na podstawie znormalizowanej oceny ryzyka i stosować oczyszczanie czwartego stopnia wyłącznie, jeżeli okaże się to konieczne w świetle wyników tej oceny ryzyka. W przypadku obecności kilku oczyszczalni ścieków komunalnych w aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 10 000 określonej jako wrażliwa na zanieczyszczenia mikrozanieczyszczeniami, jedynie te odprowadzające ścieki na zagrożony obszar powinny być zobowiązane do stosowania oczyszczania czwartego stopnia. Aby zapewnić państwom członkowskim wystarczająco dużo czasu na zaplanowanie i budowę niezbędnej infrastruktury, wymóg oczyszczania czwartego stopnia powinien być stosowany stopniowo do 2045 r., z jasno określonymi celami przejściowymi.
(19) W celu zapewnienia stałej zgodności zrzutów z oczyszczalni ścieków komunalnych z wymogami dotyczącymi oczyszczania drugiego stopnia, jak również oczyszczania trzeciego i czwartego stopnia, próbki powinny być pobierane zgodnie z wymogami niniejszej dyrektywy i powinny być one zgodne z wartościami parametrów określonymi w dyrektywie. W celu uwzględnienia możliwych różnic technicznych w wynikach uzyskanych z tych próbek należy określić maksymalną dopuszczalną liczbę próbek, które nie są zgodne z wartościami parametrów.
(20) Niezbędne do usunięcia mikrozanieczyszczeń ze ścieków komunalnych oczyszczanie czwartego stopnia będzie wiązało się z dodatkowymi kosztami, takimi jak koszty związane z monitorowaniem i koszty nowych zaawansowanych urządzeń, które będzie trzeba zamontować w niektórych oczyszczalniach ścieków komunalnych. W celu pokrycia tych dodatkowych kosztów i zgodnie z zasadą "zanieczyszczający płaci" wyrażoną w art. 191 ust. 2 TFUE konieczne jest, aby producenci wprowadzający na rynek unijny produkty zawierające substancje, które na koniec ich przydatności do użycia trafiają jako mikrozanieczyszczenia do ścieków komunalnych, ponosili odpowiedzialność za dodatkowe oczyszczanie wymagane w celu usunięcia tych substancji, wytworzonych w ramach ich działalności. System rozszerzonej odpowiedzialności producenta jest najodpowiedniejszym sposobem osiągnięcia tego celu, ponieważ ograniczyłby on wpływ finansowy na podatnika i opłaty taryfowe za wodę, jednocześnie stanowiąc zachętę do rozwijania bardziej ekologicznych produktów. W tym kontekście rozszerzona odpowiedzialność producenta powinna obowiązywać niezależnie od tego, czy wprowadzone do obrotu produkty lub czy ich poszczególne elementy zostały wytworzone w państwie członkowskim czy państwie trzecim, czy też producenci mają siedzibę na terenie Unii lub czy produkt jest wprowadzany do obrotu za pośrednictwem platformy cyfrowej. Pozostałości środków farmaceutycznych i kosmetyków stanowią obecnie główne źródła mikrozanieczy- szczeń występujących w ściekach komunalnych, które wymagają oczyszczania czwartego stopnia. W związku z tym rozszerzona odpowiedzialność producenta powinna mieć zastosowanie do tych dwóch grup produktów. Na podstawie wyników monitorowania ścieków komunalnych i najnowszych danych naukowych Komisja powinna regularnie oceniać, czy do systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta należy włączyć inne produkty.
(21) Z dostępnych danych wynika, że potencjalny wzrost kosztów produktów lub potencjalne obniżenie marży zysku w sektorach wprowadzających produkty do obrotu na rynek Unii, wynikające z zastosowania rozszerzonej odpowiedzialności producenta, byłyby marginalne na poziomie Unii i nie zagroziłyby przystępności cenowej, ofercie lub dostępności tych produktów na rynku Unii. Państwa członkowskie powinny jednak wziąć pod uwagę potencjalny wpływ stosowania wymogów rozszerzonej odpowiedzialności producenta na dostępność, ofertę i przystępność cenową produktów na poziomie krajowym, w szczególności leków, wprowadzanych do obrotu w Unii, a także możliwe skutki stosowania tych wymogów na równe warunki działania. Państwa członkowskie mogą podjąć działania w celu zapewnienia, by były dostępne wystarczające zasoby finansowe, w tym poprzez finansowanie części kosztów oczyszczania czwartego stopnia. Zważywszy na fakt, że państwa członkowskie mogą wybrać różne podejście do wdrażania, należy zwrócić uwagę na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, a w przyszłej ocenie niniejszej dyrektywy Komisja powinna ocenić wszelkie potencjalne skutki w tym zakresie.
(22) Powinna jednak istnieć możliwość zwolnień z obowiązków w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Powinno mieć to zastosowanie w przypadku gdy łączna zawartość substancji zawartych w produktach wprowadzanych przez producenta do obrotu na rynku Unii jest niewielka, tj. poniżej 1 tony rocznie, ponieważ dodatkowe obciążenie administracyjne producenta byłoby w takich przypadkach nieproporcjonalne w stosunku do korzyści dla środowiska. Stosowanie zwolnień powinno być również możliwe w przypadku tej części produktów, w odniesieniu do której producent może wykazać, że na koniec przydatności do użycia produktu nie powstają mikrozanieczyszczenia lub gdy można udowodnić, że pozostałości produktu szybko ulegają biodegradacji w ściekach i środowisku lub nie docierają do oczyszczalni ścieków komunalnych. Komisja powinna ustanowić szczegółowe kryteria identyfikacji produktów wprowadzanych do obrotu w Unii, które nie powodują obecności mikrozanieczyszczeń w ściekach komunalnych na koniec ich przydatności do użycia, biorąc pod uwagę stopień zagrożenia, jakie stwarzają, oraz ich biodegradowalność. Przy opracowywaniu tych kryteriów Komisja powinna uwzględniać kryteria określone już w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 11 , a także informacje naukowe lub inne dostępne informacje techniczne, w tym odpowiednie normy międzynarodowe. Kryteria te należy ustanowić przed wejściem w życie obowiązków rozszerzonej odpowiedzialności producenta określonych w niniejszej dyrektywie.
(23) W celu uniknięcia ewentualnych zakłóceń na rynku wewnętrznym w niniejszej dyrektywie należy ustanowić minimalne wymogi dotyczące wdrożenia systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta, natomiast praktyczną organizację tego systemu należy ustalić na poziomie krajowym. Aby możliwe było stymulowanie zastępowania substancji i produktów, które generują mikrozanieczyszczenia w postaci pozostałości w ściekach komunalnych, wkład producentów powinien być proporcjonalny do ilości substancji zawartych w produktach wprowadzanych przez nich do obrotu oraz do zagrożenia, jakie stanowią te substancje i ich pozostałości. Wkład ten powinien pokrywać inwestycyjne i operacyjne koszty działań w zakresie monitorowania mikrozanieczyszczeń, gromadzenia, zgłaszania i bezstronnej weryfikacji danych statystycznych dotyczących ilości produktów wprowadzanych do obrotu w państwach członkowskich i zagrożenia powodowanego przez te produkty oraz stosowania oczyszczania czwartego stopnia ścieków komunalnych w skuteczny sposób, ale nie powinien przekraczać tych kosztów. Wkłady te powinny również pokrywać koszty operacyjne oczyszczania czwartego stopnia, które w dniu wejścia w życie niniejszej dyrektywy było już wprowadzone, gdy jest ono konieczne do wypełnienia obowiązków wynikających z systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Powinny one również pokrywać część kosztów inwestycji wprowadzonych procesów oczyszczania czwartego stopnia, biorąc pod uwagę amortyzację inwestycji oraz terminy realizacji zobowiązań w zakresie finansowania ustanowionych w niniejszej dyrektywie. Ponieważ ścieki komunalne są oczyszczane zbiorczo, należy wprowadzić wymóg, aby producenci przystąpili do scentralizowanej organizacji, która może w ich imieniu realizować ich obowiązki w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta.
(24) Z oceny wynika również, że sektor oczyszczania ścieków komunalnych oferuje możliwość znacznego zmniejszenia własnego zużycia energii oraz wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, na przykład poprzez lepsze wykorzystanie dostępnych powierzchni w oczyszczalniach ścieków komunalnych do produkcji energii słonecznej lub poprzez produkcję biogazu z osadów, a także poprzez wykorzystanie energii cieplnej lub kinetycznej lub innych odnawialnych źródeł energii. Ocena pokazała również, że bez jasnych zobowiązań prawnych można oczekiwać jedynie częściowego postępu w tym sektorze. W związku z tym państwa członkowskie powinny być zobowiązane do zapewnienia, aby całkowita roczna energia wykorzystywana przez wszystkie oczyszczalnie ścieków komunalnych na ich terytorium oczyszczające ścieki o ładunku odpowiadającym RLM wynoszącej co najmniej 10 000 nie przekraczała ilości energii ze źródeł odnawialnych zdefiniowanej w art. 2 pkt 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 12 produkowanej przez te oczyszczalnie ścieków komunalnych. Aby uwzględnić specyfikę każdej oczyszczalni ścieków komunalnych, zoptymalizować niezbędne inwestycje i zapewnić elastyczność wymaganą do osiągnięcia celu, jakim jest neutralność energetyczna, przy jednoczesnym zapewnieniu pełnego osiągnięcia potencjału produkcji energii ze źródeł odnawialnych i oszczędności energii, cel ten powinien zostać osiągnięty na poziomie krajowym, a nie w odniesieniu do poszczególnych oczyszczalni ścieków. Należy uwzględnić wszystkie rodzaje energii odnawialnej wytwarzanej przez operatorów oczyszczalni ścieków komunalnych lub ich właścicieli, zarówno na terenie tych oczyszczalni, jak i poza nimi, takie jak energia wodna, słoneczna, cieplna, wiatrowa lub pozyskiwana z biogazu. Cel ten należy osiągnąć stopniowo, korzystając z celów pośrednich, do dnia 31 grudnia 2045 r. Powinno być możliwe nabycie ograniczonej ilości energii niekopalnej, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością oczyszczalni ścieków komunalnych, w latach 2040 i 2045 ze źródeł zewnętrznych, dzięki zastosowaniu odstępstwa powiązanego z warunkami. Energia ze źródeł odnawialnych wygenerowana przez właścicieli lub operatorów oczyszczalni ścieków komunalnych lub w ich imieniu nie powinna obejmować zakupu energii ze źródeł odnawialnych. Osiągnięcie tego celu w zakresie neutralności energetycznej przyczyni się w szczególności do zmniejszenia możliwych do uniknięcia emisji gazów cieplarnianych z sektora oczyszczania ścieków komunalnych, wspierając jednocześnie osiągnięcie celów polegających na osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 r. oraz powiązanych celów krajowych i unijnych, takich jak cele określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/842 13 . Inicjatywy mające na celu osiągnięcie neutralności energetycznej nie powinny jednak prowadzić do zwiększenia emisji metanu lub podtlenku azotu. Zgodnie z dyrektywą (UE) 2018/2001 państwa członkowskie powinny ułatwiać procedury wydawania zezwoleń dotyczących projektów w dziedzinie energii ze źródeł odnawialnych, które są niezbędne do osiągnięcia neutralności energetycznej sektora oczyszczania ścieków komunalnych. Zachęcanie do produkcji biogazu lub energii słonecznej w Unii przy jednoczesnym wzmocnieniu środków na rzecz efektywności energetycznej zgodnie z zasadą "efektywność energetyczna przede wszystkim" określoną w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 14 i przy optymalnym wykorzystaniu cyfryzacji, co oznacza uwzględnianie w jak największym stopniu opłacalnych środków na rzecz efektywności energetycznej przy kształtowaniu polityki energetycznej i podejmowaniu odnośnych decyzji inwestycyjnych, pomoże również zmniejszyć zależność energetyczną Unii, co jest jednym z celów wyrażonych w komunikacie Komisji z dnia 18 maja 2022 r. zatytułowanym "Plan REPowerEU". Jest to również zgodne z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844 15 oraz z dyrektywą (UE) 2018/2001, w której punkty oczyszczania ścieków komunalnych uznaje się za "obszary docelowe" w przypadku energii ze źródeł odnawialnych, co oznacza miejsce wyznaczone jako szczególnie odpowiednie do instalacji obiektów służących do produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Aby osiągnąć cel dotyczący neutralności energetycznej za pomocą optymalnych środków dla każdej oczyszczalni ścieków komunalnych i dla systemu zbierania, państwa członkowskie powinny zapewnić przeprowadzanie audytów energetycznych zgodnie z definicją w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 16 . Audyty te powinny też obejmować określenie potencjału w zakresie zmniejszania zużycia energii, racjonalnego kosztowo odzyskiwania i wykorzystywania ciepła odpadowego, na miejscu lub za pośrednictwem lokalnego systemu energetycznego, bądź racjonalnego kosztowo wykorzystywania lub racjonalnej kosztowo produkcji energii ze źródeł odnawialnych zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku VI do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE 17 .
(25) Ponieważ redukcje emisji metanu mają proporcjonalnie większy wpływ na łagodzenie zmiany klimatu niż redukcje emisji dwutlenku węgla, oraz ze względu na to, że sektor oczyszczania ścieków komunalnych uznano za jeden z głównych sektorów emitujących metan, sektor ten powinien monitorować emisje metanu i dążyć do ich redukcji, jak określono w globalnym zobowiązaniu dotyczącym metanu, inicjatywie zapoczątkowanej na konferencji ONZ w sprawie zmian klimatu w Glasgow (COP 26), podobnie jak w przypadku redukcji emisji metanu w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1787 18 , aby zapewnić wkład sektora oczyszczania ścieków komunalnych w osiągnięcie celu neutralności klimatycznej najpóźniej do 2050 r., jak określono w rozporządzeniu (UE) 2021/1119.
(26) Ponieważ transgraniczny charakter zanieczyszczenia wody wymaga współpracy między sąsiednimi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi w zakresie przeciwdziałania takiemu zanieczyszczeniu i określania środków zwalczania jego źródła, państwa członkowskie powinny być zobowiązane do informowania siebie nawzajem lub danego państwa trzeciego, jeżeli znaczne zanieczyszczenie wody pochodzące ze zrzutów ścieków komunalnych w jednym państwie członkowskim lub państwie trzecim wpływa lub może wpływać na jakość wody w innym państwie członkowskim lub państwie trzecim. Informacje takie należy przekazywać natychmiast w sytuacjach przypadkowego zanieczyszczenia, które ma znaczny wpływ na jednolite części wód w dolnym biegu rzeki, a odpowiedzi należy przekazywać odpowiednio szybko. W przypadku gdy państwa członkowskie zawarły wcześniejsze umowy między sobą lub z państwami trzecimi dotyczące kwestii środowiskowych związanych z wodami, można uwzględnić współpracę w ramach tych umów. Komisja powinna być informowana o takim zanieczyszczeniu i, w razie potrzeby, na wniosek państw członkowskich uczestniczyć w spotkaniach. Należy również zająć się kwestią zanieczyszczeń transgranicznych z państw trzecich, które dzielą te same jednolite części wód z niektórymi państwami członkowskimi. W celu zwalczania zanieczyszczeń docierających z państw trzecich lub napływających do państw trzecich współpraca i koordynacja z państwami trzecimi może przebiegać w ramach konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych 19 lub innych odpowiednich konwencji regionalnych, takich jak regionalne konwencje w sprawie mórz lub rzek.
(27) W celu zapewnienia ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego państwa członkowskie powinny zapewnić, aby systemy zbierania i oczyszczalnie ścieków komunalnych budowane w celu spełnienia wymogów niniejszej dyrektywy były projektowane, budowane, eksploatowane i utrzymywane w sposób zapewniający wystarczającą wydajność w każdych normalnych warunkach klimatycznych. Ponieważ infrastrukturę ścieków komunalnych uznano za podmioty krytyczne na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2557 20 , państwa członkowskie powinny również zapewnić, aby oczyszczalnie ścieków komunalnych i systemy zbierania były podczas ich projektowania, budowy i eksploatacji oceniane pod kątem podatności na ekstremalne zdarzenia występujące ze względu na zmianę klimatu.
(28) Oczyszczalnie ścieków komunalnych przyjmują również ścieki inne niż bytowe, w tym ścieki przemysłowe, mogące zawierać szereg zanieczyszczeń, których nie ujęto wyraźnie w dyrektywie 91/271/EWG, takich jak metale ciężkie, mikroplastik, mikrozanieczyszczenia i inne chemikalia, w tym związki per- i polifluoroalkilowe (PFAS). Takie ścieki inne niż bytowe mogą pochodzić, np. z sektorów przemysłu, przedsiębiorstw handlowych lub szpitali i innych placówek medycznych. W większości przypadków znajomość takich zanieczyszczeń oraz wiedza na ich temat są niewystarczające, co może prowadzić do pogarszania funkcjonowania procesu oczyszczania i przyczynić się do zanieczyszczenia wód odbiornika, a także uniemożliwić odzysk osadów i ponowne wykorzystanie oczyszczonych ścieków. Państwa członkowskie powinny w związku z tym regularnie monitorować zanieczyszczenia inne niż bytowe, które są odprowadzane do oczyszczalni ścieków komunalnych i do jednolitych części wód, i informować o takich zanieczyszczeniach. Aby zapobiec u źródła zanieczyszczeniom ze zrzutów ścieków innych niż bytowe, uwalnianie ścieków pochodzących z sektorów przemysłu lub od przedsiębiorstw podłączonych do systemów zbierania powinno podlegać wcześniejszym przepisom lub specjalnym zezwoleniom, wydanym przez właściwe organy lub odpowiednie podmioty. W celu zapewnienia, aby systemy zbierania i oczyszczalnie ścieków komunalnych były technicznie zdolne do przyjmowania i oczyszczania dopływających zanieczyszczeń, przed wydaniem tych zezwoleń lub przyjęciem tych wcześniejszych przepisów należy skonsultować się z operatorami zarządzającymi oczyszczalniami ścieków komunalnych przyjmującymi ścieki inne niż bytowe, informować ich oraz umożliwić im, na ich żądanie, zapoznanie się z wydanymi zezwoleniami w celu dostosowania ich procesów oczyszczania. W przypadku stwierdzenia w doprowadzanych ściekach zanieczyszczeń innych niż bytowe państwa członkowskie powinny podjąć odpowiednie działania w celu zmniejszenia zanieczyszczeń u źródła, poprzez wzmocnienie monitorowania zanieczyszczeń w systemach zbierania, tak aby można było zidentyfikować źródła zanieczyszczeń, oraz, w stosownych przypadkach, poprzez przegląd zezwoleń udzielonych odpowiednim, podłączonym oczyszczalniom ścieków komunalnych.
(29) Zasoby wodne w Unii znajdują się pod coraz większą presją, co prowadzi do stałego lub czasowego niedoboru wody na niektórych obszarach Unii. Zdolność Unii do reagowania na coraz większą presję na zasoby wodne może wzrosnąć dzięki upowszechnieniu ponownego wykorzystania oczyszczonych ścieków komunalnych, co ograniczy pobór wody słodkiej z jednolitych części wód powierzchniowych i gruntowych. W związku z tym należy zachęcać do ponownego wykorzystywania oczyszczonych ścieków komunalnych i stosować je w każdym przypadku, gdy jest to właściwe, w szczególności na obszarach dotkniętych niedoborem wody, oraz do wszystkich odpowiednich zastosowań, zapewniając przy tym minimalny przepływ hydrobiologiczny w częściach wód odbiornika i biorąc jednocześnie pod uwagę potrzebę zapewnienia realizacji celów dotyczących dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód, do których odprowadzane są ścieki, zdefiniowanego w dyrektywie 2000/60/WE. Aby to osiągnąć, państwa członkowskie w ramach oceny skutków przeprowadzanej na podstawie dyrektywy 2000/60/WE powinny monitorować skutki, jakie ponowne wykorzystanie oczyszczonych ścieków komunalnych ma dla minimalnego przepływu hydrobiologicznego w wodach odbiornika. Potencjał ponownego wykorzystywania oczyszczonych ścieków komunalnych należy oceniać z uwzględnieniem planów gospodarowania wodami w dorzeczu ustanowionych na podstawie dyrektywy 2000/60/WE oraz decyzji państw członkowskich na podstawie art. 2 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/741 21 , a także potrzeby zapewnienia, by zostały osiągnięte cele dotyczące dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód, do których odprowadzane są ścieki, zgodnie z definicją w dyrektywie 2000/60/WE. Zaostrzenie wymogów dotyczących oczyszczania ścieków komunalnych oraz działania mające na celu lepsze monitorowanie, śledzenie i ograniczanie zanieczyszczeń u źródła będą miały wpływ na jakość oczyszczonych ścieków komunalnych, a zatem będą wspierać ponowne wykorzystanie wody. W przypadku gdy ponowne wykorzystanie wody służy do nawadniania w rolnictwie, powinno się ono odbywać zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2020/741. W stosownych przypadkach, aby zapewnić bezpieczeństwo ponownego wykorzystywania oczyszczonych ścieków komunalnych, państwa członkowskie powinny rozważyć oczyszczanie czwartego stopnia ścieków komunalnych, które są lub mają zostać ponownie wykorzystane. Środki dotyczące promowania ponownego wykorzystania oczyszczonych ścieków komunalnych oraz samego ponownego wykorzystania należy uwzględnić w strategiach na rzecz odporności wodnej na poziomie państwa członkowskiego, o ile takie strategie są dostępne.
(30) Składniki odżywcze zawarte w ściekach komunalnych mogą być przydatne w przypadkach, gdy oczyszczone ścieki komunalne są ponownie wykorzystywane w rolnictwie zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2020/741. W takich przypadkach państwa członkowskie powinny mieć możliwość skorzystania, na szczególnych warunkach, które zapewniają najwyższy poziom ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego, z odstępstwa od obowiązku stosowania oczyszczania trzeciego stopnia zgodnie z niniejszą dyrektywą jedynie w odniesieniu do tej części oczyszczonych ścieków komunalnych, która jest ponownie wykorzystywana w rolnictwie.
(31) W celu zapewnienia właściwego wdrożenia niniejszej dyrektywy, a w szczególności przestrzegania dopuszczalnych wartości emisji, ważne jest monitorowanie zrzutów oczyszczonych ścieków komunalnych do środowiska. Monitorowanie powinno odbywać się poprzez ustanowienie na poziomie krajowym obowiązkowego systemu wcześniejszych przepisów lub specjalnych zezwoleń na zrzuty oczyszczonych ścieków komunalnych do środowiska. Ponadto, aby zapobiec niezamierzonym zrzutom biomediów do środowiska z oczyszczalni ścieków komunalnych stosujących biomedia, konieczne jest uwzględnienie w zezwoleniach lub przepisach dotyczących zrzutów ścieków szczegółowych obowiązków w zakresie ciągłego monitorowania takich zrzutów i zapobiegania im. Takie biomedia są zwykle wykonane z tworzyw sztucznych i mogą obejmować m.in. bionośniki, biogranulat lub granulat polistyrenowy.
(32) W razie potrzeby państwa członkowskie powinny dostosować swoją infrastrukturę zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych do liczebności populacji i związanego z nią ładunku ścieków bytowych, aby zachować zgodność z wymogami niniejszej dyrektywy. Ewentualnego wpływu zrzutów na jednolite części wód wynikającego z budowy i dostosowania takiej infrastruktury nie należy uznawać za naruszenie obowiązków spoczywających na państwach członkowskich na mocy dyrektywy 2000/60/WE, o ile spełnione są warunki określone w niniejszej dyrektywie.
(33) W celu zapewnienia ochrony środowiska bezpośrednie zrzuty do środowiska ulegających biodegradacji ścieków innych niż bytowe pochodzących z niektórych sektorów przemysłu powinny podlegać odpowiednim wymogom. Wymogi te powinny zapewnić, aby bezpośrednie zrzuty pochodzące z niektórych sektorów przemysłu podlegały oczyszczaniu drugiego stopnia oraz oczyszczaniu trzeciego i czwartego stopnia, jeżeli jest to konieczne w celu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego, a także aby - na podstawie końcowej analizy - przestrzegano parametrów ustalonych dla ścieków oczyszczonych lub zapewniano ten sam poziom ochrony środowiska.
(34) Zgodnie z art. 168 ust. 1 TFUE działanie Unii uzupełnia polityki krajowe i nakierowane jest na poprawę zdrowia publicznego i zapobieganie dolegliwościom. Aby zapewnić optymalne wykorzystanie odpowiednich danych dotyczących zdrowia publicznego związanych ze ściekami komunalnymi, należy ustanowić nadzór nad ściekami komunalnymi i wykorzystywać go do celów zapobiegawczych lub do wczesnego ostrzegania, na przykład przy wykrywaniu określonych wirusów w ściekach komunalnych będących sygnałem pojawienia się epidemii lub pandemii. Państwa członkowskie powinny ustanowić krajowy system dialogu i koordynacji między właściwymi organami odpowiedzialnymi za zdrowie publiczne a właściwymi organami odpowiedzialnymi za oczyszczanie ścieków komunalnych. W kontekście tej koordynacji należy ustalić jasny podział ról, obowiązków i kosztów między tymi właściwymi organami. Państwa członkowskie powinny opracować wykaz istotnych dla zdrowia publicznego parametrów, które należy monitorować w ściekach komunalnych, jak również częstotliwość i miejsce pobierania próbek, uwzględniając zalecenia między innymi Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), Urzędu ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA) oraz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO); powinny również rozważyć umieszczenie w takim wykazie następujących parametrów zdrowotnych: SARS-CoV-2 i jego warianty, poliowirus, wirus grypy, nowo pojawiające się patogeny i wszelkie inne parametry zdrowia publicznego, które można uznać za istotne. Na podstawie informacji zebranych podczas pandemii COVID-19 oraz doświadczeń zdobytych podczas wdrażania zalecenia Komisji (UE) 2021/472 22 na państwach członkowskich powinien spoczywać obowiązek monitorowania odpowiednich parametrów zdrowotnych w ściekach komunalnych w przypadku stanu zagrożenia zdrowia. W celu zapewnienia stosowania zharmonizowanych metod państwa członkowskie powinny w miarę możliwości stosować metody pobierania próbek i analizy określone w zaleceniu (UE) 2021/472 w odniesieniu do monitorowania SARS-CoV-2 i jego wariantów.
(35) Unia uznaje znaczenie rozwiązania problemu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, w szczególności w komunikacie Komisji z dnia 29 czerwca w 2017 r. zatytułowanym "Europejski plan działania »Jedno zdrowie« na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe", oraz przyjęła Europejski plan działania "Jedno zdrowie" na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Według WHO, ścieki komunalne są uznawane i udokumentowane jako główne źródła środków przeciwdrobnoustrojowych i ich metabolitów, a także bakterii opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe i ich genów. W celu poszerzenia wiedzy na temat głównych źródeł oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe należy wprowadzić obowiązek monitorowania występowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w ściekach komunalnych, aby dalej rozwijać wiedzę naukową i potencjalnie podejmować odpowiednie działania w przyszłości.
(36) W niniejszej dyrektywie uznaje się podejście "Jedno zdrowie", zgodnie z opracowaniem WHO, za zintegrowane i jednoczące podejście mające na celu trwałą równowagę i optymalizację zdrowia ludzi, zwierząt i ekosystemów. Podejście "Jedno zdrowie" opiera się na założeniu, że zdrowie ludzi, zwierząt domowych i dzikiej fauny i flory, roślin oraz szeroko pojętego środowiska, w tym ekosystemów, są ze sobą ściśle powiązane i współzależne.
(37) W celu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego państwa członkowskie powinny zidentyfikować i ocenić ryzyko spowodowane gospodarowaniem ściekami komunalnymi. Ocena ryzyka może obejmować analizy chemiczne o szerokim zakresie, w tym analizy mieszanin chemicznych, lub metody oparte na skutkach biologicznych, aby dokonać identyfikacji substancji, które budzą obawy, między innymi dla organizmów wodnych lub jakości wody pitnej lub wody w kąpieliskach. Na tej podstawie oraz w przypadkach gdy jest to konieczne, aby spełnić wymogi unijnych przepisów dotyczących wody, państwa członkowskie powinny wprowadzić środki w zakresie zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych, które są bardziej rygorystyczne niż środki wymagane w celu spełnienia minimalnych wymogów określonych w niniejszej dyrektywie. Zgodnie z art. 191 ust. 2 TFUE oraz dodatkowo w stosunku do środków przewidzianych lub podjętych zgodnie z art. 11 ust. 3 dyrektywy 2000/60/WE państwa członkowskie powinny promować w pierwszej kolejności kontrolę zanieczyszczeń u źródła w celu zapobiegania zanieczyszczaniu jednolitych części wód, do których odprowadzane są ścieki. W szczególności państwa członkowskie powinny wprowadzić środki zapobiegawcze, które pozwolą ograniczyć ryzyko umyślnego i nieumyślnego uwolnienia mikrodrobin plastiku, które będą trafiały do ścieków komunalnych i osadów.
(38) W zależności od sytuacji te bardziej rygorystyczne środki mogą obejmować między innymi stworzenie systemów zbierania, opracowanie planów zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi lub stosowanie oczyszczania drugiego, trzeciego lub czwartego stopnia ścieków komunalnych w przypadku aglomeracji lub oczyszczalni ścieków komunalnych, które nie osiągają progów RLM powodujących zastosowanie standardowych wymogów. Mogą również obejmować procesy oczyszczania, które są intensywniejsze niż oczyszczanie konieczne w celu spełnienia minimalnych wymogów, lub dezynfekcję oczyszczonych ścieków komunalnych niezbędną do spełnienia wymogów dyrektywy 2006/7/WE.
(39) W ramach zadania 6.2 w ramach celu zrównoważonego rozwoju nr 6 ONZ dotyczącego czystej wody i warunków sanitarnych, państwa członkowskie zostały zobowiązane, aby do 2030 roku "zapewnić dostęp do odpowiednich i godziwych warunków sanitarnych i higienicznych dla wszystkich oraz wyeliminować praktyki defekacji na świeżym powietrzu, przy czym należy zwrócić szczególną uwagę na potrzeby kobiet, dziewcząt i osób żyjących we wrażliwych sytuacjach". Urządzenia sanitarne powinny umożliwiać bezpieczne postępowanie z ludzkim moczem, kałem i krwią menstruacyjną i ich unieszkodliwianie oraz zmianę produktów menstruacyjnych. Ponadto zasada nr 20 Europejskiego filaru praw socjalnych stanowi, że każdy ma prawo dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym wody i urządzeń sanitarnych. W tym kontekście i zgodnie z zaleceniami zawartymi w wytycznych WHO dotyczących urządzeń sanitarnych i zdrowia 23 oraz zgodnie protokołem "Woda i zdrowie" do Konwencji o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych", podpisanym w Londynie w dniu 17 czerwca 1999 r., państwa członkowskie powinny rozwiązać problem dostępu do urządzeń sanitarnych na poziomie krajowym. Należy przeprowadzić działania mające zapewniające dostęp do systemu sanitarnego dla wszystkich, na przykład poprzez umieszczanie urządzeń sanitarnych w przestrzeni publicznej, jak również zachęcanie do udostępniania odpowiednich urządzeń sanitarnych w budynkach administracji publicznej i użyteczności publicznej bezpłatnie lub po przystępnej cenie dla wszystkich, w tym wszelkiego rodzaju urządzeń i usług, takich jak toalety ze spłuczką i toalety suche. Gospodarowanie urządzeniami sanitarnymi powinno odbywać się w sposób bezpieczny, co oznacza, że w stosownych przypadkach powinny one być zawsze dostępne dla wszystkich, w tym dla osób o szczególnych potrzebach, takich jak dzieci, osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami i osoby bezdomne, że powinny być umieszczone w miejscu zapewniającym maksymalne bezpieczeństwo użytkowników oraz że powinny być bezpieczne w użyciu pod względem higienicznym i technicznym. Liczba takich urządzeń powinna być również wystarczająca, aby potrzeby osób zostały zaspokojone, a czas oczekiwania nie był nadmiernie długi. Decyzję o tym, jaka liczba urządzeń sanitarnych w przestrzeni publicznej jest wystarczająca, należy podjąć na odpowiednim poziomie, z poszanowaniem zasady pomocniczości.
(40) Specyficzna sytuacja kultur mniejszościowych, takich jak Romowie i Trawelerzy, niezależnie od tego, czy prowadzą osiadły tryb życia czy nie -a w szczególności ich brak dostępu do systemu sanitarnego - została także uznana w komunikacie Komisji z dnia 7 października 2020 r. zatytułowanym "Unia równości: unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów", w którym wezwano do zwiększenia skutecznego równego dostępu do podstawowych usług. Ogólnie rzecz biorąc, państwa członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na grupy szczególnie narażone lub grupy zmarginalizowane ze względu na czynniki związane z ich sytuacją społeczno-gospodarczą, pochodzeniem etnicznym, seksualnością, płcią, niepełnosprawnością, bezdomnością, statusem prawnym, przekonaniami religijnymi lub z innych powodów, wprowadzając niezbędne środki, aby zapewnić tym grupom dostęp do systemu sanitarnego. Ważne jest, aby identyfikowanie tych grup odbywało się spójnie z art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 24 . Środki mające na celu poprawę dostępu grup szczególnie narażonych i zmarginalizowanych do systemu sanitarnego mogą obejmować udostępnianie urządzeń sanitarnych w przestrzeni publicznej i prywatnej bezpłatnie lub po uiszczeniu niewielkiej opłaty za usługę, jak również udostępnianie urządzeń sanitarnych w budynkach administracji publicznej, poprawę lub utrzymanie połączenia z odpowiednimi systemami do zbierania ścieków komunalnych oraz zwiększanie wiedzy na temat najbliższych urządzeń sanitarnych.
(41) Zgodnie z wytycznymi UE w sprawie praw człowieka w zakresie bezpiecznej wody pitnej i usług sanitarnych, przyjętymi przez Radę w dniu 17 czerwca 2019 r. należy zwracać szczególną uwagę na potrzeby kobiet i dziewcząt, ponieważ są one szczególnie zagrożone i narażone na ataki, przemoc seksualną i przemoc ze względu na płeć, molestowanie i inne zagrożenia dla ich bezpieczeństwa, jeżeli korzystają z urządzeń sanitarnych poza domem. Jest to zgodne z konkluzjami Rady w sprawie dyplomacji wodnej, przyjętymi w dniu 19 listopada 2018 r., w których potwierdzono znaczenie uwzględnienia perspektywy płci w dyplomacji wodnej. W związku z tym państwa członkowskie powinny zwrócić szczególną uwagę na kobiety i dziewczęta jako grupę szczególnie wrażliwą i wprowadzić niezbędne środki w celu poprawy lub utrzymania ich bezpiecznego dostępu do urządzeń sanitarnych.
(42) W ocenie stwierdzono, że można usprawnić gospodarowanie osadami, aby lepiej dostosować je do zasad gospodarki o obiegu zamkniętym i hierarchii postępowania z odpadami określonej w art. 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE 25 . Działania mające na celu lepsze monitorowanie i ograniczenie zanieczyszczeń u źródła pochodzących ze zrzutów ścieków innych niż bytowe przyczynią się do poprawy jakości wyprodukowanych osadów i zapewnią ich bezpieczne wykorzystanie w rolnictwie. Aby zapewnić właściwe i bezpieczne odzyskiwanie z osadów składników odżywczych, w tym substancji krytycznej, jaką jest fosfor, na poziomie Unii należy określić łączny wskaźnik minimalnego ponownego wykorzystywania i recyklingu. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyboru w zakresie decyzji o ponownym wykorzystaniu lub recyklingu ścieków komunalnych lub osadów w celu odzyskania fosforu. Łączny wskaźnik minimalnego ponownego wykorzystania i recyklingu powinien uwzględniać zawartość fosforu w osadach, która może być różna w różnych obszarach. Powinien również uwzględniać poziom nasycenia na każdym rynku krajowym, np. dostępność innych źródeł fosforu ze źródeł organicznych, przykładowo hodowli zwierząt gospodarskich, oraz możliwości jego absorpcji w rolnictwie. Należy zachęcać państwa członkowskie do monitorowania mikrozanieczyszczeń w osadach, w szczególności w przypadku gdy zachodzi ryzyko akumulacji mikrozanieczyszczeń w osadach oraz gdy są one ponownie wykorzystywane w rolnictwie, w celu zwiększenia wiedzy na temat ich obecności oraz ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego. Należy zachęcać do odpowiedniego i bezpiecznego odzyskiwania składników odżywczych oraz ich ponownego wykorzystywania w rolnictwie, aby wspierać odporność i zrównoważony charakter sektora rolnego oraz przyczyniać się do strategicznej autonomii unijnego przemysłu nawozowego. W tym kontekście państwa członkowskie - uwzględniając krajowe i lokalne opcje waloryzacji - powinny podjąć środki zachęcające do produkcji i zakupu składników odżywczych odzyskiwanych ze ścieków komunalnych i osadów. Przy ponownym wykorzystywaniu osadów w rolnictwie szczególną uwagę należy zwrócić na mikrodrobiny plastiku. Mikrodrobiny plastiku powinny być zatem systematycznie monitorowane w przypadku ponownego wykorzystywania osadów w rolnictwie. Informacje te są niezbędne dla bezpiecznego gospodarowania osadami w rolnictwie oraz do celów ewentualnego przeglądu odnośnej polityki Unii.
(43) Konieczne jest odpowiednie monitorowanie w celu sprawdzenia zgodności z nowymi wymogami niniejszej dyrektywy dotyczącymi mikrozanieczyszczeń, zanieczyszczeń innych niż bytowe, neutralności energetycznej, przelewów burzowych i spływu powierzchniowego wód opadowych z terenów zurbanizowanych. W stosownych przypadkach i w miarę możliwości technicznych monitorowanie powinno być wspierane przez wykorzystanie narzędzi cyfrowych. W szczególności wykorzystanie narzędzi cyfrowych należy systematycznie uwzględniać do celów operacyjnego zarządzania systemami zbierania i oczyszczalniami ścieków komunalnych. Aby sprawdzić zgodność z wymogami oczyszczania czwartego stopnia w zakresie redukcji mikrozanieczyszczeń w zrzutach ścieków komunalnych, wystarczy monitorować ograniczony zestaw reprezentatywnych mikrozanieczyszczeń. Częstotliwość monitorowania powinna opierać się na aktualnych najlepszych praktykach, stosowanych obecnie w Szwajcarii. Aby zachować opłacalność, obowiązki te powinny być dostosowane do wielkości oczyszczalni ścieków komunalnych i aglomeracji. Do celów takiego monitorowania niniejsza dyrektywa zapewnia pobieranie próbek. Za każdym razem próbka jest pobierana zarówno na wlocie, jak i na wylocie z oczyszczalni ścieków komunalnych. Monitorowanie przyczyni się również do dostarczenia danych do ogólnych ram monitoringu środowiska ustanowionych w 8. unijnym programie działań w zakresie środowiska 26 , a w szczególności do uzupełnienia ram monitorowania i prognoz dotyczących realizacji zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, określonych w komunikacie Komisji z dnia 12 maja 2021 r. zatytułowanym "Droga do zdrowej planety dla wszystkich. Plan działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby", które stanowią jego podstawę.
(44) Mikroplastik i odpowiednie mikrozanieczyszczenia powinny być monitorowane, w stosownych przypadkach, w zrzutach z przelewów burzowych i spływów powierzchniowego wód opadowych z terenów zurbanizowanych z systemów rozdzielczych z wykorzystaniem programu pobierania reprezentatywnych próbek umożliwiającego oszacowanie stężenia z myślą o modelowaniu jakości wody. Emisje gazów cieplarnianych należy monitorować, w stosownych przypadkach, z wykorzystaniem analiz, obliczeń lub modelowania.
(45) Aby zapewnić ochronę środowiska i podjęcie odpowiednich działań w ramach każdej oceny ryzyka, która ma zostać przeprowadzona do celów wdrożenia niniejszej dyrektywy, jak również do celów wdrożenia innych przepisów prawa Unii, państwa członkowskie powinny monitorować szerokie spektrum zanieczyszczeń przy wlotach i wylotach oczyszczalni ścieków komunalnych. Aby uniknąć zbędnych obciążeń, należy monitorować wyłącznie zanieczyszczenia, których obecności w ściekach komunalnych można się spodziewać, biorąc pod uwagę dużą różnorodność zanieczyszczeń, które mogą docierać do oczyszczalni ścieków komunalnych, w tym ze źródeł innych niż ścieki bytowe. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zmniejszenia częstotliwości monitorowania, jeżeli zanieczyszczenia nie zostaną wykryte w kolejnych sesjach pobierania próbek. Z najnowszych danych wynika mianowicie, że PFAS występują w ściekach komunalnych, czasami w wysokich stężeniach. Najnowsze dowody naukowe wskazują, że ze względu na swoją trwałość PFAS stanowią zagrożenie dla środowiska i zdrowia publicznego. Należy zatem lepiej zrozumieć drogi, jakimi PFAS przedostają się do środowiska, i monitorować je na wlotach i wylotach oczyszczalni ścieków komunalnych. Ze względu na wysokie ryzyko narażenia na działanie PFAS i ich wpływ na zdrowie monitorowanie to powinno rozpoczynać się w pierwszej kolejności w miejscu, gdzie zrzuty docierają do obszarów zasilania wykorzystywanych do poboru wody pitnej.
(46) W celu zmniejszenia obciążenia administracyjnego i lepszego wykorzystania możliwości, jakie daje transformacja cyfrowa, należy ulepszyć i uprościć składanie sprawozdań z wdrażania niniejszej dyrektywy poprzez zniesienie nałożonego na państwa członkowskie obowiązku składania co dwa lata sprawozdań dla Komisji oraz obowiązku publikowania przez Komisję sprawozdań w cyklu dwuletnim. Obowiązek ten należy zastąpić wymogiem, aby państwa członkowskie poprawiały, przy wsparciu EEA, istniejące krajowe znormalizowane zbiory danych ustanowione na mocy dyrektywy 91/271/EWG oraz regularnie je aktualizowały. Komisja wykorzysta te ulepszone zbiory danych do weryfikacji zgodności z niniejszą dyrektywą. Zasadne jest, aby model sprawozdawczy został opracowany przez EEA we współpracy z państwami członkowskimi. Komisja i EEA powinny mieć dostęp do krajowych baz danych. W celu zapewnienia pełnych informacji o stosowaniu niniejszej dyrektywy zbiory danych powinny zawierać informacje na temat zapewnienia przez oczyszczalnie ścieków komunalnych zgodności z wymogami dotyczącymi oczyszczania (spełnienie/niespełnienie wymogów, ładunki i stężenie zrzucanych zanieczyszczeń), poziomu osiągnięcia celów w zakresie neutralności energetycznej, emisji gazów cieplarnianych przez oczyszczalnie ścieków o RLM wynoszącej co najmniej 10 000 oraz środków wprowadzonych przez państwa członkowskie w kontekście przelewów burzowych i spływu powierzchniowego wód opadowych z terenów zurbanizowanych, dostępu do systemu sanitarnego i oczyszczania przez systemy indywidualne. Ponadto należy zapewnić pełną spójność z rozporządzeniem (WE) nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady 27 w celu optymalizacji wykorzystania danych, jak również wspierania pełnej przejrzystości. Informacje zebrane za pośrednictwem tych zbiorów danych powinny służyć porównaniu i wymianie na poziomie Unii najlepszych praktyk w zakresie efektywności oczyszczalni ścieków komunalnych. Obciążenia administracyjne związane z przekazywaniem informacji i danych ogółowi społeczeństwa powinny być zawsze zgodne z zasadą proporcjonalności.
(47) Wdrażanie dyrektywy 91/271/EWG jest finansowane z taryf za wodę i z budżetów publicznych, w tym z funduszy unijnych. W przyszłości rozszerzona odpowiedzialność producenta powinna być tak określona, aby zapewnić, aby koszty oczyszczania czwartego stopnia były przynajmniej częściowo ponoszone przez zainteresowane gałęzie przemysłu i uzupełniane innymi rodzajami finansowania. W przeszłości wdrażanie dyrektywy 91/271/EWG było również w znacznym stopniu wspierane przez unijną politykę spójności i programy prowadzone na podstawie programów "Horyzont 2020" i LIFE. W celu zapewnienia terminowego i właściwego wdrożenia niniejszej dyrektywy niezbędne jest ustanowienie przez państwa członkowskie krajowych programów wdrażania obejmujących długoterminowe programowanie wymaganych inwestycji wraz ze strategią finansowania. Te krajowe programy wdrażania należy zgłaszać Komisji. Aby ograniczyć obciążenie administracyjne, wymóg ten nie powinien mieć zastosowania do państw członkowskich, w których ponad 95 % aglomeracji spełnia główne obowiązki w zakresie oczyszczania i zbierania ścieków. Aby kontynuować wdrażanie niniejszej dyrektywy, na potrzeby przygotowania kolejnych wieloletnich ram finansowych i późniejszych ram Komisja powinna rozważyć krajowe programy wdrażania zgłoszone przez państwa członkowskie, a państwa członkowskie powinny niezwłocznie wprowadzić wymagany system rozszerzonej odpowiedzialności producenta.
(48) Sektor zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych jest specyficzny i działa jako rynek zmonopolizowany, na którym przedsiębiorstwa publiczne i małe przedsiębiorstwa są podłączone do systemu zbierania, nie mając możliwości wyboru operatorów. W związku z tym ważne jest zapewnienie publicznego dostępu do kluczowych wskaźników skuteczności działania operatorów, takich jak osiągnięty poziom oczyszczania, koszty oczyszczania, zużyta i wyprodukowana energia oraz powiązane emisje gazów cieplarnianych i ślad węglowy. Aby uświadomić społeczeństwu konsekwencje oczyszczania ścieków komunalnych, należy podawać kluczowe informacje dotyczące rocznych kosztów zbierania i oczyszczania ścieków każdego gospodarstwa domowego, przynajmniej w aglomeracjach o RLM wynoszącej ponad 10 000, a w miarę możliwości powyżej 1 000, w łatwo dostępny sposób, na przykład na fakturach, natomiast inne szczegółowe informacje należy udostępniać - w formacie przyjaznym dla użytkownika - w internecie, na stronie internetowej operatora lub właściwego organu.
(49) W dyrektywie 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 28 zagwarantowano prawo dostępu do informacji o środowisku w państwach członkowskich zgodnie z Konwencją Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ z 1998 r. o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (zwaną dalej "konwencją z Aarhus") 29 . Konwencja z Aarhus obejmuje szeroki zakres zobowiązań związanych zarówno z udostępnianiem na wniosek informacji o środowisku, jak i z aktywnym rozpowszechnianiem takich informacji. Ważne jest, aby przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące dostępu do informacji oraz zasady dotyczące wymiany danych stanowiły uzupełnienie wspomnianej dyrektywy, ustanawiając obowiązek udostępniania społeczeństwu, w sposób przyjazny dla użytkownika, informacji w internecie na temat zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych, a nie tworzyły odrębny system prawny.
(50) Skuteczność niniejszej dyrektywy oraz jej cel, jakim jest ochrona zdrowia publicznego w kontekście polityki środowiskowej Unii, wymagają, aby osoby fizyczne lub prawne lub, w stosownych przypadkach, ich należycie ustanowione organizacje, mogły opierać się na niej w postępowaniach sądowych oraz aby sądy krajowe miały możliwość brania niniejszej dyrektywy pod uwagę jako jednego z elementów prawa Unii w celu, między innymi, kontroli decyzji organów krajowych, w stosownych przypadkach. Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na mocy zasady lojalnej współpracy ustanowionej w art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), to sądy państw członkowskich mają zapewniać ochronę sądową praw osoby wynikających z prawa Unii. Oprócz tego art. 19 ust. 1 TUE zawiera wymóg, zgodnie z którym państwa członkowskie ustanawiają środki niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii. Powinno się to odbywać zgodnie z przepisami krajowymi, bez pozbawiania skuteczności przepisu dotyczącego rekompensaty. Ponadto, zgodnie z konwencją z Aarhus, członkowie zainteresowanej społeczności powinni mieć dostęp do wymiaru sprawiedliwości, aby przyczyniać się do ochrony prawa do życia w środowisku, które jest odpowiednie dla zdrowia i pomyślności ludzi.
(51) W celu dostosowania niniejszej dyrektywy do postępu naukowego i technicznego należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zmiany niektórych części załączników w celu dostosowania monitorowania do najaktualniejszych metod monitorowania, w tym mając na uwadze optymalne wykorzystanie narzędzi cyfrowych i uwzględnienie odpowiednich metod stosowanych w innych odpowiednich przepisach prawa Unii, jak również oceny rezultatów w zakresie wymogów dotyczących oczyszczania trzeciego i czwartego stopnia, a także wymogów dotyczących wcześniejszych przepisów i specjalnych zezwoleń na zrzuty ścieków innych niż bytowe do systemów zbierania i oczyszczalni ścieków komunalnych oraz w odniesieniu do uzupełnienia niniejszej dyrektywy poprzez ustanowienie łącznego wskaźnika minimalnego ponownego wykorzystania i recyklingu fosforu z osadów i ścieków komunalnych, przy uwzględnieniu dostępnych technologii i zasobów, jak również rentowności odzyskiwania fosforu oraz poprzez aktualizację informacji przekazywanych społeczeństwu w internecie i gospodarstwom domowym. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 30 . W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup ekspertów Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.
(52) W celu zapewnienia jednolitych warunków wdrażania niniejszej dyrektywy należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do przyjmowania norm dotyczących projektowania systemów indywidualnych, do określenia formatu sprawozdawczości i poziomu szczegółowości informacji w stosunku do systemów indywidualnych, do ustalenia formatu i metody oceny ryzyka, które mają być stosowane w kontekście oczyszczania czwartego stopnia" do przyjmowania metod monitorowania i oceny wskaźników oczyszczania czwartego stopnia oraz celów dotyczących neutralności energetycznej, do ustalania wspólnych warunków i kryteriów stosowania zwolnień niektórych produktów z rozszerzonej odpowiedzialności producenta, do ustanowienia metodyki wspierającej opracowywanie planów zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi, do opracowywania wskaźników alternatywnych do wyrażonego w ładunkach orientacyjnego celu, jakim jest ograniczenie zanieczyszczenia, w oparciu np. o objętość, częstotliwość przelewów burzowych, objętość zrzutów spływu powierzchniowego wód opadowych z terenów zurbanizowanych lub opracowania innych istotnych alternatywnych wskaźników, oraz w celu ustanowienia minimalnej częstotliwości pobierania próbek i metodyki pomiaru oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, bezpośrednich i pośrednich emisji gazów cieplarnianych i mikroplastiku w ściekach komunalnych i w osadach, w celu ustanowienia minimalnych wykazów istotnych zanieczyszczeń, które mogą się znajdować w ściekach komunalnych, z uwzględnieniem metodyki identyfikacji odpowiednich zanieczyszczeń, które mogą się znajdować w ściekach komunalnych, oraz kryteriów przeglądu dotyczącego wykluczenia niektórych zanieczyszczeń z monitorowania, do ustanowienia zharmonizowanej metodyki pomiaru "substancji per- i polifluoroalkilowych (PFAS) ogółem" i "sumy PFAS" w ściekach komunalnych, a także do przyjmowania formatu i szczegółowych zasad przedstawiania informacji dotyczących wdrażania niniejszej dyrektywy, które mają być przekazywane przez państwa członkowskie i opracowywane przez EEA. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 31 .
(53) Państwa członkowskie powinny ustanowić przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów krajowych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy i przedsięwziąć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wykonywania. Sankcje powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające i powinny, w stosownych przypadkach, uwzględniać sytuację finansową osoby fizycznej lub prawnej uznanej za odpowiedzialną.
(54) Zgodnie z Porozumieniem międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa Komisja powinna przeprowadzić ocenę niniejszej dyrektywy przed upływem pewnego okresu wyznaczonego od daty będącej terminem jej transpozycji. Ocena ta powinna opierać się na zdobytym doświadczeniu i danych zebranych w czasie wdrażania niniejszej dyrektywy, na wszelkich dostępnych zaleceniach WHO oraz na odpowiednich danych naukowych, analitycznych i epidemiologicznych. W ocenie tej szczególną uwagę należy zwrócić na: analizę adekwatności wykorzystywanych w nadzorze ścieków komunalnych parametrów dotyczących zdrowia publicznego; analizę wartości dodanej monitorowania parametrów zdrowia publicznego; analizę ewentualnej konieczności dostosowania wykazu produktów, które mają zostać objęte systemami rozszerzonej odpowiedzialności producenta, z uwzględnieniem warunków zwolnień; analizę potencjalnego wpływu na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, jaki będą miały potencjalnie różne wskaźniki uczestnictwa producentów określone przez państwa członkowskie; analizę wykonalności i stosowności opracowania systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla produktów powodujących powstawanie PFAS i mikroplastiku; analizę wartości dodanej i stosowności wprowadzenia obowiązkowych krajowych planów ponownego wykorzystania wody zawierających cele i środki krajowe; ocenę celu neutralności energetycznej z myślą o przeanalizowaniu technicznej i ekonomicznej wykonalności osiągnięcia wyższego poziomu autonomii energetycznej sektora; ocenę możliwości pomiaru bezpośrednich i pośrednich emisji gazów cieplarnianych pochodzących z sektora ścieków komunalnych; ocenę możliwości osiągnięcia przez sektor oczyszczania ścieków komunalnych neutralności klimatycznej i czasu wymaganego do jej osiągnięcia, jak również wykonalność i stosowność ustalenia wskaźników minimalnego ponownego wykorzystania i recyklingu dla azotu z osadów lub ze ścieków komunalnych.
(55) W dyrektywie 91/271/EWG przewidziano szczególne terminy dla Majotty ze względu na uznanie jej w 2014 r. za region najbardziej oddalony w rozumieniu art. 349 TFUE. W związku z tym w odniesieniu do Majotty należy odroczyć stosowanie obowiązków w zakresie tworzenia systemów zbierania i stosowania oczyszczania drugiego stopnia ścieków komunalnych pochodzących z aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 2 000.
(56) Należy wziąć pod uwagę szczególną sytuację Majotty i innych regionów najbardziej oddalonych Unii wymienionych w art. 349 TFUE, który przewiduje szczególne środki wsparcia dla tych regionów. Jeśli chodzi o oczyszczanie ścieków komunalnych na tych obszarach, szczególną uwagę należy zwrócić na trudną topografię i wyspiarski charakter tych terytoriów.
(57) W celu zapewnienia ciągłości ochrony środowiska ważne jest, aby państwa członkowskie utrzymały co najmniej obecny poziom oczyszczania trzeciego stopnia do czasu rozpoczęcia stosowania nowych wymogów dotyczących redukcji fosforu i azotu. W związku z tym należy nadal stosować art. 5 dyrektywy 91/271/EWG do czasu rozpoczęcia stosowania tych nowych wymogów.
(58) Ponieważ cele niniejszej dyrektywy, a mianowicie ochrona środowiska i zdrowia publicznego, aby poczynić postępy na drodze do osiągnięcia neutralności klimatycznej w zbieraniu i oczyszczaniu ścieków komunalnych, poprawa dostępu do systemu sanitarnego i zapewnienie regularnego nadzoru nad parametrami istotnymi dla zdrowia publicznego, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na ich rozmiary i skutki, możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.
(59) Zobowiązanie do transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego powinno być ograniczone do tych przepisów, które stanowią merytoryczną zmianę w porównaniu z dyrektywą 91/271/EWG. Zobowiązanie do transpozycji przepisów, które nie uległy zmianie, wynika z tej dyrektywy.
(60) Niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na zobowiązania państw członkowskich odnoszące się do terminów transpozycji do prawa krajowego dyrektyw określonych w załączniku VII część B,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
