Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 18 stycznia 2024 r. w sprawie energii geotermalnej (2023/2111(INI))(C/2024/5738)
(Dz.U.UE C z dnia 17 października 2024 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając art. 194 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie) 1 ,
- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2413 z dnia 18 października 2023 r. zmieniającą dyrektywę (UE) 2018/2001, rozporządzenie (UE) 2018/1999 i dyrektywę 98/70/WE w odniesieniu do promowania energii ze źródeł odnawialnych oraz uchylającą dyrektywę Rady (UE) 2015/652 2 ,
- uwzględniając przyjęte przez Parlament 14 marca 2023 r. poprawki do wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (wersja przekształcona) 3 ,
- uwzględniając wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenia (UE) 2019/943 i (UE) 2019/942 oraz dyrektywy (UE) 2018/2001 i (UE) 2019/944 w celu udoskonalenia struktury unijnego rynku energii elektrycznej,
- uwzględniając przyjęte przez Parlament 14 września 2023 r. poprawki do wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego ramy na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1724 i (UE) 2019/1020 4 ,
- uwzględniając poprawki przyjęte przez Parlament 21 listopada 2023 r. do wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia ram obejmujących środki na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu produktów o zerowej emisji netto (akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie) (COM(2023)0161) 5 ,
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 18 maja 2022 r. zatytułowany "Plan REPowerEU" (COM(2022)0230),
- uwzględniając przyjęte przez Parlament 14 grudnia 2022 r. poprawki do wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę (UE) 2018/2001 w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej 6 ,
- uwzględniając rozporządzenie (UE) 2019/2088 7 w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych oraz powiązane rozporządzenie delegowane ustanawiające techniczne kryteria kwalifikacji służące określeniu warunków, na jakich dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako wnosząca istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub w adaptację do zmian klimatu, a także określeniu, czy ta działalność gospodarcza nie wyrządza poważnych szkód względem żadnego z pozostałych celów środowiskowych 8 ,
- uwzględniając rozporządzenie Komisji (UE) nr 813/2013 z dnia 2 sierpnia 2013 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla ogrzewaczy pomieszczeń i ogrzewaczy wielofunkcyjnych 9 ,
- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/52/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. zmieniającą dyrektywę 2011/92/UE w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko 10 ,
- uwzględniając rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/138 z dnia 21 grudnia 2022 r. ustanawiające wykaz szczególnych zbiorów danych o wysokiej wartości oraz warunki ich publikacji i ponownego wykorzystywania 11 ,
- uwzględniając sprawozdanie Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej z lutego 2023 r. zatytułowane "Globalna ocena rynku energii geotermalnej i technologii z zakresu energii geotermalnej" 12 ,
- uwzględniając sprawozdanie Obserwatorium Czystych Technologii Energetycznych pt. "Głęboka geotermia (energia cieplna i elektryczna) w Unii Europejskiej - sprawozdanie za 2022 r. na temat rozwoju technologii, trendów, łańcuchów wartości i rynków" 13 ,
- uwzględniając sprawozdanie Centrum Monitorowania Czystych Technologii Energetycznych pt. "Ogólna strategiczna analiza czystych technologii energetycznych w Unii Europejskiej - sprawozdanie za 2022 r." 14 ,
- uwzględniając badanie Komisji Europejskiej zatytułowane "Geothermal plants' and applications' emissions: overview and analysis" [Emisje z elektrowni i zastosowań geotermalnych: przegląd i analiza] 15 ,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji zatytułowane "District heating and cooling in the European Union - Overview of markets and regulatory frameworks under the revised Renewable Energy Directive" [Systemy ciepłownicze i chłodnicze w UE - Przegląd rynków i ram regulacyjnych na podstawie zmienionej dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii] 16 ,
- uwzględniając sprawozdanie Wspólnego Centrum Badawczego zatytułowane "The heat pump wave: opportunities and challenges" [Fala popularności pomp ciepła: możliwości i wyzwania] 17 ,
- uwzględniając badanie Komisji Europejskiej z 2023 r. zatytułowane "Overview of heating and cooling - Perceptions, markets and regulatory frameworks for decarbonisation" [Przegląd ogrzewania i chłodzenia - Postrzeganie, rynki i ramy regulacyjne dotyczące obniżenia emisyjności] 18 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie wdrożenia dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków 19 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 lipca 2020 r. w sprawie kompleksowego europejskiego podejścia do magazynowania energii 20 oraz zalecenie Komisji z dnia 14 marca 2023 r. pt. "Magazynowanie energii - Podstawa zdekarbonizowanego i bezpiecznego systemu energetycznego UE" 21 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 21 stycznia 2021 r. w sprawie powszechnego dostępu do godnych i przystępnych cenowo mieszkań 22 ;
- uwzględniając art. 54 Regulaminu,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii (A9-0432/2023),
A. mając na uwadze, że geotermia jest wartościowym i lokalnym źródłem energii odnawialnej, które jest w stanie dostarczać - w sposób opłacalny - sterowalną energię elektryczną, energię cieplną lub kombinację obu i w którym tkwi znaczny potencjał z perspektywy sektora energetycznego i wytwarzania energii cieplnej oraz z perspektywy zrównoważonej produkcji surowców, a także który może generować wysokiej jakości miejsca pracy;
B. mając na uwadze, że w strategii UE na rzecz energii słonecznej stwierdzono, iż udział zapotrzebowania na energię zaspokajanego przez energię słoneczną i geotermalną musi wzrosnąć co najmniej trzykrotnie, jeżeli UE chce osiągnąć swoje cele na rok 2030 w dziedzinie energii i klimatu;
C. mając na uwadze, że ponad 75 % emisji gazów cieplarnianych w UE pochodzi z produkcji i zużycia energii; mając na uwadze, że niestety ponad połowa końcowego zużycia energii w sektorze mieszkaniowym do celów ogrzewania pomieszczeń jest zaspokajana dzięki paliwom kopalnym 23 ;
D. mając na uwadze, że kryzys cen energii i rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie ukazały pilną potrzebę zwiększenia otwartej strategicznej autonomii Europy; mając na uwadze, że geotermalne ogrzewanie i chłodzenie oraz energia elektryczna z geotermii już przyczyniły się do wysiłków UE na rzecz ograniczenia importu paliw kopalnych;
E. mając na uwadze, że energetyka geotermalna może przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w planie REPowe- rEU, w szczególności do zwiększenia produkcji czystej energii i dywersyfikacji dostaw energii, a także może zapewnić niezawodne i przystępne cenowo dostawy energii elektrycznej i ciepła przemysłowi i przedsiębiorstwom, w szczególności MŚP, wzmacniając ich konkurencyjność, jak również obywatelom, rozwiązując m.in. problem ubóstwa energetycznego;
F. mając na uwadze, że geotermia jest odnawialnym, stałym i niezawodnym źródłem energii, które jest łatwo dostępne po zainstalowaniu niezbędnej infrastruktury, stanowi neutralne emisyjnie i lokalne rozwiązanie umożliwiające obniżenie emisyjności sieci ciepłowniczych, zgodnie z definicją "efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych" zawartą w dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej 24 , oraz może przyczynić się do tworzenia lokalnych "społeczności energetycznych" i do zbiorowej samowystarczalności w zakresie zużycia energii ze źródeł odnawialnych;
G. mając na uwadze, że absorpcja technologii geotermalnych przez sektor energetyczny odegra zasadniczą rolę w zwiększeniu elastyczności i efektywności sektora energetycznego i w zmniejszeniu jego śladu węglowego;
H. mając na uwadze, że w załączniku do wniosku Komisji dotyczącego aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie pompy ciepła i technologie energii geotermicznej są wymienione wśród strategicznych dla Europy technologii neutralnych emisyjnie;
I. mając na uwadze, że według szacunków branży do 2040 r. energetyka geotermalna może dostarczać ponad 75 % energii zużywanej w Europie do ogrzewania i chłodzenia oraz ponad 15 % zużywanej w Europie energii elektrycznej;
J. mając na uwadze, że na szczeblu UE nadal brakuje kompleksowych warunków i ram politycznych niezbędnych do pobudzenia rozwoju i wykorzystywania geotermii w Europie; mając na uwadze, że pilnie potrzebne są również postępy w różnych obszarach polityki na szczeblu krajowym, aby umożliwić podmiotom sektora energetyki geotermalnej szybszą realizację projektów dzięki udoskonaleniu badań, wzmocnieniu łańcucha dostaw, skutecznym systemom wsparcia i upowszechnianiu wiedzy o geotermii wśród obywateli;
Rozwój i potencjał
1. zauważa, że dzięki rozwojowi technologii więcej obszarów nadaje się do realizacji opłacalnych projektów geotermalnych i można je realizować na większą skalę;
2. zwraca uwagę na potencjał powszechnie występujących niskotemperaturowych, płytkich zasobów geotermalnych dostępnych we wszystkich państwach członkowskich; podkreśla potencjał głębokiej geotermii, która może być bezpośrednio wykorzystywana do wytwarzania ciepła i energii elektrycznej;
3. zauważa, że energia geotermalna wciąż odgrywa często marginalną rolę w dyskusji na temat energii odnawialnej; zwraca uwagę na fakt, że instalacje geotermalne nie wymagają surowców krytycznych w takim stopniu jak inne technologie odnawialnych źródeł energii; zauważa w oparciu o zrównoważone podejście uwzględniające cały cykl życia, że geotermia ma niewielki wpływ na środowisko, zazwyczaj wymaga ograniczonej powierzchni gruntów i może łatwo wtopić się w krajobraz;
4. podkreśla, że geotermia oferuje długoterminowe korzyści - które mogą przeważyć nad wysokimi kosztami początkowymi związanymi z jej rozwojem - takie jak zrównoważona energia o niewielkim wpływie na środowisko, stabilne i przewidywalne koszty energii, niskie koszty operacyjne, długi okres użytkowania i niezawodność, a także stwarza możliwości biznesowe i generuje miejsca pracy w lokalnych społecznościach oraz przyczynia się do zmniejszenia zależności od importowanych paliw;
5. ubolewa nad tym, że potencjału geotermii nie zaczęto dostatecznie wykorzystywać wcześniej oraz że jej upowszechnienie w ostatnim czasie w znacznej mierze wynika z kryzysu energetycznego i z pilnej potrzeby zmniejszenia presji społecznoekonomicznej związanej z zapotrzebowaniem na ogrzewanie i chłodzenie w Europie; ostrzega, że napływ subsydiowanego gazu, ograniczona wiedza wśród obywateli i konieczność znacznych inwestycji początkowych od lat skutecznie utrudniają rozwój geotermii;
6. podkreśla, że energia geotermalna może znacząco przyczynić się do osiągnięcia najbardziej strategicznych celów UE, w tym do realizacji celów klimatycznych w drodze obniżenia emisyjności różnych sektorów przemysłu, do zwiększenia otwartej strategicznej autonomii UE poprzez zaspokojenie potrzeb w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, do wyeliminowania zależności od paliw kopalnych pochodzących z niestabilnych państw trzecich, takich jak Rosja, do zwiększenia konkurencyjności europejskich gałęzi przemysłu i do wzmocnienia pozycji konsumentów dzięki przystępnym cenowo i niezawodnym dostawom ciepła i elektryczności;
7. podkreśla, że zrównoważony środowiskowo proces wydobywania surowców z solanek geotermalnych mógłby przyczynić się do zapewnienia lokalnych i niezawodnych dostaw strategicznych surowców krytycznych, takich jak lit, a tym samym do zwiększenia odporności gospodarczej UE; zauważa w tym kontekście, że obiekty, w których jednocześnie wytwarza się energię geotermalną i wydobywa surowce, generują większą liczbę miejsc pracy niż tradycyjne elektrownie geotermalne oraz przyciągają firmy pragnące wykorzystywać wielorakie strumienie zasobów;
8. zwraca uwagę na rozwiązania geotermalne, które są w stanie magazynować nadmiar energii wiatrowej i słonecznej do późniejszego wykorzystania w ogrzewaniu, chłodzeniu i produkcji energii, a także na ich kluczową rolę w rozwoju systemów energetycznych opartych na odnawialnych źródłach energii; podkreśla w tym kontekście rolę nieczynnych kopalni, które są szczególnie odpowiednie do sezonowego przechowywania energii cieplnej na dużą skalę lub do długoterminowego magazynowania energii elektrycznej; podkreśla tkwiący w energii geotermalnej potencjał bilansowania sieci i świadczenia dodatkowych usług ze względu na jej wysoki współczynnik wydajności, elastyczność dostaw i sterowalność;
9. podkreśla, że największy potencjał w zakresie wykorzystywania energii geotermalnej w UE oferują systemy ciepłownicze i chłodnicze oraz płytkie systemy geotermalne; podkreśla, że systemy ciepłownicze i chłodnicze mogą dostarczać lokalną, nieodzowną i elastyczną energię odnawialną oraz chronić przed zmiennymi i rosnącymi cenami paliw kopalnych; podkreśla, że geotermia może pomóc w obniżeniu emisyjności sektora ogrzewania i chłodzenia, który odpowiada za prawie połowę łącznego zużycia końcowego energii w UE oraz za 35 % unijnych emisji gazów cieplarnianych związanych z wykorzystywaniem energii; zwraca uwagę na potencjał geotermalnych systemów chłodniczych i rosnące zapotrzebowanie na te systemy, które staną się ważnym elementem zrównoważonego przystosowania się do zmiany klimatu w miastach, ponieważ można się spodziewać, że wyższe temperatury i fale upałów będą coraz częstsze;
10. zauważa znaczny potencjał geotermalnej energii cieplnej, jeżeli spojrzeć na nią z perspektywy procesów przemysłowych, a zwłaszcza procesów o niskiej do średniej energochłonności (poniżej 200 stopni), odpowiadających za aż połowę produkcji ciepła przemysłowego w Europie; podkreśla w tym kontekście, że powszechniejsze wykorzystywanie geotermalnej energii cieplnej w tym celu zwiększyłoby konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich dzięki niezawodnym i przystępnym cenowo dostawom energii cieplnej;
11. podkreśla także tkwiące w geotermalnej energii cieplnej potencjalne korzyści dla krajowej produkcji żywności, a zwłaszcza produktów rolnych oraz produktów ogrodnictwa i akwakultury; zauważa, że istnieją już udane przykłady zastosowań geotermalnych w tych sektorach w różnych regionach europejskich; podkreśla, że wykorzystanie ciepła geotermalnego przyczyni się do obniżenia emisyjności tych sektorów oraz do bardziej zrównoważonych i przyjaznych środowisku praktyk, a jednocześnie obniży koszty produkcji, wysokie koszty energii, zmienność cen dla producentów oraz będzie sprzyjać odporności systemów żywnościowych;
12. zwraca uwagę na potencjał wykorzystania kaskadowego, w przypadku gdy ten sam płyn geotermalny jest wykorzystywany do wielu celów; podkreśla potrzebę wspierania synergii międzybranżowej między sektorem geotermalnym a innymi sektorami, w tym poprzez wspólne korzystanie z obiektów, infrastruktury, danych i umiejętności pracowników;
13. uważa, że przy wyznaczaniu położenia geograficznego "dolin przemysłu technologii neutralnych emisyjnie" na mocy aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie należy uwzględnić obecność energii geotermalnej;
Zalecenia dotyczące polityki
14. wzywa Komisję do przedstawienia unijnej strategii geotermalnej zawierającej konkretne wytyczne dla państw członkowskich i administracji lokalnej i mającej na celu przyspieszenie wykorzystywania energii geotermalnej, aby obniżyć emi- syjność ogrzewania i przyczynić się do niezależności energetycznej UE oraz osiągnąć cel, jakim jest co najmniej trzykrotne zwiększenie do 2030 r. udziału ciepła słonecznego i energii geotermalnej w pokrywaniu zapotrzebowaniu na energię zgodnie z zapowiedzią zawartą w strategii UE na rzecz energii słonecznej; podkreśla, że 151 przedsiębiorstw i branż wezwało w 2022 r. Komisję do przygotowania europejskiej strategii na rzecz uwolnienia potencjału energii geotermalnej;
15. podkreśla, że krajowe i ogólnounijne środki na rzecz energii geotermalnej powinny opierać się na ocenie potencjału geotermalnego Europy, z uwzględnieniem zróżnicowanych warunków geologicznych i klimatycznych, oraz na oszacowaniu opłacalności wdrażania rozwiązań geotermalnych;
16. wzywa Komisję do oparcia strategii na wszechstronnym badaniu potencjału energii geotermalnej na płytkiej, średniej, głębokiej i bardzo głębokiej podpowierzchni we wszystkich 27 państwach członkowskich; zauważa, że badanie to powinno pomóc w określeniu potencjału energii geotermalnej do różnych zastosowań, w tym między innymi do systemów ciepłowniczych i chłodniczych, procesów przemysłowych, produkcji żywności, pomp ciepła, wytwarzania energii elektrycznej oraz produkcji wodoru odnawialnego i litu; zauważa, że badanie to powinno również umożliwić ocenę wpływu rozwoju sektora energetyki geotermalnej na obniżenie emisyjności gospodarki, tworzenie miejsc pracy, konkurencyjność i wzmocnienie pozycji konsumentów oraz ocenę opłacalności w porównaniu z innymi źródłami energii;
17. wzywa Komisję do zajęcia się w strategii przeszkodami utrudniającymi rozwój projektów geotermalnych, w tym utrudnieniami transgranicznymi, i do dostarczenia władzom krajowym i lokalnym, podmiotom realizującym projekty i instytucjom finansowym zestawu najlepszych praktyk w zakresie wykorzystywania energii geotermalnej w UE;
18. z zadowoleniem przyjmuje upowszechnianie się wiedzy o geotermii i rosnące poparcie dla niej na szczeblu krajowym; wzywa państwa członkowskie do pójścia za przykładem krajów, które opracowały plany działania, cele i specjalne środki polityczne z zakresu energetyki geotermalnej 25 ; podkreśla potrzebę ułatwienia wymiany informacji na temat tych środków i danych, by wesprzeć politykę w dziedzinie energetyki geotermalnej oraz propagować istniejące najlepsze praktyki i wymianę wiedzy;
19. wzywa Komisję do ustanowienia "sojuszu na rzecz energetyki geotermalnej" - obejmującego państwa członkowskie, czynniki umożliwiające wdrożenie geotermii, przemysł, środowisko naukowe i społeczeństwo obywatelskie - który ułatwiłby wymianę najlepszych praktyk i wdrożenie przyszłej strategii na rzecz energetyki geotermalnej;
20. zwraca się do Komisji o zbadanie, czy geotermia mogłaby się przyczynić do realizacji celów w zakresie produkcji czystego wodoru ustanowionych w planie REPowerEU;
Geotermalne systemy ciepłownicze i chłodnicze
21. podkreśla potrzebę modernizacji istniejących sieci ciepłowniczych i chłodniczych oraz budowy nowych sieci wykorzystujących potencjał energii geotermalnej; wzywa Komisję i państwa członkowskie do stworzenia silnych zachęt do wspierania powyższych działań oraz do faworyzowania systemów ogrzewania i chłodzenia czwartej i piątej generacji; odnotowuje, że na mocy dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej rozwój sieci ciepłowniczych i chłodniczych jest nieodłącznym elementem procesu przygotowywania kompleksowych miejskich planów ogrzewania i że jest on zgodny z celami krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu; wzywa Komisję do dostarczenia państwom członkowskim wytycznych dotyczących przygotowywania tych planów, w tym oceny możliwości wykorzystania energii geotermalnej;
22. z zadowoleniem przyjmuje rosnącą liczbę projektów obejmujących przekształcenie już istniejącej infrastruktury ciepłowniczej i chłodniczej w infrastrukturę ciepłowniczą i chłodniczą opartą na geotermii; podkreśla w szczególności potencjał takiego przekształcania w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, gdzie może ono znacznie przyczynić się do realizacji strategii obniżenia emisyjności; podkreśla, że działania te powinny otrzymywać solidne wsparcie z funduszu modernizacji UE ETS, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Funduszu Spójności; apeluje o to, by wspierane z funduszu modernizacji UE ETS inwestycje sprzyjające transformacji systemów ciepłowniczych zawsze uwzględniały możliwość dostarczania energii geotermalnej do tego rodzaju systemów;
23. jest zaniepokojony tym, że brak rozwiniętych sieci ciepłowniczych i chłodniczych zbyt często uniemożliwia lub znacząco opóźnia rozwój projektów geotermalnych; podkreśla potrzebę zapewnienia koordynacji działań przedsiębiorstw energetycznych i władz lokalnych przy wspólnym planowaniu systemów ciepłowniczych i chłodniczych, inwestowaniu w nie oraz zarządzaniu nimi;
24. zwraca uwagę na fakt, że niektóre ostatnio realizowane projekty systemów ciepłowniczych i chłodniczych wykorzystujących energię geotermalną wdrożono przy zastosowaniu nowych modeli biznesowych, które umożliwiają prywatnym przedsiębiorstwom, w tym przedsiębiorstwom użyteczności publicznej, budowę infrastruktury publicznej w imieniu władz lokalnych; zachęca państwa członkowskie do zbadania innowacyjnych możliwości regulacyjnych w celu wsparcia rozwoju systemów ciepłowniczych i chłodniczych opartych na geotermii;
25. podkreśla znaczenie udostępniania danych dotyczących istniejących sieci ciepłowniczych, w tym na temat stopnia modernizacji i zapotrzebowania na ciepło, zainteresowanym stronom z sektora energetyki geotermalnej w całej Europie; podkreśla, że dane te mają zasadnicze znaczenie przy ocenie potencjału danego regionu i przy nawiązywaniu współpracy z lokalnymi władzami na początkowych etapach projektu; wzywa Komisję do ułatwienia i koordynowania dostępności istniejących danych dotyczących systemów ciepłowniczych i chłodniczych;
Dostępność danych
26. zwraca uwagę, że brak łatwego dostępu do danych podpowierzchniowych stanowi obecnie istotną przeszkodę w zmniejszaniu ryzyka, a tym samym w szybkiej realizacji projektów związanych z energią geotermalną; podkreśla, że łatwy i sprawiedliwy dostęp do danych podpowierzchniowych w państwach członkowskich ma zasadnicze znaczenie dla etapu wyceny projektu; podkreśla ponadto, że taki brak dostępu do danych uniemożliwia naukowcom tworzenie modeli geologicznych, które są niezwykle istotne w przewidywaniu potencjału geotermalnego i stopy zwrotu z inwestycji na danym obszarze podpowierzchniowym, a tym samym są kluczowe w ograniczaniu niepewności z myślą o podmiotach realizujących projekty;
27. wzywa państwa członkowskie i Komisję do zbadania metod uzyskiwania różnego rodzaju danych geologicznych od podmiotów publicznych i prywatnych z zamiarem ich uporządkowania, usystematyzowania i publicznego udostępnienia dzięki rozbudowie istniejących baz podstawowych danych geologicznych z zastosowaniem formatów cyfrowych do zbierania danych i ich udostępniania; zauważa, że należy to osiągnąć w zgodzie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi ochrony danych, ochrony szczególnie chronionych danych handlowych, w tym tajemnic przedsiębiorstwa, oraz ochrony praw własności intelektualnej, a także zgodnie ze względami bezpieczeństwa, w razie potrzeby z zastosowaniem zachęt lub rekompensat za udostępnianie danych przez podmioty prywatne; uważa, że finansowane ze środków publicznych dane geologiczne potrzebne do realizacji projektów geotermalnych (takie jak dane uzyskane dzięki publicznemu wsparciu na rzecz odwiertów rozpoznawczych) powinny być udostępniane publicznie w krótkim terminie określonym przez dane państwo członkowskie; zwraca uwagę na fakt, że w niektórych państwach członkowskich dane geologiczne będące w posiadaniu podmiotów prywatnych są ogólnie i bezpłatnie udostępniane dopiero po pewnym czasie;
28. wzywa Komisję do zbadania korzyści z harmonizacji krajowych przepisów dotyczących udzielania dostępu do danych podpowierzchniowych i z przechowywania danych geologicznych na scentralizowanym portalu na szczeblu UE, który byłby bezpłatnie i łatwo dostępny dla wszystkich, oraz przeszkód stojących na drodze takiej harmonizacji i przechowywania na scentralizowanym portalu;
29. podkreśla, że na obszarach, co do których nie ma wystarczających danych podpowierzchniowych, rządy mogłyby częściowo finansować mapowanie zasobów geotermalnych i odwierty rozpoznawcze; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że niektóre państwa członkowskie podjęły już kroki w tym kierunku; wzywa Komisję, by nadal wspierała takie zbieranie danych za pośrednictwem odpowiednich projektów, takich jak europejska infrastruktura danych geologicznych (EGDI), której celem jest stworzenie ogólnounijnego atlasu zasobów geotermalnych; podkreśla znaczenie usługi monitorowania obszarów lądowych (CLMS), która może dostarczyć wiarygodne dane o temperaturze powierzchni gruntu będące szczególnie przydatne z punktu widzenia geotermii powierzchniowej;
30. podkreśla potencjał zmiany przeznaczenia nieczynnych szybów naftowych i gazowych oraz kopalni z perspektywy geotermii; apeluje do państw członkowskich, by aby we współpracy z przedsiębiorstwami naftowymi, gazowymi i górniczymi przygotowały publiczne wykazy i mapy (wraz ze specyfikacjami) wycofanej z eksploatacji, nieczynnej lub prawie wyeksploatowanej infrastruktury węglowodorowej, która mogłaby zostać wykorzystana jako zasób geotermalny; podkreśla potrzebę priorytetowego przyznania środków na przeprowadzenie szczegółowych badań właściwości tej infrastruktury w celu oceny potencjału każdego obiektu;
31. wyraża zaniepokojenie fragmentarycznym charakterem statystyk dotyczących geotermii; podkreśla, że bardzo trudno jest ocenić wykorzystanie energii geotermalnej w Europie ze względu na brak standardów raportowania danych branżowych; wzywa państwa członkowskie, aby we współpracy z branżą i Komisją dokonały przeglądu istniejących procedur zbierania danych statystycznych dotyczących geotermii i powieliły najlepsze praktyki istniejące w tym sektorze w formie standardów raportowania danych branżowych;
Finansowanie
32. przypomina, że brak pewności co do zasobów podpowierzchniowych utrudnia uzyskanie finansowania dla projektów; zauważa, że początkowy etap realizacji projektu, taki jak poszukiwanie i budowa, pociąga za sobą znaczne koszty początkowe i znaczne ryzyko dla przedsiębiorcy, co utrudnia podjęcie decyzji inwestycyjnej; wzywa państwa członkowskie do poszukiwania rozwiązań zmniejszających ryzyko finansowe, które będą odpowiadały stopniowi dojrzałości ich lokalnych rynków - takich jak dotacje, pożyczki, które można przekształcić w dotacje, gwarancje zabezpieczone przez państwo, ubezpieczenie poszukiwania i mechanizmy zabezpieczenia przed ryzykiem; odnotowuje przykłady mechanizmów pokrycia ryzyka, które są zabezpieczane nie tylko ze środków publicznych, ale również z wkładów sektora prywatnego; zauważa w tym kontekście, że dla najmniej dojrzałych rynków energetyki geotermalnej szczególnie przydatny byłby unijny system ograniczania ryzyka finansowego; zwraca uwagę na znaczenie innych środków zmniejszających ryzyko, takich jak zapewnienie łatwego dostępu do danych podpowierzchniowych czy dzielenie się najlepszymi praktykami w zakresie nowych modeli biznesowych oferujących synergię między finansowaniem publicznym i prywatnym;
33. jest zaniepokojonym tym, że wysokie koszty początkowe wynikające z odwiertu i montażu zniechęcają do wyboru geotermalnych pomp ciepła na korzyść mniej wydajnych rozwiązań technologicznych; wzywa państwa członkowskie do zbadania możliwości wprowadzenia zachęt finansowych w celu skorygowania tej luki, w tym dzięki modelom finansowania opartym na zasadzie "płacisz, kiedy oszczędzasz"; wzywa Komisję do uwzględnienia tej kwestii w przyszłym planie działania UE na rzecz pomp ciepła;
34. podkreśla, że wysokie koszty początkowe hamują wzrost geotermii, zwłaszcza w przypadku podmiotów dysponujących ograniczonymi zasobami finansowymi, gdyż ze względy na te koszty podmioty preferują inwestycje, które w perspektywie krótkoterminowej są bardziej rentowne, lecz mniej zrównoważone środowiskowo; wzywa Komisję do podjęcia odpowiednich kroków, by projekty geotermalne były częściej wspierane z istniejących europejskich funduszy i instrumentów; zwraca się do Komisji o przeznaczenie w ramach istniejących funduszy środków na wspieranie badań, rozwoju, modernizacji projektów geotermalnych, w szczególności opartych na innowacyjnych technologiach, oraz przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji pracowników;
Kwestie regulacyjne
35. zaznacza, że szybsze wydawanie pozwoleń na projekty geotermalne zgodnie z istniejącymi przepisami UE w zakresie środowiska ułatwiłoby realizację takich projektów w całej UE; zauważa, że projekty oparte na głębokiej geotermii podlegają obecnie przepisom dotyczącym górnictwa - opracowanym dla projektów wydobywczych na dużą skalę - których trudno jest przestrzegać zwłaszcza w przypadku mniejszych projektów geotermalnych; w związku z tym wzywa państwa członkowskie do dokonania przeglądu obowiązujących przepisów dotyczących górnictwa tak, by lepiej odzwierciedlić specyfikę projektów geotermalnych, oraz do opracowania specjalnych zasad wydawania pozwoleń na projekty geotermalne, przy jednoczesnym uwzględnieniu faktu, że różne technologie geotermalne mają znacząco różne skutki dla struktury geologicznej i środowiska oraz stwarzają inne ryzyko; zwraca się do Komisji o wydanie wytycznych w trosce o zapewnienie niezbędnego poziomu spójności, podobnie jak w przypadku podejścia przyjętego w odniesieniu do ram regulacyjnych wspierających składowanie CO2 (dyrektywa 2009/31/WE 26 );
36. zwraca uwagę na fakt, że w niektórych państwach członkowskich terminy oceny projektów opierają się pod jasno określonymi warunkami na zasadzie milczącej zgody, chyba że prawo unijne lub krajowe wymaga udzielenia odpowiedzi; wzywa państwa członkowskie do zbadania korzyści płynących ze stosowania tej zasady w odniesieniu do projektów geotermalnych i przeszkód w jej stosowaniu oraz do rozważenia jej wprowadzenia do ustawodawstwa;
37. jest zaniepokojony tym, że procesy wydawania pozwoleń na projekty geotermalne są rozwlekłe; wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia sprawniejszych i bardziej zdigitalizowanych procesów wydawania pozwoleń na nowe projekty geotermalne oraz na rozbudowę istniejących obiektów, w tym poprzez stworzenie pojedynczego punktu kontaktowego - o ile jeszcze nie istnieje - na potrzeby całego procesu wydawania pozwolenia przez wszystkie organy, a także do udzielenia wsparcia lokalnym władzom, by zapewniły odpowiednie kwalifikacje swoim pracownikom; uważa, że te pojedyncze punkty kontaktowe powinny również sprzyjać udostępnianiu informacji o możliwościach finansowania gromadzonych przez Komisję za pośrednictwem scentralizowanego portalu;
38. odnotowuje różnice między wykorzystywaniem energii geotermalnej w środowisku miejskim i wiejskim; zwraca uwagę na specyfikę miejskich projektów ogrzewania geotermalnego i wzywa państwa członkowskie do opracowania skuteczniejszych i uproszczonych procedur wydawania pozwoleń na projekty ogrzewania geotermalnego, w tym do ułatwienia dostępu do działek miejskich nadających się do zbudowania na nich ciepłowni geotermalnych; w związku z tym wzywa Komisję do wydania pod adresem operatorów sieci dystrybucyjnych zaleceń dotyczących sposobów współpracy z lokalnymi władzami przy opracowywaniu lokalnych planów ogrzewania i chłodzenia z uwzględnieniem energii geotermalnej, aby ułatwić uwzględnianie energii geotermalnej zarówno w planach zarządzania obszarami miejskimi, jak i w nowoczesnych metodach zarządzania przestrzenią podziemną;
39. zwraca uwagę, że pozwolenia dotyczące instalacji geotermalnych muszą być dla projektodawców łatwiejsze do rozszerzenia, tak aby mogły objąć również wydobycie surowców lub produkcję wodoru dzięki istniejącym mocom produkcyjnym w ramach tej samej koncesji;
40. wzywa Komisję do wydania pod adresem agencji wydających pozwolenia wytycznych dotyczących najlepszych praktyk w dziedzinie zarządzania wnioskami o wydanie pozwolenia na płytką geotermię i jej potencjalnym wpływem na wodę pitną, aby przyspieszyć proces wydawania pozwoleń, a zarazem zapewnić stosowanie wszystkich norm środowiskowych;
41. ubolewa, że w przeciwieństwie do innych źródeł energii odnawialnej geotermia podlega ocenie cyklu życia, co jest sprzeczne z podejściem neutralnym pod wglądem technologicznym przewidzianym w rozporządzeniu w sprawie systematyki 27 , ogranicza znaczny potencjał energii geotermalnej w zakresie obniżania emisyjności, w szczególności dostaw ciepła, oraz naraża geotermię na nierówną konkurencję ze strony innych odnawialnych źródeł energii; w związku z tym wzywa Komisję do dokonania przeglądu klasyfikacji zastosowań energii geotermalnej w przepisach dotyczących systematyki, aby energię geotermalną potraktować na równi z energią wiatrową i słoneczną;
42. podkreśla, że geotermia powinna mieć w przepisach taki sam status jak inne odnawialne źródła energii, w tym w przepisach odnoszących się do udzielania zamówień publicznych UE, w tymczasowych ramach pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji oraz we wszelkich późniejszych środkach;
Siła robocza, szkolenia i umiejętności
43. wyraża zaniepokojenie zgłoszonymi zaległościami i opóźnieniami w instalowaniu geotermalnych pomp ciepła, prowadzeniu odwiertów i wydawaniu wymaganych pozwoleń ze względu na niedobór wykwalifikowanych pracowników; podkreśla, że w przyszłości zapotrzebowanie na wykwalifikowaną siłę roboczą jeszcze wzrośnie, i wzywa państwa członkowskie, aby we współpracy z przemysłem, a w stosownych przypadkach ze związkami zawodowymi, wzmogły działania na rzecz zdobywania kwalifikacji i nabywania nowych kwalifikacji przez specjalistów geotermalnych, ponieważ dysponowanie odpowiednią pulą pracowników będzie miało kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów w upowszechnianiu geotermii;
44. wzywa państwa członkowskie do zadbania o to, aby istniały systemy certyfikacji lub równoważne systemy kwalifikacji i były dostępne zwłaszcza dla podmiotów instalujących płytkie systemy geotermalne na małą skalę i pompy ciepła;
45. zauważa, że jedynie ograniczona liczba zajęć na wyższych uczelniach poświęconych jest energii geotermalnej, trwają one krótko i są fakultatywne, a większość z nich obejmuje wyłącznie podstawowe umiejętności; w związku z tym zachęca państwa członkowskie do współpracy z placówkami edukacyjnymi w celu zaktualizowania i wzbogacenia studiów w dziedzinie energetyki geotermalnej, tak aby odpowiednio wyszkolić przyszłe pokolenia pracowników sektora; z zadowoleniem przyjmuje projekty wspierane w ramach programu Erasmus+ mające na celu zaradzenie brakowi wykwalifikowanych absolwentów studiów pierwszego stopnia w łańcuchu wartości energetyki geotermalnej, takie jak program Geo3En, który ma na celu położenie podwalin pod przyszłe studia magisterskie Erasmus Mundus w dziedzinie inżynierii geotermalnej; podkreśla, że sektor energetyki geotermalnej musi rozpowszechniać wśród studentów i pracowników dydaktycznych wiedzę na temat tego sektora i oferowanych w nim możliwości rozwoju kariery;
Rozwój technologii
46. podkreśla, że chociaż UE jest liderem pod względem badań, rozwoju, wysokiej jakości patentów, publikacji i produkcji w dziedzinie energetyki geotermalnej, na szczeblu europejskim i krajowym potrzebne są środki wspierające technologie geotermalne nowej generacji, aby utrzymać tę pozycję, zwłaszcza w zakresie magazynowania energii geotermalnej i zastosowań przemysłowych;
47. zauważa, że inwestycje w badania i rozwój w dziedzinie energetyki geotermalnej otrzymały znacznie niższe finansowanie niż w innych sektorach, przy czym do tej pory tylko dwa projekty geotermalne otrzymały wsparcie z funduszu innowacyjnego; w związku z tym wzywa Komisję do wsparcia inwestycji w badania i rozwój w zakresie technologii geotermalnych, takich jak rozwój niezawodnej technologii pompowania i nowych technik wiertniczych;
48. podkreśla w szczególności znaczenie projektów podziemnego magazynowania energii wodnej i cieplnej za pomocą elektrowni pompowo-szczytowych; wzywa Komisję i państwa członkowskie do wspierania badań i rozwoju w tej dziedzinie oraz do budowy dużych obiektów pilotażowych; apeluje o większe wsparcie dla tych projektów - w szczególności tych wykorzystujących nieczynne kopalnie i kamieniołomy, które da się przekształcić w zbiorniki wodne - w zaproszeniach do składaniach wniosków w ramach unijnego funduszu innowacyjnego i programu "Horyzont Europa", ponieważ takie rozwiązanie może być istotnym elementem w rozwoju zdekarbonizowanych systemów elektroenergetycznych;
49. podkreśla, że niektóre państwa członkowskie wyraziły zaniepokojenie brakiem zgodności niektórych importowanych pomp ciepła z ich deklarowaną sprawnością energetyczną; podkreśla, że w ramach przeglądu przepisów dotyczących ekoprojektu i etykietowania energetycznego będzie należało przedyskutować ocenę zgodności przeprowadzaną przez strony trzecie (zamiast oświadczenia własnego);
Obszary w toku transformacji
50. podkreśla, że wykorzystanie potencjału energii geotermalnej, w szczególności na potrzeby systemów ciepłowniczych, jest jednym z zasobów naturalnych, które mogą przyczynić się do sprawiedliwej transformacji energetycznej na dotkniętych obszarach dzięki kompensowaniu utraty miejsc pracy tam, gdzie zamykane są kopalnie i inne obiekty wydobywcze, dzięki wyeliminowaniu ubóstwa energetycznego oraz dzięki zwiększeniu samowystarczalności lokalnych społeczności i ich administracji poprzez zmniejszenie ich zależności od importu energii;
51. ubolewa, że nie w pełni wykorzystuje się potencjał związany ze zmianą przeznaczenia wyeksploatowanych, nieczynnych i kończących się złóż węglowodorów oraz szybów naftowych i gazowych na potrzeby zastosowań geotermalnych;
52. zwraca uwagę na bieżące projekty zmieniające przeznaczenie nieczynnych kopalni, w przypadku których zastosowana technologia magazynowania energii cieplnej w kawernach służy do ogrzewania lub chłodzenia; odnotowuje prace nad projektami, w ramach których planuje się wykorzystywanie do magazynowania energii geotermalnej wyrobisk ropy naftowej; odnotowuje bieżące projekty mające na celu zmianę przeznaczenia nieczynnych szybów naftowych i gazowych na potrzeby zastosowań geotermalnych, co znacznie zmniejszy ryzyko związane z poszukiwaniami i koszty odwiertów;
53. zauważa, że wiele z tych projektów realizuje sektor paliw kopalnych, który postrzega je jako szansę na udział w transformacji energetycznej, oraz że trzeba jeszcze mocniej i na wcześniejszych etapach angażować ten sektor w eksplorowanie potencjału geotermalnego; podkreśla, że wczesna ocena zasobów, gdy kopalnie są jeszcze otwarte, gwarantuje skuteczniejszy rozwój ich alternatywnego wykorzystania; zauważa, że należy poświęcić odpowiednią uwagę systemowi odpowiedzialności;
54. wzywa państwa członkowskie do korzystania z istniejących unijnych mechanizmów finansowania, aby wesprzeć proces przekwalifikowania siły roboczej na obszarach objętych transformacją z zamiarem wykorzystania miejsc pracy generowanych przez projekty geotermalne; zauważa, że umiejętności pracowników przemysłu naftowego i gazowego mogą zostać wykorzystane przez sektor energetyki geotermalnej i mieć dla niego dużą wartość; podkreśla w związku z tym potrzebę przyciągnięcia odpowiednich pracowników do sektora energetyki geotermalnej i ich wsparcia, w tym przez stworzenie zachęt i programów szkoleniowych;
55. zwraca uwagę na szczególne potrzeby regionów najbardziej oddalonych pod względem rozwoju odnawialnych źródeł energii zgodnie z ich charakterystyką geograficzną, geologiczną i meteorologiczną; zwraca uwagę, że ze względu na oddalenie geograficzne regiony te nie są podłączone do europejskich sieci energetycznych; zauważa, że duża część regionów najbardziej oddalonych to obszary wulkaniczne o wysokim potencjale wytwarzania zarówno powierzchniowej, jak i głębinowej energii geotermalnej; podkreśla zasadniczą rolę, jaką energia geotermalna w tych regionach może odgrywać w zagwarantowaniu ich autonomii energetycznej;
Widoczność i akceptacja społeczna
56. zwraca uwagę na internetowe mapowanie istniejących instalacji geotermalnych w danym mieście lub regionie jako dobrą praktykę, która może zwiększyć widoczność rozwiązań geotermalnych i pomóc w podejmowaniu publicznych i prywatnych decyzji inwestycyjnych;
57. zauważa, że wyzwaniem dla projektów geotermalnych wciąż jest akceptacja społeczna, w szczególności ze względu na kwestie środowiskowe, takie jak ewentualna ingerencja w wody gruntowe, emisje gazów niekondensujących, nadmierna eksploatacja wody lub aktywność sejsmiczna; przypomina, jak ważne jest utrzymanie wysokich standardów środowiskowych i naukowych na wszystkich etapach projektów geotermalnych oraz przyjęcie zrównoważonego podejścia do oceny cyklu życia; podkreśla, że ścisłe przestrzeganie tych wymogów, przejrzystość inwestycji, większe angażowanie zainteresowanych stron oraz udział lokalnych społeczności w procesie planowania i wdrażania mogą być skutecznym sposobem rozwiania obaw i przezwyciężenia nieufności obywateli; wzywa Komisję, aby w porozumieniu z sektorem energetyki geotermalnej i państwami członkowskimi opracowała wytyczne i najlepsze praktyki dotyczące współpracy między projektodawcami a lokalnymi władzami i społecznościami w trosce o wzbudzenie zaufania, zyskanie poparcia i nawiązanie wzajemnie korzystnych kontaktów;
Współpraca międzynarodowa
58. podkreśla potrzebę wymieniania się najlepszymi praktykami, wiedzą technologiczną, wynikami badań i innowacji w dziedzinie technologii geotermalnych z krajami i organizacjami partnerskimi, które rozwinęły już geotermię głęboką i powierzchniową na większą skalę lub są w trakcie realizowania ambitnych planów szybkiego rozwoju sektora energetyki geotermalnej;
59. podkreśla, jak ważne jest uwzględnienie energii geotermalnej w programie współpracy z krajami rozwijającymi się z zamiarem transferu zielonych technologii, dzielenia się wiedzą i budowania zdolności w celu zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania na energię;
°
° °
60. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.