Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 stycznia 2024 r. w sprawie wdrożenia postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa UE (2023/2085(INI))(C/2024/5715)
(Dz.U.UE C z dnia 17 października 2024 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając art. 2, 3, 6, 9, 10, 11, 12, 21 i 23 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE),
- uwzględniając art. 15, 20, 21, 22, 24, 26, 45, 46, 47, 48, 153 i 165 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),
- uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,
- uwzględniając dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniającą rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylającą dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG 1 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/692 z 28 kwietnia 2021 r. ustanawiające program "Obywatele, równość, prawa i wartości" oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1381/2013 i rozporządzenie Rady (UE) nr 390/2014 2 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii 3 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1149 z dnia 20 czerwca 2019 r. ustanawiające Europejski Urząd ds. Pracy, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 883/2004, (UE) nr 492/2011 i (UE) 2016/589 oraz uchylające decyzję (UE) 2016/344 4 ,
- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/957 z dnia 28 czerwca 2018 r. zmieniającą dyrektywę 96/71/WE dotyczącą delegowania pracowników w ramach świadczenia usług 5 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/589 z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie europejskiej sieci służb zatrudnienia (EURES), dostępu pracowników do usług w zakresie mobilności i dalszej integracji rynków pracy oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 492/2011 i (UE) nr 1296/2013 6 ,
- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniającą dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym 7 ,
- uwzględniając dyrektywę Rady (UE) 2015/637 z dnia 20 kwietnia 2015 r. w sprawie środków koordynacji i współpracy mających ułatwić ochronę konsularną niereprezentowanych obywateli Unii w państwach trzecich oraz uchylającą decyzję 95/553/WE 8 ,
- uwzględniając dyrektywę Rady (UE) 2019/997 z dnia 18 czerwca 2019 r. ustanawiającą unijny tymczasowy dokument podróży oraz uchylającą decyzję 96/409/WPZiB 9 ,
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 2 lipca 2009 r. pt. "Wytyczne w celu skuteczniejszej transpozycji i stosowania dyrektywy 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich" (COM(2009)0313),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/788 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej 10 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1042 z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiające środki tymczasowe dotyczące terminów mających zastosowanie do etapów zbierania, weryfikacji i badania przewidzianych w rozporządzeniu (UE) 2019/788 w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej w związku z wystąpieniem epidemii COVID-19 11 ,
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 2 grudnia 2020 r. pt. "Strategia na rzecz wzmocnienia stosowania Karty praw podstawowych w UE" (COM(2020)0711),
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 3 grudnia 2020 r. w sprawie europejskiego planu działania na rzecz demokracji (COM(2020)0790),
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 25 listopada 2021 r. pt. "Ochrona uczciwości wyborów i wspieranie uczestniczenia w demokracji" (COM(2021)0730),
- uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 15 grudnia 2020 r. pt. "Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE z 2020 r. Wzmacnianie pozycji obywateli i ochrona ich praw" (COM(2020)0730),
- uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 15 grudnia 2020 r. na podstawie art. 25 TFUE w sprawie postępów w skutecznym korzystaniu z obywatelstwa Unii Europejskiej w latach 2016-2020 (COM(2020)0731),
- uwzględniając stanowisko Parlamentu z dnia 14 lutego 2023 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady ustanawiającej szczegółowe warunki wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, którego nie są obywatelami (wersja przekształcona) 12 ,
- uwzględniając stanowisko Parlamentu z dnia 14 lutego 2023 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady ustanawiającej szczegółowe warunki wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, którego nie są obywatelami 13 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa UE 14 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 marca 2022 r. zawierającą wnioski dla Komisji dotyczące programów obywatelstwa i ułatwień pobytowych dla inwestorów 15 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie sprawozdania na temat obywatelstwa UE z 2020 r. Wzmacnianie pozycji obywateli i ochrona ich praw 16 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 czerwca 2023 r. w sprawie wdrożenia rozporządzeń dotyczących europejskiej inicjatywy obywatelskiej 17 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 września 2023 r. w sprawie parlamentaryzmu, obywatelstwa europejskiego i demokracji 18 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie dialogu obywatelskiego i uczestnictwa obywateli w procesie decyzyjnym UE 19 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 marca 2022 r. w sprawie kontaktu z obywatelami: prawo do składania petycji, prawo do zwracania się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Europejska Inicjatywa Obywatelska 20 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie przeszkód utrudniających obywatelom UE swobodne przemieszczanie się i podejmowanie pracy na rynku wewnętrznym 21 ,
- uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej za rok 2023 dotyczące praw podstawowych,
- uwzględniając sprawozdanie dotyczące końcowych wyników Konferencji w sprawie przyszłości Europy,
- uwzględniając wyniki badania Eurobarometr Flash 485/2020 i standardowego badania Eurobarometr 99/2023,
- uwzględniając przygotowane na mocy art. 25 TFUE sprawozdanie Komisji z 6 grudnia 2023 r. w sprawie postępów w korzystaniu z obywatelstwa Unii Europejskiej w latach 2020-2020 (COM(2023)0931, sprawozdanie na temat obywatelstwa UE),
- uwzględniając art. 54 Regulaminu oraz art. 1 ust. 1 lit. e) i załącznik 3 do decyzji Konferencji Przewodniczących z dnia 12 grudnia 2002 r. dotyczącej procedury udzielania zgody na sporządzanie sprawozdań z własnej inicjatywy,
- uwzględniając opinię Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Konstytucyjnych (A9-0436/2023),
A. mając na uwadze, że obywatelstwo UE ustanowiono wraz z wejściem w życie traktatu z Maastricht w 1993 r., a następnie w 2009 r. wzmocniono traktatem lizbońskim; mając na uwadze, że od czasu jego ustanowienia minęło 30 lat i nastąpiły poważne zmiany społeczne, cyfrowe, gospodarcze i polityczne;
B. mając na uwadze, że zgodnie z art. 20 ust. 1 TFUE obywatelstwo UE uzupełnia obywatelstwo krajowe, lecz go nie zastępuje; mając na uwadze, że obywatelstwo UE nie wiąże się jak dotąd z żadnymi obowiązkami dla obywateli Unii;
C. mając na uwadze, że obywatelstwo UE to jedyny tego rodzaju konstrukt, odzwierciedlający wspólną tożsamość demokratyczną i wspólne wartości obywateli UE, przyczyniający się do tworzenia więzi, wspierania równości i odrzucania wszelkich form rasizmu i dyskryminacji; mając na uwadze, że obywatelstwo UE nie osiągnęło jeszcze swojego pełnego potencjału;
D. mając na uwadze, że swoboda przemieszczania się pozwoliła ponad 15 mln obywateli UE 22 mieszkać i pracować w państwie członkowskim innym niż państwo pochodzenia, a wszystkim obywatelom UE - podróżować po niej swobodnie, przez co obywatelstwo UE jest dziś ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej;
E. mając na uwadze, że obywatele UE nie są świadomi i nie znają praw, obowiązków obywatelskich i wolności wynikających z obywatelstwa UE oraz nie rozumieją ich w wystarczającym stopniu; mając na uwadze, że nadal istnieją znaczne niedociągnięcia w praktycznym stosowaniu obywatelstwa UE i w pełnym korzystaniu z wynikających z niego praw i wartości, a część tych niedociągnięć jest spowodowana niejednolitym wdrażaniem prawodawstwa UE przez państwa członkowskie;
F. mając na uwadze, że z konsultacji publicznych na temat obywatelstwa UE przeprowadzonych w 2020 r. wynika, iż ponad 60 % respondentów nie uważa się za dobrze poinformowanych o przysługujących im prawach wynikających z obywatelstwa UE 23 ; mając na uwadze, że badanie Eurobarometr Flash z 2023 r. dotyczące obywatelstwa i demokracji pokazuje, iż połowa respondentów uważa się za dobrze poinformowanych o przysługujących im prawach wynikających z obywatelstwa UE;
G. mając na uwadze, że obywatele UE stoją przed bezprecedensowymi wyzwaniami spowodowanymi pandemią COVID-19, a także przez rewolucję cyfrową i związane z nią przemiany społeczno-gospodarcze;
H. mając na uwadze, że zestawienie i skonsolidowanie istniejących i przyszłych praw ułatwiłyby lepsze i bardziej świadome korzystanie z praw i wolności wynikających z obywatelstwa UE;
I. mając na uwadze, że Konferencja w sprawie przyszłości Europy to konkretny przykład udziału obywateli w życiu demokratycznym Unii; mając na uwadze, że konkluzje z konferencji zawierają propozycje i środki odzwierciedlające zgodę między instytucjami europejskimi a obywatelami UE co do umocnienia obywatelstwa UE;
J. mając na uwadze, że przeszkody w korzystaniu z praw wynikających z obywatelstwa UE powodują nierówności i dyskryminację wśród obywateli UE, a zwłaszcza obywateli UE zmieniających miejsce pobytu i członków ich rodzin, szczególnie dzieci, a także wśród mieszkańców regionów transgranicznych i obszarów wiejskich oraz członków słabszych i zmarginalizowanych grup społecznych, np. mniejszości, osób o niskich dochodach, bezdomnych, osób starszych, osób z niepełnosprawnościami oraz osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym;
K. mając na uwadze, że prawie 87 mln obywateli UE żyje z jakimś rodzajem niepełnosprawności 24 i doświadcza trudności w korzystaniu z przysługujących im praw obywatelskich, a trudności te niekiedy wiążą się z bezpośrednim pozbawieniem ich prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu oraz z ograniczeniami w korzystaniu z praw politycznych;
L. mając na uwadze, że niektóre państwa członkowskie nadal prowadzą tzw. programy złotych wiz i oferują prawo pobytu inwestorom, co pozwala uzyskać obywatelstwo tych państw, a tym samym - obywatelstwo europejskie;
Wprowadzenie
1. uważa, że obywatelstwo UE obejmuje wspólną i powszechną europejską tożsamość demokratyczną oraz związane z nią szczególne prawa, obowiązki obywatelskie i wolności, a korzystanie z tych praw - w internecie i poza nim - umacnia więź obywateli z UE, zwiększa jej legitymację demokratyczną i daje obywatelom dodatkowe prawa;
2. zwraca uwagę, że trzeba rozwijać konstrukt obywatelstwa UE, by uwzględnić potrzeby i wyzwania stojące przed UE w XXI w., a także uznaje potencjał innowacji cyfrowych i potrzebę wyważonego podejścia do złożonej sytuacji wynikającej z globalizacji i powstawania nowych technologii; podkreśla, że cyfryzacja procesów demokratycznych w połączeniu z niewystarczającymi umiejętnościami cyfrowymi i niewystarczającym dostępem do technologii informacyjno-komunikacyj- nych może pogłębiać przepaść cyfrową w korzystaniu z praw obywatelskich i zostawić część społeczeństwa z dala od integracji europejskiej;
3. uważa, że wielojęzyczność w instytucjach UE i w ich interakcji z obywatelami należy do zasadniczych elementów umacniania koncepcji obywatelstwa Unii; dlatego zwraca uwagę na konkluzje Rady z 13 czerwca 2005 r., zgodnie z którymi obywatele UE mogą używać w kontaktach z instytucjami UE języków nieurzędowych UE uznawanych w danym państwie członkowskim lub na części jego terytorium, a języki te mogą być też oficjalnie używane w instytucjach lub organach UE, w tym w Parlamencie Europejskim;
4. zwraca uwagę, że Parlament wezwał do stworzenia statusu obywatelstwa UE w rezolucji z 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa UE oraz w rezolucji z 10 marca 2022 r. w sprawie sprawozdania na temat obywatelstwa UE z 2020 r. Wzmacnianie pozycji obywateli i ochrona ich praw; przypomina, że na Konferencji w sprawie przyszłości Europy podkreślono znaczenie umocnienia obywatelstwa UE, a w konkluzjach z konferencji stwierdzono, że status takiego obywatelstwa byłby użytecznym narzędziem dającym bardziej wymierny charakter zasadom i wartościom UE;
5. ubolewa, że w komunikacie podsumowującym Konferencję w sprawie przyszłości Europy 25 Komisja nie wspomniała konkretnie o umocnieniu obywatelstwa UE i potencjalnych sposobach osiągnięcia tego celu; przypomina, że w ocenie technicznej opublikowanej w związku z Konferencją w sprawie przyszłości Europy Rada wyraziła gotowość do umocnienia obywatelstwa, lecz nie zaproponowała, nie podjęła ani nie wdrożyła działań służących osiągnięciu tego celu.
6. przypomina, że Komisja opublikuje sprawozdanie na temat obywatelstwa UE za 2023 r. przed końcem roku, i oczekuje, że zaproponuje w nim nowe inicjatywy mające umocnić obywatelstwo UE oraz zaradzić niedociągnięciom w jego wdrażaniu; wyraża ubolewanie, że tym razem Komisja zdecydowała się opublikować zaproszenie do zgłaszania uwag, a nie zaproszenie do udziału w konsultacjach publicznych, jak w poprzednich latach; przypomina, że wyniki zaproszenia do zgłaszania uwag nie zawierają pełnego przeglądu najnowszych wydarzeń i niedociągnięć we wdrażaniu; podkreśla, że sprawozdanie należy przygotować na podstawie aktualnych danych;
Problemy związane z obywatelstwem UE
7. wyraża zaniepokojenie szczególnymi przeszkodami utrudniającymi pełne korzystanie z praw i wolności wynikających z obywatelstwa UE;
Prawa polityczne
8. ubolewa, że obywatele zmieniający miejsce pobytu rzadziej korzystają z przysługującego im prawa do głosowania i kandydowania w wyborach europejskich i lokalnych w państwie członkowskim zamieszkania, a do przyczyn tego stanu rzeczy należą m.in.: niewystarczające informacje, bariery językowe, trudności we wpisaniu się na listę wyborców oraz niski odsetek wybieranych kandydatów niebędących obywatelami danego kraju;
9. jest bardzo zaniepokojony tym, że niektóre państwa członkowskie pozbawiają swoich obywateli prawa do głosowania w krajowych wyborach parlamentarnych, gdy mieszkają oni za granicą, co prowadzi do ich wykluczenia z życia politycznego zarówno w kraju pochodzenia, jak i w kraju zamieszkania;
Swoboda przemieszczania się i pobytu
10. podkreśla, że powstanie strefy Schengen należy do największych osiągnięć UE; zaznacza, że trzeba usunąć wszystkie bariery dla swobody przemieszczania się w UE, aby zapewnić wszystkim obywatelom europejskim równe prawa wynikające z obywatelstwa UE; apeluje o włączenie Rumunii i Bułgarii do strefy Schengen, zgodnie z rezolucjami Parlamentu;
11. jest zaniepokojony tym, że obywatele zmieniający miejsce pobytu, zwłaszcza należący do słabszych grup społecznych, są traktowani inaczej niż obywatele państw członkowskich zamieszkania, jeśli chodzi o dostęp do świadczeń; wzywa państwa członkowskie do właściwego wdrożenia orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) zakazującego takiej dyskryminacji;
12. jest zaniepokojony trudnościami i wyzwaniami, z którymi borykają się obywatele mieszkający w regionach trans- granicznych UE, zwłaszcza w przypadku zamknięcia granic z powodu ogólnounijnego lub regionalnego kryzysu; wzywa państwa członkowskie, by w takich przypadkach utrzymywały współpracę transgraniczną, a w stosownych przypadkach również ścisłą współpracę z właściwymi władzami lokalnymi i regionalnymi;
Ochrona konsularna
13. jest zaniepokojony uchybieniami we wdrażaniu dyrektywy w sprawie ochrony konsularnej i niedociągnięciami w funkcjonowaniu konsularnych sieci państw członkowskich oraz zwraca uwagę, że nasiliły się one po wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa z UE; w związku z tym ubolewa, że obywatele UE mają ograniczony dostęp do ochrony i pomocy konsularnej w niektórych państwach spoza UE;
14. zwraca uwagę na przypadki, gdy dwie osoby z obywatelstwem dwóch różnych państw członkowskich nie mogły dopełnić formalności, np. zawrzeć małżeństwa, w przedstawicielstwie konsularnym jednego z tych państw członkowskich, mimo że danym państwie nie ma dostępnego przedstawicielstwa konsularnego drugiego państwa członkowskiego;
Dyskryminacja
15. uważa, że brak jednolitości w przepisach państw członkowskich o nabywaniu i utracie obywatelstwa krajowego spowodował różnice w kwestii nabywania i utraty obywatelstwa UE, a różnice te doprowadziły w niektórych przypadkach do naruszenia zasad i wartości UE;
16. podkreśla, że mimo rozwoju orzecznictwa TSUE nadal w niektórych przypadkach odmawia się przyznania pochodnego prawa pobytu obywatelom państw trzecich, których małoletnie osoby pozostające na utrzymaniu są obywatelami UE;
17. ponownie wyraża zaniepokojenie dyskryminacją wobec par osób tej samej płci i ich dzieci korzystających z podstawowego prawa do swobodnego przemieszczania się w UE;
Zalecenia
18. wzywa państwa członkowskie oraz organy regionalne i lokalne do pełnego wdrożenia obowiązujących dyrektyw o prawach obywateli zmieniających miejsce pobytu, a z myślą o zbliżających się wyborach europejskiej apeluje o sprawne usunięcie utrzymujących się niedostatków; apeluje o opracowanie ukierunkowanych kampanii uświadamiających w państwach zamieszkania, by informować obywateli UE zmieniających miejsce pobytu, że mają w tym państwie czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach europejskich i lokalnych; ponawia apel o rozszerzenie praw obywateli zmieniających miejsce pobytu na wybory krajowe i regionalne;
19. wzywa państwa członkowskie, by zagwarantowały swoim obywatelom przebywającym za granicą prawa do głosowania w państwie pochodzenia, jeżeli takie prawo jest uznawane, przez stworzenie warunków materialnych i regulacyjnych umożliwiających im głosowanie oraz przez usunięcie przeszkód biurokratycznych, które utrudniają, a niejednokrotnie uniemożliwiają korzystanie z tego prawa; wzywa w szczególności państwa członkowskie, by gwarantowały to prawo jednakowo i usunęły wszelkie różnice w traktowaniu obywateli mieszkających za zagranicą w przypadku głosowania zdalnego, zwłaszcza korespondencyjnego, jeżeli jest stosowane; apeluje o jednolite stosowanie prawa do głosowania w wyborach europejskich do obywateli UE mieszkających poza UE;
20. wzywa Komisję do przyjęcia nowego komunikatu zawierającego wyjaśnienie niektórych kluczowych pojęć zawartych w dyrektywie 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli UE i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium UE, aby zapewnić państwom członkowskim aktualne wytyczne, które pomogą poprawić wdrażanie przepisów tej dyrektywy na poziomie krajowym, a tym samym przyniosą korzyści obywatelom UE i członkom ich rodzin;
21. wzywa UE, by wspierała przyjęcie wiążącej Europejskiej karty praw cyfrowych, w tym praw obywatelstwa cyfrowego, w oparciu o Europejską deklarację praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie;
22. z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji w sprawie aktualizacji i ulepszenia dyrektywy o ochronie konsularnej, służący wzmocnieniu prawa obywateli UE do ochrony konsularnej, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych, np. przez przyznanie delegaturom UE aktywniejszej roli w udzielaniu wsparcia niedostatecznie reprezentowanym obywatelom UE;
23. wzywa państwa członkowskie, by zaprzestały prowadzenia programów złotych wiz i prawa pobytu dla inwestorów oraz wszelkich podobnych programów krajowych, które umożliwiają nabycie ich obywatelstwa i wiążą się z bezpośrednią lub pośrednią sprzedażą obywatelstwa UE i z wykorzystywaniem go, ponieważ podważają koncepcję obywatelstwa UE i naruszają zasady i wartości UE; wzywa państwa członkowskie do ochrony integralności i wartości obywatelstwa UE; wzywa Komisję do podjęcia wszelkich niezbędnych działań, np. pozwania danych państw członkowskich przed TSUE;
24. w związku z przyszłymi rewizjami traktatów apeluje, by umożliwiono Parlamentowi i Radzie przyjmowanie w zwykłej procedurze ustawodawczej wspólnych przepisów o zapobieganiu sprzedaży paszportów lub innym nadużyciom dotyczącym nabywania i utraty obywatelstwa UE przez obywateli państw trzecich, z myślą o ujednolicaniu warunków nabywania tego obywatelstwa;
25. wzywa państwa członkowskie i odpowiednie organy, by dostosowały lu opracowały nowe programy nauczania historii Europy i Unii Europejskiej i jej funkcjonowania w celu propagowania aktywnej postawy obywatelskiej i wspólnych wartości europejskich oraz zwiększania świadomości wartości dodanej płynącej z bycia Europejczykiem i obywatelem UE; podkreśla, że umocnienie europejskiego wymiaru edukacji obywatelskiej i zapewnienie wszystkim równego dostępu, w tym dzięki wszelki dostępnym narzędziom cyfrowym, pozwoli obywatelom UE działać jako świadomi obywatele i w pełni uczestniczyć w życiu obywatelskim, politycznym i społecznym zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym; podkreśla, że Erasmus+ może odegrać ważną rolę w pobudzaniu edukacji obywatelskiej UE dzięki mobilności edukacyjnej dla wszystkich, niezależnie od wieku, płci, zatrudnienia czy poziomu wykształcenia;
26. wzywa Komisję, by przygotowała konsultacje publiczne dostosowane do potrzeb wszystkich obywateli UE, zwłaszcza ludzi młodych, aby zwiększyć ich udział w życiu publicznym; wzywa Komisję do uaktualnienia metod prowadzenia konsultacji publicznych, by zwiększyć zaangażowanie obywatelskie i umożliwić udział szerszego grona obywateli europejskich, na wzór udanej Konferencji w sprawie przyszłości Europy; dlatego wzywa Komisję, by z wykorzystaniem nowych technologii dalej usprawniała portal "Wyraź swoją opinię" i by pokazywała wkład informacji zwrotnych od obywateli w poszczególne inicjatywy;
27. apeluje o utworzenie punktu kompleksowej obsługi dla wszystkich unijnych narzędzi uczestnictwa, takich jak europejska inicjatywa obywatelska, petycje do Parlamentu Europejskiego, skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, konsultacje publiczne i dialogi obywatelskie, oraz o zwiększenie ich skuteczności, głównie przez zapewnienie ich wkładu w kształtowanie europejskiego programu prac, a zarazem przez zagwarantowanie silniejszej demokracji przedstawicielskiej w procesie decyzyjnym; wzywa Komisję, państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne do intensywniejsze informowanie opinii publicznej o istniejących instrumentach uczestnictwa;
28. ponawia propozycję utworzenia stałego mechanizmu konsultacji z obywatelami umożliwiającego obywatelom, zwłaszcza młodym ludziom, omawianie priorytetów i strategii politycznych UE, co pomoże m.in. stosować w prawodawstwie "kontrolę przez młodzież", uzupełniającą reprezentatywną demokrację parlamentarną, lecz nie zastępującą jej; proponuje, aby przedstawiciele Parlamentu byli informowani o tych dyskusjach, by mogli ocenić, czy należy podjąć działania następcze;
29. proponuje rozważenie wprowadzenia europejskiego dowodu obywatelstwa, mogącego np. ułatwiać korzystanie z praw obywatelskich i głosowanie w wyborach europejskich, a także wykorzystanie instrumentów uczestnictwa;
30. podkreśla istotną rolę biur Europe Direct w zwiększaniu udziału obywateli w życiu demokratycznym UE na szczeblu lokalnym; zachęca państwa członkowskie i jednostki szczebla regionalnego i lokalnego do ściślejszej współpracy z tymi biurami;
31. wzywa Komisję do lepszego wykorzystania mediów społecznościowych i narzędzi cyfrowych, ze szczególnym naciskiem na zwiększenie udziału młodych ludzi i osób z niepełnosprawnościami w procesach demokratycznych, a przez to do wspierania ich zaangażowania, przy jednoczesnym uznaniu również niższego wieku uprawniającego do głosowania w wyborach europejskich w państwach członkowskich; wzywa zatem Komisję do intensywniejszego wspierania udziału w życiu demokratycznym przez pogłębianie dialogu z obywatelami i zwiększanie wiedzy o wpływie prawodawstwa UE na ich codzienne życie;
32. uważa, że wobec rosnącego wpływu sfery cyfrowej, a zwłaszcza mediów społecznościowych i AI na życie obywateli państwa członkowskie i instytucje europejskie powinny nadal skupiać się na tworzeniu nowej polityki publicznej i wdrażaniu skutecznych mechanizmów ochrony praw podstawowych w internecie oraz zwalczania obcych ingerencji i dezinformacji, będących egzystencjalnym zagrożeniem dla demokracji i dla samego korzystania z praw obywatelskich;
33. wzywa Radę i Komisję do wznowienia negocjacji nad przeglądem rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 26 , by dać obywatelom UE możliwość pełnego korzystania z przysługującego im prawa dostępu do dokumentów oraz kontrolowania instytucji, organów, urzędów i agencji UE;
34. ponownie podkreśla, że trzeba opracować status obywatelstwa UE na podstawie art. 25 TFUE, zbierający dotychczasowe i przyszłe prawa obywatelskie, by poprawić egzekwowanie praw obywatelskich i zapewnić obywatelom równość, poprawić spójność i reagować na zmiany społeczne, gospodarcze, polityczne i cyfrowe; przypomina, że należy to przeprowadzić zgodnie z zapisami Traktatów;
35. sugeruje, że w dziedzinie uczestnictwa i praw politycznych, swobody przemieszczania się i obywatelstwa cyfrowego obywatele powinni mieć w szczególności, zgodnie z obowiązującym i przyszłym prawodawstwem UE:
- zrównoważoną pod względem płci reprezentację demokratyczną na listach wyborczych;
- stałą interaktywną platformę cyfrową, na której będą mogli przekazywać propozycje i pomysły we wszystkich językach urzędowych UE;
- prawo do uznania równoważnych okresów studiów, a nie tylko kwalifikacji i kompetencji zawodowych, za uprawniające do pracy w innym państwie członkowskim:
- powszechny dostęp do internetu zapewniający włączenie społeczne i równy dostęp do środowiska cyfrowego;
- własną tożsamość w środowisku cyfrowym i możliwość zarządzania nią, wykraczającą poza dotychczasową ochronę danych osobowych w środowisku cyfrowym;
- możliwość dziedziczenia danych cyfrowych osoby zmarłej;
- rozwój bezpiecznych, przejrzystych, identyfikowalnych i nadzorowanych przez ludzi i instytucje regulacyjne systemów sztucznej inteligencji;
36. apeluje o włączenie do statusu obywatelstwa UE horyzontalnej klauzuli o niedyskryminacji jako dodatkowego zabezpieczenia równości w korzystaniu z praw obywatelskich, by zapewnić niedyskryminację i ochronę obywateli, zwłaszcza osób należących do grup szczególnie wrażliwych i zmarginalizowanych oraz osób mieszkających w transgranicznych regionach UE;
37. wzywa Komisję do prowadzenia ukierunkowanych kampanii uświadamiających o prawach i obowiązkach obywatelskich wynikających z obywatelstwa UE i jego statusu, w tym przez wprowadzenie pakietu UE z myślą o informowaniu o obywatelstwie UE oraz przez przeznaczenie większych zasobów na obywatelstwo UE; podkreśla, że wraz z rewolucją cyfrową i technologiczną obywatele stali się prawdziwymi filarami europejskich systemów demokratycznych i to oni będą ich bronić;
38. przyjmuje do wiadomości pakiet o obywatelstwie, zwłaszcza sprawozdanie na temat obywatelstwa UE z 2023 r. opublikowane przez Komisję 6 grudnia 2023 r., by dalej rozwijać obywatelstwo UE i sprawić, by było bardziej namacalne dla obywateli UE; wzywa Komisję, by uwzględniła zalecenia zapisane w tym sprawozdaniu i podjęła działania niezbędne do ich realizacji zgodnie z procedurami traktatowymi;
39. ponawia apel o zwołanie konwentu w celu zmiany traktatów zgodnie z art. 48 TUE; zdecydowanie uważa, że konwent powinien dokładnie ocenić, jak można dalej umacniać obywatelstwo UE;
°
° °
40. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.
