Parlament Europejski, Rada i Komisja Europejska uroczyście proklamują następującą wspólną deklarację w sprawie transportu rowerowegoPreambuła
mając na uwadze, co następuje:
(1) Transport ma zasadnicze znaczenie dla włączenia społecznego i rozwoju gospodarczego, jak również dla tworzenia miejsc pracy i promowania dostępu do innych kluczowych usług, takich jak zatrudnienie, edukacja, zdrowie i opieka. Jest on jednak nadal istotnym źródłem emisji gazów cieplarnianych, hałasu oraz zanieczyszczenia powietrza i wody. Zagęszczenie ruchu pozostaje poważnym wyzwaniem dla efektywności systemów transportowych i wpływa negatywnie na jakość życia na dotkniętych obszarach, co wiąże się ze znacznymi kosztami dla społeczeństwa i gospodarki.
(2) Zrównoważone formy transportu są bardzo ważnym czynnikiem osiągnięcia celów UE w zakresie klimatu, eliminacji zanieczyszczeń i efektywności energetycznej. Transport rowerowy jest jedną z najbardziej zrównoważonych, zdrowych i efektywnych form transportu, która daje duże możliwości w zakresie dekarbonizacji transportu miejskiego i przyczynienia się do realizacji ogólnounijnego celu, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 % do 2030 r. w porównaniu z 1990 r. oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. zgodnie z Europejskim prawem o klimacie 1 . Pomoże również w osiąganiu postępów w zakresie dążenia do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń 2 , co wiąże się z uzyskiwaniem licznych dodatkowych korzyści w innych obszarach. W kontekście realizacji naszych celów klimatycznych dalszy rozwój transportu rowerowego ma szczególne znaczenie dla europejskich miast.
(3) Transport rowerowy obejmuje szeroką i dynamicznie rozwijającą się gamę pojazdów drogowych napędzanych siłą ludzkich mięśni, w tym rowery przeznaczone do jazdy po różnym terenie, rowery towarowe, rowery do przewozu dzieci, rowery dla osób z niepełnosprawnościami, rowery trójkołowe, rowery poziome, welomobile, tandemy, rowery elektryczne i przyczepki rowerowe. Zaspokajają one szeroki zakres potrzeb związanych z transportem i mobilnością i wymagają odpowiedniej infrastruktury. Transport rowerowy odgrywa coraz ważniejszą rolę w miejskim transporcie towarów, w szczególności, jeśli chodzi o dostawy paczek i zakupów za pomocą rowerów towarowych lub podobnych pojazdów. Różnorodność tę należy uwzględnić w polityce dotyczącej transportu rowerowego, aby w pełni wykorzystać jego potencjał.
(4) Aby w pełni wykorzystać potencjał transportu rowerowego, należy go odpowiednio uwzględnić w strategiach na rzecz mobilności na wszystkich poziomach zarządzania i finansowania, przy planowaniu transportu, w kampaniach uświadamiających, planach zagospodarowania przestrzeni, w przepisach bezpieczeństwa i projektach infrastruktury, ze szczególnym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnościami lub o ograniczonej sprawności ruchowej. Aktywna mobilność, w tym transport rowerowy, jest na przykład jednym z podstawowych elementów unijnej koncepcji planowania zrównoważonej mobilności miejskiej 3 . Środki służące wspieraniu transportu rowerowego należy zgłaszać w ramach wymiaru "obniżenie emisyjności" w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu i odpowiednio je uwzględniać w planach misji w zakresie 100 neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast do 2030 r. w ramach programu "Horyzont Europa".
(5) Jazda na rowerze sprzyja włączeniu społecznemu i przyczynia się do poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego oraz dobrostanu. Jest to forma umiarkowanej aktywności fizycznej, która zmniejsza ryzyko chorób i przedwczesnej śmierci powiązane z siedzącym trybem życia. Coraz bardziej popularne stają się rowery ze wspomaganiem elektrycznym, które umożliwiają pokonywanie dłuższych odległości, zaspokajają transportowe i mobilnościowe potrzeby rodzin oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), a także otwierają dostęp do tej formy aktywności nowym grupom społecznym, takim jak osoby starsze czy osoby z niepełnosprawnościami lub o ograniczonej sprawności ruchowej.
(6) Rozbudowana i lepsza bezpieczna infrastruktura rowerowa w całej UE to podstawowy warunek zachęcenia większej liczby osób do korzystania z rowerów na obszarach miejskich i wiejskich oraz między nimi. Lepsza infrastruktura rowerowa przyniesie również korzyści w innych aspektach, takich jak rozwiązania w dziedzinie mikromobilności.
(7) Do zrealizowania ambitnych planów upowszechnienia jazdy na rowerze konieczne jest odpowiednie finansowanie dla projektów związanych z transportem rowerowym na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim. Odpowiedni poziom inwestycji to warunek wstępny istotnej poprawy warunków transportu rowerowego i utrzymania infrastruktury.
(8) Zapewnienie bezpieczeństwa jest warunkiem koniecznym do zachęcenia ludzi do jazdy na rowerze. Obok zapewnienia bezpieczniejszej infrastruktury, np. oddzielnych dróg dla rowerów i bezpiecznych parkingów dla rowerów, plany i strategie na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego stosujące podejście oparte na analizie ryzyka lub podejście zintegrowane (np. podejście "bezpieczny system") powinny mieć zastosowanie zarówno do transportu rowerowego, jak i do pojazdów silnikowych i do kierowców dzielących drogę z rowerzystami. Chodzi między innymi o zachowanie bezpiecznej prędkości, bezpieczne użytkowanie dróg i bezpieczne pojazdy, co wiąże się z rygorystycznym egzekwowaniem przepisów ruchu drogowego. Opracowanie norm dotyczących pasów ruchu dla rowerów pozwoliłoby zwiększyć bezpieczeństwo nowej infrastruktury rowerowej już na etapie projektowania. W promowaniu bezpiecznego transportu rowerowego mogą też pomóc szkolenia i edukacja, np. w szkołach.
(9) Europejski przemysł rowerowy zajmuje wiodącą pozycję na rynku światowym i charakteryzuje się wysokim poziomem innowacyjności, a także jest ważnym i rozwijającym się sektorem gospodarki. Obecnie skupia on ponad 1 tys. MŚP 4 i zapewnia 1 mln miejsc pracy, a jego potencjał jest jeszcze znacznie większy.
(10) Transport rowerowy jest również ważnym czynnikiem zrównoważonej turystyki i elementem sieci połączeń transportowych w obrębie obszarów wiejskich i miejskich oraz między nimi, zwłaszcza w połączeniu z pociągami, autobusami i innymi rodzajami transportu, współtworząc system multimodalnych usług mobilnościowych. Przynosi on wymierne korzyści lokalnej gospodarce, w szczególności MŚP.
(11) W UE nie ma spójnego systemu gromadzenia danych na temat transportu rowerowego. Wpływa to negatywnie na optymalny wybór inwestycji transportowych i na ocenę skuteczności wprowadzonych już środków.
(12) Zasady zawarte w niniejszej deklaracji mają pomóc w realizacji celów klimatycznych i środowiskowych UE, w szczególności planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń 5 i pozostałych celów Europejskiego Zielonego Ładu, strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności 6 oraz Nowych unijnych ram mobilności miejskiej 7 .
(13) W lutym 2023 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie opracowania unijnej strategii transportu rowerowego 8 . W 2022 r. sześć państw członkowskich UE przygotowało Europejską deklarację w sprawie transportu rowerowego, która została już podpisana przez większość państw członkowskich 9 .
(14) Niniejsza deklaracja stanowi zamiar polityczny Unii w zakresie propagowania i wprowadzania w życie zawartych w niej zasad. Nie jest ona prawnie wiążąca. UE jest odpowiedzialna za wdrożenie niniejszej deklaracji we współpracy z państwami członkowskimi w ramach przysługujących im kompetencji i w pełnej zgodności z prawem Unii. Deklaracja nie wpływa na podział kompetencji pomiędzy Unią a jej państwami członkowskimi.
Deklaracja w sprawie transportu rowerowego
Naszym celem jest uwolnienie pełnego potencjału transportu rowerowego w UE. W niniejszej deklaracji transport rowerowy uznaje się za jedną z najbardziej zrównoważonych, dostępnych i inkluzywnych, tanich i zdrowych form transportu i rekreacji o kluczowym znaczeniu dla europejskiego społeczeństwa i europejskiej gospodarki. Deklaracja ta powinna służyć jako strategiczny drogowskaz dla istniejących i przyszłych polityk i inicjatyw związanych z transportem rowerowym.
W związku z powyższym deklarujemy, że:
Rozdział I: Opracowywanie i umacnianie polityk transportu rowerowego
UE i jej państwa członkowskie wraz z samorządami lokalnymi i regionalnymi mają do odegrania istotną rolę w upowszechnianiu transportu rowerowego.
Zobowiązujemy się do:
(1) opracowywania, przyjmowania i umacniania polityk i strategii transportu rowerowego na wszystkich właściwych szczeblach zarządzania;
(2) wprowadzenia środków niezbędnych do jak najszybszego wdrożenia przedmiotowych polityk i strategii transportu rowerowego;
(3) priorytetowego traktowania środków uwzględniających transport rowerowy w planowaniu zrównoważonej mobilności na obszarach miejskich i podmiejskich oraz, w stosownych przypadkach, na obszarach wiejskich;
(4) zachęcania przedsiębiorstw, organizacji i instytucji do promowania transportu rowerowego za pomocą systemów zarządzania mobilnością, takich jak zachęty do dojeżdżania do pracy rowerem, zapewniania firmowych rowerów (elektrycznych), odpowiednich parkingów i udogodnień rowerowych oraz korzystania z usług kurierów rowerowych;
(5) promowania jazdy na rowerze jako zdrowego sposobu transportu lub rekreacji poprzez kampanie uświadamiające i promocyjne, budowanie zdolności i szkolenie osób zawodowo zajmujących się tą tematyką, w tym na odpowiednich forach międzynarodowych.
Rozdział II: Zachęcanie do inkluzywnej, przystępnej cenowo i zdrowej mobilności
Dostęp do mobilności powinien mieć każdy, w tym osoby z niepełnosprawnościami lub o ograniczonej sprawności ruchowej, niezależnie od wieku czy płci, a transport rowerowy może w znacznym stopniu przyczynić się do tego celu. Jazda na rowerze powinna być również przystępna cenowo, niezależnie od poziomu dochodów, i promowana jako korzystna dla zdrowia psychicznego i fizycznego.
Zobowiązujemy się do:
(6) zwiększenia skali wykorzystania transportu rowerowego w celu promowania włączenia społecznego poprzez zwrócenie szczególnej uwagi na potrzeby kobiet, dzieci, osób starszych, a także słabszych i zmarginalizowanych grup społecznych;
(7) wprowadzania środków zmierzających do zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami lub o ograniczonej sprawności ruchowej lepszego dostępu do transportu rowerowego;
(8) podjęcia działań na rzecz zwiększenia aktywnej mobilności osób starszych w myśl idei aktywnego starzenia się;
(9) zapewniania ukierunkowanych szkoleń rowerowych, szczególnie dla dzieci oraz słabszych i zmarginalizowanych grup społecznych;
(10) zachęcania do podejmowania środków zwiększających przystępność cenową transportu rowerowego 10
Rozdział III: Tworzenie większej i lepszej infrastruktury rowerowej
Poprawa jakości, ilości, ciągłości i atrakcyjności infrastruktury rowerowej ma zasadnicze znaczenie dla upowszechnienia transportu rowerowego.
Zobowiązujemy się do:
(11) znacznego powiększenia bezpiecznej i spójnej infrastruktury rowerowej w całej Europie;
(12) opracowania i stosowania unijnych wytycznych w sprawie wymagań jakościowych dotyczących niechronionych uczestników ruchu drogowego, w tym rowerzystów, na podstawie dyrektywy (UE) 2019/1936 w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej 11 ;
(13) zwiększenia poziomu bezpieczeństwa poprzez zapewnienie wystarczającej przestrzeni rowerzystom i innym niechronionym uczestnikom ruchu drogowego, w szczególności poprzez fizyczne oddzielenie, w odpowiednich przypadkach, dróg dla rowerów od ruchu zmotoryzowanego, lub poprzez zapewnienie bezpiecznych prędkości w ruchu mieszanym;
(14) działań na rzecz tworzenia spójnej sieci rowerowej w miastach oraz poprawy połączeń między obszarami podmiejskimi, wiejskimi i centrami miast, w tym budowy autostrad rowerowych;
(15) zapewniania bezpiecznych i chronionych miejsc parkingowych dla rowerów na obszarach miejskich i wiejskich, w tym przy dworcach kolejowych i autobusowych oraz węzłach przesiadkowych;
(16) propagowania uwzględniania instalacji punktów ładowania rowerów elektrycznych w miejskim planowaniu przestrzennym oraz na parkingach rowerowych.
Rozdział IV: Zwiększenie inwestycji i tworzenie korzystnych warunków dla transportu rowerowego
Potrzeba więcej inwestycji, aby uwolnić potencjał transportu rowerowego.
Zobowiązujemy się do:
(17) zapewniania wsparcia technicznego, funduszy i finansowania, aby pomóc w opracowywaniu i wdrażaniu strategii rowerowych i inwestycji związanych z transportem rowerowym, w tym za pośrednictwem odpowiednich instrumentów UE i na warunkach w nich określonych;
(18) uwzględniania transportu rowerowego w inwestycjach na wszystkich szczeblach zarządzania 12 ;
Rozdział V: Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego
Każdy powinien mieć możliwość poruszania się na rowerze w sposób bezpieczny i chroniony.
Zobowiązujemy się do:
(19) działania na rzecz realizacji zobowiązań określonych w oświadczeniu z Valletty 13 , a mianowicie celu zmniejszenia o połowę do 2030 r. - w stosunku do poziomu bazowego z 2020 r. - liczby poważnych obrażeń w UE, z wykorzystaniem definicji zawartej w oświadczeniu z Valletty, oraz w ramach całościowej strategii bezpieczeństwa ruchu drogowego na ten okres (obejmujące komisyjne ramy polityki bezpieczeństwa ruchu drogowego UE na lata 2021-2030 14 , w których potwierdzono ambitny długoterminowy cel, jakim jest osiągnięcie prawie zerowej liczby ofiar śmiertelnych do 2050 r., oraz krajowe strategie i plany działania w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego);
(20) lepszego egzekwowania zasad i przepisów bezpieczeństwa ruchu drogowego w celu zapewnienia współistnienia różnych środków transportu, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony rowerzystów i innych niechronionych uczestników ruchu drogowego;
(21) zadbania o to, by przepisy dotyczące wymogów bezpieczeństwa mających zastosowanie do rowerów elektrycznych były merytorycznie istotne, oraz do promowania ich wdrażania;
(22) poprawy bezpieczeństwa na publicznych parkingach rowerowych (w tym na stacjach współdzielenia rowerów i węzłach multimodalnych) oraz skuteczniejszego przeciwdziałania kradzieżom rowerów;
(23) poprawy treści i zakresu szkoleń rowerowych, w tym kursów jazdy na rowerze dla dzieci i młodzieży, oraz kampanii uświadamiających na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego, w szczególności na temat największych zagrożeń dla rowerzystów, a także promowania bezpiecznego korzystania z rowerów i rowerów elektrycznych oraz podnoszenia kwestii bezpieczeństwa niechronionych uczestników ruchu drogowego podczas szkolenia kierowców.
Rozdział VI: Wspieranie wysokiej jakości miejsc pracy i rozwoju światowej klasy europejskiej branży rowerowej;
Większe upowszechnienie transportu rowerowego oznacza więcej wysokiej jakości miejsc pracy i jest korzystne dla gospodarki UE i branży rowerowej, przyczyniając się jednocześnie do realizacji celów strategii przemysłowej UE.
Zobowiązujemy się do:
(24) tworzenia warunków sprzyjających zwiększeniu europejskiej produkcji szerokiego asortymentu rowerów (w tym rowerów elektrycznych i rowerów dla osób z niepełnosprawnościami) oraz części do nich, w tym w zakresie dostępu do materiałów i sprzętu, a także utrzymania równych szans na rynkach światowych poprzez wykorzystanie istniejących unijnych instrumentów ochrony handlu;
(25) wspierania sektora usług rowerowych, w tym podmiotów gospodarki społecznej, oraz wykorzystywania rowerów w obiegu zamkniętym (rynek wtórny, naprawa i wynajem);
(26) tworzenia korzystnych warunków do powstawania wysokiej jakości miejsc pracy i klastrów rowerowych, w tym w turystyce rowerowej, w celu istotnego zwiększenia liczby wysokiej jakości miejsc pracy związanych z transportem rowerowym, wspierania MŚP oraz podnoszenia poziomu wymaganych umiejętności i szkoleń zawodowych;
(27) zwiększenia atrakcyjności tego sektora i umożliwienia znaczącego przepływu pracowników z innych gałęzi przemysłu;
(28) uznania europejskiego przemysłu rowerowego za partnera w systemie mobilności w celu wzmocnienia odporności, zrównoważonego rozwoju, obiegu zamkniętego i cyfryzacji w sektorze rowerowym;
(29) wspierania branż usług rowerowych, takich jak współdzielenie rowerów i logistyka rowerowa, zwłaszcza w miastach, w tym poprzez wzmacnianie integracji logistyki rowerowej z ogólnym systemem logistycznym.
Rozdział VII: Wspieranie multimodalności i turystyki rowerowej
Transport rowerowy powinien odgrywać istotną rolę w ulepszaniu sieci połączeń multimodalnych i rozwoju turystyki, zwłaszcza w połączeniu z pociągami, autobusami i innymi rodzajami transportu, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich.
Zobowiązujemy się do:
(30) promowania i wdrażania rozwiązań multimodalnych na obszarach miejskich, podmiejskich i wiejskich, a także służących dłuższym podróżom poprzez tworzenie większej synergii między transportem rowerowym a innymi rodzajami transportu, między innymi poprzez umożliwienie przewozu większej liczby rowerów autobusami i pociągami oraz zapewnienie bezpieczniejszych i chronionych parkingów rowerowych przy dworcach i węzłach przesiadkowych;
(31) wspierania systemów współdzielenia rowerów jako rozwiązania umożliwiającego dostęp do usług transportu publicznego na pierwszym i ostatnim odcinku podróży;
(32) tworzenia korzystnych warunków do wspierania jazdy na rowerze jako zrównoważonej formy rekreacji i turystyki.
Rozdział VIII: Usprawnienie systemu gromadzenia danych na temat transportu rowerowego
Dane dotyczące transportu rowerowego należy gromadzić w ten sam sposób w całej UE, aby umożliwić skuteczne monitorowanie postępów we wdrażaniu zasad i zobowiązań zawartych w niniejszej deklaracji.
Zobowiązujemy się do:
(33) monitorowania realizacji naszych zobowiązań;
(34) umożliwienia ciągłego pomiaru postępów w korzystaniu z transportu rowerowego w UE poprzez ustanowienie ogól- nounijnego poziomu odniesienia, w tym dotyczącego długości, gęstości sieci, jakości i poziomu dostępności infrastruktury rowerowej i usług rowerowych dla różnych rodzajów użytkowników, udziału transportu rowerowego w transporcie i mobilności ogółem oraz liczby poważnych obrażeń odnoszonych przez rowerzystów i ofiar śmiertelnych wśród rowerzystów;
(35) opracowania ujednoliconych wskaźników dotyczących transportu rowerowego dla węzłów miejskich transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T);
(36) opracowywania statystyk dotyczących transportu rowerowego i jego infrastruktury na szczeblu lokalnym, krajowym i unijnym, w tym do współpracy między państwami członkowskimi a Eurostatem w celu gromadzenia danych dotyczących transportu rowerowego.
