Sprawozdawca: Javier GARAT PÉREZ
| Wniosek o konsultację |
Komisja Europejska, 27/03/2023 |
| Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego |
| Data przyjęcia przez sekcję |
28.6.2023 |
| Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
41/0/4 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej |
12.7.2023 |
|
Sesja plenarna nr Wynik głosowania
|
580 |
| (za/przeciw/wstrzymało się) |
149/0/1 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Oceany i morza stanowią 70 % powierzchni planety. Są źródłem pożywienia i różnorodności biologicznej, pomagają regulować klimat i zapewniają środki utrzymania wielu społecznościom nadbrzeżnym, przynosząc znaczne korzyści zdrowotne, społeczne i ekonomiczne. Z tego względu Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) uważa, że zdrowe ekosystemy morskie mają zasadnicze znaczenie dla planety i zależnych od nich populacji.
1.2. Europejscy rybacy dostarczają wysokiej jakości produkty rybołówstwa o stosunkowo niskim śladzie węglowym. Po latach dobrego zarządzania i zmniejszonego natężenia połowów, EKES z zadowoleniem przyjmuje spektakularną odbudowę stad ryb w Unii Europejskiej. Komisja Europejska podaje, że w 2009 r. w UE było tylko pięć stad poławianych w sposób zrównoważony; natomiast w 2022 r. było ich ponad 60 i sytuacja nadal się poprawia 1 . Stada ryb, zwłaszcza w północnowschodnim Atlantyku, znacznie wzrosły, osiągając w ciągu zaledwie dziesięciu lat poziom o 50 % wyższy niż w 2010 roku 2 . Ponadto 99 % wyładunków ze stad ryb regulowanych w UE w północnowschodnim Atlantyku 3 , oraz 82,5 % w skali globalnej 4 , pochodzi ze zrównoważonych stad ryb.
1.3. Odbudowa ta odbyła się jednak przy znacznych kosztach społeczno-gospodarczych. Cięcia kwot, w połączeniu z ciągłymi kryzysami, których doświadczają rybacy, mają destrukcyjne skutki, prowadząc do złomowania statków całej Europie. Według FAO obecnie europejska flota rybacka ma 28 % mniej statków niż w 2000 r. W związku z tym EKES uważa, że zasadnicze znaczenie ma zapewnienie przedsiębiorstwom i pracownikom przewidywalności dochodów i ram stabilności gospodarczej.
1.4. Mimo że sektor rybołówstwa w Europie przedsięwziął znaczne wysiłki i poczynił postępy w kierunku zrównoważonego rozwoju i ochrony ekosystemów morskich, to morza i oceany są nadal narażone na zmianę klimatu, zakwaszenie i zanieczyszczenie, miedzy innymi przez tworzywa sztuczne i inne śmieci lub odpady pochodzące z działalności lądowej. Czynniki te stanowią poważne zagrożenie dla ekosystemów morskich i zależnych od nich społeczności. UE musi prawnie chronić 30 % swoich mórz do 2030 r. w celu rozwiązania tych problemów, zgodnie
1.5. EKES przyznaje, że mimo osiągniętej poprawy rybołówstwo nadal ma wpływ na środowisko oceanów. Zatem oczywista jest potrzeba dalszego łagodzenia wpływu narzędzi połowowych, zwiększenia selektywności sieci oraz ochrony wrażliwych gatunków i ekosystemów morskich. EKES wzywa do stosowania strategii dekarbonizacji i ochrony środowiska skupiającej się bardziej na innowacjach niż na eliminowaniu działalności połowowej i zwracającej jednakową uwagę na trzy filary zrównoważonego rozwoju: środowiskowy, społeczny i gospodarczy. To z kolei przyczynia się do utrzymania w Europie miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji. Wzywa w szczególności do znalezienia równowagi między propozycją zwiększenia liczby zamykanych tradycyjnych obszarów połowowych a utrzymaniem działalności połowowej, mając na uwadze ciągłą poprawę stad i zwiększone ryzyko redukcji floty.
1.6. Odnotowuje, że chociaż plan działania nie jest prawnie wiążący, to pociągnie za sobą znaczne koszty społeczno-gospodarcze dla państw członkowskich i ich flot. Z tego powodu ubolewa, że do planu działania nie dołączono badania społeczno-gospodarczego ani nie zaproponowano żadnych dodatkowych środków finansowania transformacji ekologicznej i energetycznej zaproponowanej przez Komisję Europejską. W związku z tym Komitet wzywa do przeprowadzenia oceny społeczno-gospodarczego wpływu proponowanych środków, zwłaszcza w odniesieniu do zakazu połowów dennych na chronionych obszarach morskich. Wzywa też do wprowadzenia wszelkich niezbędnych środków, w tym zachęt i mechanizmów kompensacyjnych, na rzecz przeprowadzenia sprawiedliwej i zrównoważonej transformacji.
1.7. Uznaje za istotne, aby wszelkie ograniczenia dotyczące narzędzi przydennych zostały automatycznie odzwierciedlone w produktach przywożonych z państw trzecich. Należy zwłaszcza mieć na uwadze, że Unia Europejska importuje 70 % spożywanych ryb oraz że tysiące ton ryb importuje się z takich krajów jak Rosja i Chiny, nawet z zastosowaniem preferencji taryfowych (ang. ATQ - autonomiczne kontyngenty taryfowe). W związku z tym zwraca się do Komisji o uwzględnienie w planie działania środków rynkowych w celu zapewnienia konsekwencji i spójności między polityką wewnętrzną i zewnętrzną, a także równych warunków działania dla podmiotów z UE i spoza niej. Połowy denne z użyciem narzędzi czynnych stanowią 25 % całkowitych połowów europejskich 5 . EKES wzywa do opracowania planu działania, który nie zwiększy luki w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i suwerenności żywnościowej (mowa tu o żywności pochodzenia morskiego) i który umożliwi rybakom pełne wykorzystanie kwot połowowych przyznanych im na mocy prawa.
1.8. W odniesieniu do węgorza europejskiego EKES wzywa do nieustannych i szybkich wysiłków na rzecz odbudowy siedlisk węgorza, poprawy łączności rzek i usunięcia barier dla migracji. Apeluje także o poprawę współpracy transgranicznej i unikanie praktyk połowowych przynoszących efekty odwrotne do zamierzonych. Równie ważne jest zwrócenie uwagi na to, że niedawne zamknięcie łowisk przez UE dla działalności komercyjnej i rekreacyjnej ma negatywny wpływ na rybołówstwo przybrzeżne w całej Europie. Wzywa zatem do zanalizowania postępów w zakresie odbudowy gatunków przed rozważeniem dalszych środków ograniczających w zakresie rybołówstwa.
1.9. EKES podkreśla kluczową rolę nauki w identyfikowaniu zagrożeń dla ekosystemów morskich, zarządzaniu nimi oraz ich łagodzeniu. Stwierdza, że należy wzmocnić i udoskonalić zalecenia naukowe, przyjąć podejście ekosystemowe do zarządzania zasobami morskimi oraz mapować ślad połowowy i pochłaniacze dwutlenku węgla z użyciem wyższej rozdzielczości.
1.10. Jeśli chodzi o amunicję i inne substancje zanieczyszczające odprowadzane do naszych mórz w czasie wojny, zwłaszcza do Morza Bałtyckiego, EKES wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do podjęcia działań operacyjnych w celu oczyszczenia dna morskiego, a także wprowadzenia środków legislacyjnych, by zapewnić ochronę wód przed tymi zagrożeniami.
2. Kontekst
2.1. Według Komisji Europejskiej jej plan działania wpisuje się w wysiłki na rzecz bardziej spójnego wdrażania unijnej polityki ochrony środowiska i wspólnej polityki rybołówstwa wraz z jej trzema filarami zrównoważenia środowiskowego, gospodarczego i społecznego. Celem planu jest przyspieszenie przejścia na bardziej zrównoważone praktyki połowowe poprzez:
- stosowanie bardziej selektywnych narzędzi połowowych i praktyk w rybołówstwie komercyjnym w celu ograniczenia połowów młodych ryb, a tym samym zwiększenia możliwości odnowy i zachowania stad ryb w środowisku naturalnym;
- wykorzystanie innowacji technologicznych i praktyk mających zapobiegać przypadkowym połowom gatunków wrażliwych;
- stopniowe wycofywanie połowów dennych we wszystkich chronionych obszarach morskich do 2030 r. ze względu na kluczową rolę tych obszarów w odbudowie różnorodności biologicznej mórz oraz znaczenie dna morskiego dla zdrowia ekosystemów morskich i łagodzenia zmiany klimatu.
2.2. Według Komisji Europejskiej należy wspierać tego rodzaju transformację poprzez łatwo dostępne finansowanie, prace naukowe mające na celu opracowanie i promowanie innowacyjnych technik połowowych oraz solidne ramy zarządzania umożliwiające dialog między społecznościami rybackimi i środowiskowymi.
3. Uwagi ogólne
Aspekty prawne
3.1. EKES odnotowuje, że plan działania nie ma wiążącego charakteru i jako taki jest głównie zbiorem zaleceń dla państw członkowskich opartych na strategiach UE dotyczących różnorodności biologicznej 6 , dostosowania do zmiany klimatu 7 i strategii "Od pola do stołu" 8 . Proponowany program działań będzie jednak wiązał się ze znacznymi kosztami społeczno-gospodarczymi dla państw członkowskich i ich flot. Pod tym względem EKES postrzega plan działania jako wyjątkową okazję do rozpoczęcia dialogu na szczeblu europejskim i krajowym. W związku z tym popiera utworzenie specjalnej wspólnej grupy dla państw członkowskich, z udziałem zainteresowanych stron (właścicieli statków, pracowników i podmiotów zajmujących się ochroną środowiska) jako obserwatorów. Taka grupa zapewniałaby skoordynowane i pluralistyczne procesy decyzyjne z myślą o przyjmowaniu i wdrażaniu spójnych środków zarządzania.
3.2. EKES przypomina, że prawodawstwo UE w dziedzinie rybołówstwa i środowiska już teraz wymaga ochrony i odbudowy dna morskiego. Przykładowo połowy denne z użyciem narzędzi czynnych w Morzu Śródziemnym są zakazane na głębokości przekraczającej 1 000 metrów. Na Oceanie Atlantycki zakazuje się połowów włokami dennymi na głębokości przekraczającej 800 metrów, a ostatnio zawieszono połowy włokami dennymi na obszarze wrażliwych ekosystemów morskich o powierzchni 16 419 km2.
3.3. UE musi jednak prawnie chronić 30 % swoich mórz do 2030 r., zgodnie z celami określonymi w nowych globalnych ramach różnorodności biologicznej i unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności. Wzywa państwa członkowskie do osiągnięcia tego celu za pomocą krajowych strategii promujących podejście ekosystemowe i umożliwiających współistnienie z rybołówstwem na podstawie zaleceń naukowych.
3.4. Podkreśla, że ogólnego zakazu połowów dennych na chronionych obszarach morskich nie przewidziano w żadnym instrumencie międzynarodowym (BBNJ 9 , CBD 10 czy RFMO 11 ) ani w dorobku prawnym Unii. Z tego względu uważa za wskazane, by stosować się do interpretacji przyjętej przez Komisję Europejską w odpowiedzi na sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego 12 , w której stwierdza, że "wyznaczenie chronionych obszarów morskich nie musi prowadzić do całkowitego ograniczenia działalności człowieka, lecz raczej do ustanowienia skutecznych środków zarządzania zgodnie z celami ochrony obszarów oraz w oparciu o najlepsze dostępne opinie naukowe. Może to prowadzić do ograniczenia działalności połowowej tylko wtedy, gdy jest ona konieczna do spełnienia wymogów ekologicznych cech przyrodniczych, które są przedmiotem ochrony". Tę samą logikę odzwierciedla dyrektywa siedliskowa 13 , w której stwierdza się, że "środki podejmowane zgodnie z niniejszą dyrektywą uwzględniają wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne", oprócz wymogu przeprowadzenia oceny skutków w każdym przypadku i podjęcia środków w uzasadniony sposób (artykuł 6 ust. 3).
3.5. Aby produkty rybołówstwa były pozyskiwane zgodnie z najwyższymi standardami społecznymi i środowiskowymi bez szkody dla konkurencyjności podmiotów gospodarczych w różnych państwach UE, w planie działania należy określić strategię zapewniającą równe warunki działania - również w odniesieniu do norm obowiązujących w państwach trzecich. Ponadto w ramach dialogów i konsultacji dotyczących sposobu wdrożenia tego planu przez każde państwo członkowskie należy koordynować wysiłki i zapewnić, aby floty bandery europejskiej działające na wodach innego państwa
członkowskiego mogły być reprezentowane w krajowych procesach tworzenia chronionych obszarów morskich. W przeciwnym razie możemy mieć do czynienia z nierównym traktowaniem, co z kolei uniemożliwi zapewnienie jednolitości na wodach europejskich.
3.6. Komitet zwraca uwagę na art. 39 TFUE, w którym stwierdza się konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej (i rybackiej), zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw oraz zapewnienia rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów. W związku z tym, a także biorąc pod uwagę zasadę proporcjonalności (art. 5 TUE), państwa członkowskie powinny zaproponować wariant, który ma najmniejszy wpływ na flotę, a zarazem zapewnia skuteczną ochronę przyrody.
3.7. EKES przypomina, że w art. 2 ust. 1 lit. b porozumienia paryskiego 14 wskazuje się na potrzebę zwiększenia zdolności do adaptacji do negatywnych skutków zmian klimatu oraz wspierania odporności na zmiany klimatu i rozwoju związanego z niską emisją gazów cieplarnianych w sposób niezagrażający produkcji żywności.
Zakres stosowania
3.8. Komisja Europejska wzywa państwa członkowskie do przyjęcia środków krajowych i - w stosownych przypadkach - przekazania Komisji wspólnych rekomendacji w celu zapewnienia stopniowego wyeliminowania połowów dennych z użyciem narzędzi czynnych na wszystkich chronionych obszarach morskich do 2030 r.
3.9. EKES przypomina, że chronione obszary morskie mogą prowadzić do ograniczenia działalności połowowej w przypadku, gdy jest to niezbędne do spełnienia wymogów ekologicznych chronionych cech przyrody. W tym kontekście chronione obszary morskie mogą obejmować wiele innych środków ochrony, które nie są związane z połowami dennymi, takich jak ochrona ptaków morskich, waleni czy żółwi. Dlatego też w momencie, gdy proponuje się środki dotyczące narzędzi przydennych, Komitet wzywa Komisję do skoncentrowania wysiłków na chronionych obszarach morskich, których zadaniem jest ochrona wrażliwego dna morskiego, a nie innych jego rodzajów.
3.10. EKES przypomina, że w ramach celu 3 nowej Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD) dąży się do tego, by do 2030 r. co najmniej 30 % obszarów przybrzeżnych i morskich było skuteczniej chronionych i zarządzanych za pomocą chronionych obszarów morskich i innych skutecznych obszarowych środków ochrony (OECM). Należy jednocześnie zapewnić, aby wszelkie zrównoważone użytkowanie, jeśli ma ono zastosowane na tych obszarach, było w pełni zgodne z osiągnięciami w zakresie ochrony, przy jednoczesnym uznaniu i respektowaniu praw społeczności lokalnych.
3.11. W świetle powyższego EKES ubolewa, że Komisja nie wspomniała w planie działania o integracyjnych i skutecznych narzędziach ochrony środowiska, takich jak OECM. Wzywa do korzystania z "Podręcznika identyfikacji, oceny i sprawozdawczości na temat innych skutecznych obszarowych środków ochrony w rybołówstwie morskim" 15 opublikowanego w 2022 r. przez FAO.
3.12. Wzywa również do uwzględnienia OECM przy obliczaniu ustawowej stopy ochrony wynoszącej 30 %, aby umożliwić osiągnięcie tego celu w sposób proporcjonalny. W związku z tym wnosi o uwzględnienie innych przypadków zamykania obszarów dla połowów dennych, ustanowionych na mocy przepisów dotyczących rybołówstwa. Mowa tu na przykład o 87 obszarach, które zostały ostatnio zamknięte dla połowów dennych na Atlantyku lub o obszarach zamkniętych w zachodniej części Morza Śródziemnego zgodnie z wieloletnim planem zarządzania.
Ślad połowowy
3.13. W planie działania zwrócono uwagę na to, że ogółem połowy denne z użyciem narzędzi czynnych na północnowschodnim Atlantyku są praktykowane na 80-90 % obszarów połowowych, powołując się na specjalną opinię Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES) z 24 czerwca 2021 r. EKES zauważa, że tak wysokie liczby wynikają głównie z niskiej rozdzielczości mapowania śladu połowowego. ICES stosuje do szacowania wpływu połowów dennych siatkę o rozdzielczości około 17 km2 (północne szerokości geograficzne) i 27 km2 (południowe szerokości geograficzne). Oznacza to, że jeżeli statek kreśli linię przez jakikolwiek punkt w tym obszarze, cały obszar uważa się za połowowy. Prowadzi to do sztucznego zwiększania eksploatowanego obszaru i podejmowania decyzji politycznych bez dokładnego mapowania. W związku z tym EKES zwraca się do Komisji o uwzględnienie w planie działania potrzeby stworzenia map o wyższej rozdzielczości dla narzędzi dennych. W sprawozdaniu z wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej 16 Komisja wskazuje, że główne działania, które powodują straty fizyczne siedlisk
w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej) (Dz.U. L 164 z 25.6.2008, s. 19). bentosowych 17 obejmują "zajmowanie gruntów i ochronę przeciwpowodziową, budowę portów, składowanie odpadów stałych, wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych oraz wpływ niezrównoważonych praktyk w ramach akwakultury" 18 . W związku z tym EKES zwraca się do Komisji Europejskiej, by zaproponowała także dodatkowe środki mające zminimalizować lub wyeliminować skutki powyższych działań, które z kolei mają negatywny wpływ na działalność połowową.
Nauka
3.14. Zakłócenia, takie jak zakwaszanie, morskie fale upałów, niedobór tlenu, toksyczne zakwity glonów, pasożyty lub problemy z rozmnażaniem, mogą spowodować zanik populacji ryb lub zmusić je do przeniesienia się do głębszych i chłodniejszych wód. Tworzywa sztuczne, mikrodrobiny plastiku i inne substancje zanieczyszczające powstające na skutek działalności człowieka również mają negatywny wpływ na ekosystemy morskie. Ze względu na te czynniki, tradycyjne nauki o rybołówstwie w niektórych przypadkach nie są w stanie zanalizować stanu i zmian w populacjach niektórych stad. W związku z tym EKES stwierdza, że stosowanie podejścia ekosystemowego i doskonalenie nauki, by można było ocenić te zmiany, zrozumieć je i dostosować się do nich jest dziś bardziej potrzebne niż kiedykolwiek.
3.15. W planie działania zapowiedziano, że Komisja w 2024 r. przeprowadzi badanie mające na celu oszacowanie zdolności UE do składowania dwutlenku węgla na dnie morskim oraz potencjalnego wpływu połowów dennych na tę zdolność. EKES przyjmuje tę inicjatywę z zadowoleniem. W tym kontekście Komitet wzywa do rozważenia, czy kontrola naruszania osadów jest skuteczna z punktu widzenia łagodzenia skutków zmiany klimatu. Należy również zbadać efekt przesunięcia nakładu połowowego w związku z zamknięciami na nowe, wcześniej nieeksploatowane obszary, a także wpływ przyczyn naturalnych, takich jak sztormy, na osady i porównać go z wpływem połowów dennych.
3.16. EKES w pełni popiera inicjatywę Komisji dotyczącą stworzenia interaktywnej platformy dotyczącej selektywnych i innowacyjnych narzędzi połowowych w celu wymiany wiedzy i dobrych praktyk. W tym kontekście przypomina zalecenia ICES dotyczące innowacyjnych narzędzi połowowych 19 , w których eksperci ocenili korzyści i wpływ innowacyjnych narzędzi na ekosystemy morskie, wrażliwe siedliska i selektywność połowów. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że większość postępów poczyniono w połowach dennych, i zachęca do dalszych postępów w tym zakresie.
Skutki społeczno-gospodarcze
3.17. Mimo że nie jest to obowiązkowe, EKES wnosi o sporządzenie oceny skutków społeczno-gospodarczych zaproponowanych środków, w szczególności w odniesieniu do zakazu połowów dennych na chronionych obszarach morskich. Biorąc pod uwagę, że same połowy włokiem angażują 7 000 statków rybackich w UE i 20 000 rybaków i że stanowią jedną trzecią całkowitej zdolności połowowej, 38 % dochodu generowanego przez flotę UE i 25 % całkowitych połowów, należy koniecznie ocenić wpływ środków zaproponowanych przez Komisję.
3.18. EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do przeanalizowania i zminimalizowania nie tylko bezpośrednich skutków zaproponowanych środków, takich jak utrata dostępu do tradycyjnych łowisk, ale również skutków przeniesienia nakładu połowowego na inne obszary, co może generować konflikty między narzędziami połowowymi i prowadzić do niedostępności gatunków docelowych lub zwiększonego zużycia paliwa.
Bezpieczeństwo żywnościowe
3.19. We wnioskach z planu działania podkreślono konieczność zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, a także dobrobytu społeczno-gospodarczego rybakom, społecznościom nadbrzeżnym i ogółowi społeczeństwa. Jednak zakaz stosowania narzędzi dennych na obecnych chronionych obszarach morskich (10 % mórz) doprowadziłby do wzrostu przywozu o 2 %. Biorąc pod uwagę znaczenie sprawiedliwej transformacji, EKES wzywa do przeprowadzenia analizy szacowanego wzrostu przywozu w odniesieniu do celów określonych w planie (30 % mórz).
3.20. Przypomina, że już 70 % ryb spożywanych w UE pochodzi z krajów trzecich, a czynne narzędzia denne odpowiadają za 25 % całkowitych połowów europejskich. EKES wzywa do opracowania planu działania, który nie zwiększy luki w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i suwerenności żywnościowej (mowa tu o żywności pochodzenia morskiego) i który umożliwi rybakom pełne wykorzystanie kwot połowowych przyznanych im na mocy prawa.
Środki rynkowe
3.21. EKES uważa za konieczne, by ograniczenia dotyczące narzędzi przydennych zostały automatycznie odzwierciedlone w produktach przywożonych z państw trzecich. Jest to niezbędne zwłaszcza w świetle tego, że tysiące ton białych ryb (np. mintaja, dorsza atlantyckiego i plamiaka) sprowadza się z Rosji i Chin, korzystając nawet z preferencji taryfowych (ang. ATQ - autonomiczne kontyngenty taryfowe). W związku z tym zwraca się do Komisji o uwzględnienie w planie działania środków rynkowych w celu zapewnienia konsekwencji i spójności między polityką wewnętrzną i zewnętrzną, a także równych warunków działania dla podmiotów z UE i spoza niej.
Finansowanie
3.22. EKES ubolewa, że w planie działania nie uwzględniono żadnych dodatkowych środków finansowania transformacji ekologicznej i energetycznej proponowanej przez Komisję Europejską. Inicjatywie na taką skalę i dotyczącej tak wielu statków rybackich prowadzących połowy włokiem dennym muszą towarzyszyć niezbędne zachęty i mechanizmy kompensacyjne. EKES wzywa do przyznania publicznego wsparcia raczej dla badań i innowacji w celu ograniczenia kontaktu z dnem morskim niż dla zmiany narzędzi połowowych lub złomowania. Te ostatnie działania wymagałyby ogromnych kwot, które nie są dostępne w ramach obecnych funduszy, a dodatkowo wiązałyby się z utrudnieniami technicznymi w momencie zmiany metod połowów. Wnosi także o uwzględnienie sezonowości i specyfiki sektora rybołówstwa. Apeluje o to, by oprócz Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury (EFMRA), również Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego uwzględniały programy ukierunkowane na rybołówstwo, by lepiej kanalizować fundusze na obszary, w których są one najbardziej potrzebne. Ponadto wzywa Komisję Europejską do sporządzania sprawozdań monitorujących, by sprawdzać, czy środki są właściwie wdrażane i dystrybuowane.
Przyłowy
3.23. EKES w pełni zgadza się z Komisją co do potrzeby zminimalizowania i, w miarę możliwości, wyeliminowania przypadkowych połowów wrażliwych gatunków morskich (takich jak delfin zwyczajny z Zatoki Biskajskiej). Wyraża zaniepokojenie w związku z tym, że szczególnie zagrożone są niektóre gatunki wrażliwe, takie jak określone gatunki rekinów, żółwi morskich, ssaków morskich (morświn zwyczajny z Bałtyku Właściwego i mniszka śródziemnomorska) oraz ptaki morskie (burzyk balearski). Wzywa państwa członkowskie do przyjęcia krajowych lub wspólnych środków w celu zminimalizowania przypadkowych przyłowów.
3.24. W związku z tym z zadowoleniem przyjmuje najnowsze środki podjęte przez niektóre państwa członkowskie, które wprowadziły obecność obserwatorów na pokładzie i urządzenia akustyczne emitujące ultradźwięki w celu odstraszania delfinów. Na koniec wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia, aby zamykanie obszarów połowowych w celu ochrony wrażliwych gatunków miało wyważony charakter i by uwzględniano związane z tym poważne skutki społeczno-gospodarcze dla floty.
3.25. W odniesieniu do węgorza europejskiego EKES wyraża zaniepokojenie krytycznym stanem, w jakim znajduje się ten gatunek i przypomina o zdecydowanych środkach na rzecz jego poprawy, przyjętych przez Radę w grudniu 2022 r. Doprowadziły one do zamknięcia połowów morskich na okres sześciu miesięcy i do całkowitego zakazu połowów rekreacyjnych. W tym kontekście przypomina, że te środki wpłyną bardzo negatywnie na rybołówstwo przybrzeżne w całej Europie. Wzywa zatem do przeprowadzenia analizy postępów w zakresie odbudowy gatunków przed podjęciem dalszych środków ograniczających. Uważa jednak, że zasadnicze znaczenie ma zajęcie się wszystkimi skutkami rybołówstwa i skutkami niezwiązanymi z rybołówstwem oraz lepsze wdrożenie odpowiednich przepisów, takich jak ramowa dyrektywa wodna 20 , dyrektywa siedliskowa i dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, aby jak najszybciej poprawić sytuację i uniknąć dalszych ograniczeń.
Inne zanieczyszczenia
3.26. Szacuje się, że z powodu wojen, które miały miejsce w ubiegłym stuleciu, na dnie samego Morza Bałtyckiego znajduje się około 50 tys. ton amunicji chemicznej, 500 tys. ton broni konwencjonalnej i 10 tys. wraków statków 21 . Brutalna agresja wojskowa Rosji na Ukrainę potęguje to zagrożenie. Zatopiona amunicja stanowi realne niebezpieczeństwo dla życia ludzkiego i środowiska morskiego, zagrażając nie tylko rybołówstwu i żegludze, ale także rozwojowi innych sektorów niebieskiej gospodarki. EKES wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do podjęcia działań operacyjnych w celu oczyszczenia dna mórz, a także środków legislacyjnych, by zapewnić ochronę wód przed tymi zagrożeniami. Przypomina, że Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i krajowe programy państw członkowskich, utworzone w ramach dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, mają istotne znaczenie dla ochrony środowiska morskiego jako źródła bezpiecznej i zdrowej żywności dla ludzi.
Niebieska gospodarka
3.27. EKES zaznacza, że różne sektory tworzące niebieską gospodarkę są od siebie współzależne (rybołówstwo, biotechnologia, żegluga, transport morski, akwakultura, stocznie, łańcuch dostaw, logistyka i transport). Z tego względu utrata lub złomowanie statków rybackich ma bezpośredni wpływ na stocznie i inne europejskie usługi logistyczne. W związku z tym podkreśla konieczność stosowania strategii dekarbonizacji i ochrony środowiska skupiającej się w większym stopniu na innowacjach niż na eliminowaniu działalności połowowej i uwzględniającej jednakowo trzy filary zrównoważonego rozwoju: środowiskowy, społeczny i gospodarczy. To z kolei przyczynia się do utrzymania w Europie miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji 22 . Zaznacza ponadto, że sektor rybołówstwa przyczynia się do zachowania populacji w nadbrzeżnych społecznościach wiejskich, w dużym stopniu zależnych od tego sektora 23 . Ograniczenie sektora rybołówstwa lub jego upadek prowadzi bezpośrednio do zwiększenia napływu ludności do dużych miast, co z kolei powoduje problemy związane z koncentracją mieszkańców.
Energia wiatrowa
3.28. Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem UE wyznaczyła cel dwudziestokrotnego zwiększenia unijnej produkcji energii z morskich źródeł odnawialnych, aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. Wzrost ten nie pozostaje jednak bez wpływu na środowisko morskie, na przykład wskutek instalacji farm wiatrowych i układania kabli głębokowodnych. Kilka państw członkowskich ogłosiło nawet, że połączą swoje morskie sieci elektroenergetyczne, głównie za pośrednictwem sztucznych wysp energetycznych na Morzu Bałtyckim i Atlantyku. EKES ma pełną świadomość zapotrzebowania na odnawialne źródła energii, które muszą współistnieć ze zrównoważonymi źródłami żywności 24 . Wzywa zatem do rozważnego rozwijania morskiej energii wiatrowej, aby nie popełniać takich samych błędów jak w przeszłości i by minimalizować wpływ tej energii na różnorodność biologiczną. Ponadto wnosi o to, by instalacja tych struktur nie wpływała na tradycyjne łowiska rybaków.
Bruksela, dnia 12 lipca 2023 r.
