Parlament Europejski,- uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), w szczególności jego tytuł XIX,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiające program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji "Horyzont Europa" oraz zasady uczestnictwa i upowszechniania obowiązujące w tym programie 1 ,
- uwzględniając projekt decyzji Rady (UE) 2021/764 ustanawiającej program szczegółowy służący realizacji programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji "Horyzont Europa" 2 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii 3 ,
- uwzględniając programy prac Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC) na lata 2021 i 2022,
- uwzględniając sprawozdanie z działalności EIC za 2021 r.,
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 11 stycznia 2018 r. pt. "Śródokresowa ocena programu »Horyzont 2020«: zwiększanie wpływu badań i innowacji w UE" (COM(2018)0002),
- uwzględniając ocenę skutków z dnia 7 czerwca 2018 r. towarzyszącą wnioskowi Komisji dotyczącemu programu "Horyzont Europa" (SWD(2018)0307),
- uwzględniając oświadczenie Rady EIC z dnia 16 sierpnia 2022 r. do celów dyskusji w Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii Parlamentu Europejskiego na temat wdrażania EIC 4 ,
- uwzględniając oświadczenie Rady EIC z dnia 9 lutego 2022 r. w sprawie programu prac EIC na 2022 r. i przyszłości funduszu EIC 5 ,
- uwzględniając komunikat prasowy Komisji z dnia 5 sierpnia 2022 r. zatytułowany "Najnowsze informacje na temat wdrażania »Akceleratora« EIC" 6 ,
- uwzględniając art. 54 Regulaminu oraz art. 1 ust. 1 lit. e) i załącznik 3 do decyzji Konferencji Przewodniczących z dnia 12 grudnia 2002 r. dotyczącej procedury udzielania zgody na sporządzenie sprawozdań z własnej inicjatywy,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii (A9-0268/2022),
Ogólne cele i struktura EIC w ramach programu "Horyzont Europa"
A. mając na uwadze, że EIC jest sztandarowym programem UE na rzecz innowacji, mającym na celu identyfikowanie, rozwój i zwiększenie skali przełomowych innowacji, a w szczególności innowacji w dziedzinie najbardziej zaawansowanych technologii; mając na uwadze, że EIC ma ułatwić i wzmocnić tworzenie sieci kontaktów i współpracy oraz stworzyć synergię między różnymi wspólnotami innowacji w UE, a w szczególności z EIT, przy zapewnieniu szerokiego zasięgu geograficznego; mając na uwadze, że EIC został utworzony, by wesprzeć strategiczną autonomię technologiczną Europy, a także by usprawnić funkcjonowanie europejskiego rynku kapitału wysokiego ryzyka;
B. mając na uwadze, że w rozporządzeniu (UE) 2021/695 EIC uznano za "centralnie zarządzany punkt kompleksowej obsługi", który "koncentruje się głównie na przełomowych i radykalnych innowacjach, ukierunkowanych w szczególności na innowacje tworzące nowe rynki, a jednocześnie wspiera także wszystkie rodzaje innowacji, w tym innowacje stopniowe";
C. mając na uwadze, że rozporządzenie (UE) 2021/695 stanowi, że EIC ma działać zgodnie z następującymi zasadami: jednoznaczną unijną wartością dodaną, autonomią, zdolnością do podejmowania ryzyka, wydajnością, skutecznością, przejrzystością i rozliczalnością;
D. mając na uwadze, że decyzja Rady (UE) 2021/764 stanowi, że EIC ma dwa cele: po pierwsze, identyfikowanie, rozwijanie i wdrażanie wszelkich rodzajów innowacji wysokiego ryzyka, w tym innowacji stopniowych; oraz po drugie, wspieranie szybkiej ekspansji innowacyjnych przedsiębiorstw na szczeblu unijnym i międzynarodowym od etapu pomysłu do etapu wprowadzenia na rynek;
E. mając na uwadze, że EIC jest wdrażany w ramach trzech głównych filarów: "Pionier" EIC "Transformacja" EIC i "Akcelerator" EIC;
F. mając na uwadze, że z instrumentu "Pionier" dofinansowuje się nowatorskie projekty wysokiego ryzyka w nowych dziedzinach i w obszarze najbardziej zaawansowanych technologii, aby wspierać potencjalnie radykalnie innowacyjne technologie przyszłości oraz tworzyć nowe rynki;
G. mając na uwadze, że z instrumentu "Akcelerator" wspiera się głównie małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) z ambicjami stworzenia przełomowych innowacji opartych na zaawansowanych technologiach, które są kluczowe znaczenie dla przyszłego wzrostu gospodarczego Europy i otwartej strategicznej autonomii;
H. mając na uwadze, że "Akcelerator" jest wdrażany głównie z zastosowaniem finansowania mieszanego przyznawanego w ramach jednej, jasnej i przejrzystej procedury i jedną decyzją, co oznacza dla wspieranych innowatorów pojedyncze całościowe zobowiązanie dotyczące środków finansowych, obejmujące różne etapy innowacji aż po wprowadzanie na rynek, w tym etap poprzedzający masową komercjalizację;
I. mając na uwadze, że przepisy dotyczące programu "Horyzont Europa" umożliwiają Unii ponoszenie w pojedynkę początkowego ryzyka związanego z wybranymi innowacjami;
J. mając na uwadze, że decyzja Rady (UE) 2021/764 zobowiązuje Komisję do ustanowienia spółki celowej do celów wdrażania finansowania mieszanego z EIC oraz do zarządzania wszystkimi elementami operacyjnymi projektów "Akceleratora";
Wyniki fazy pilotażowej
K. mając na uwadze, że faza pilotażowa EIC i udoskonalona faza pilotażowa EIC z powodzeniem wykazały, że EIC to w pełni rozwinięty program, co podkreślono w ogólnych wnioskach opublikowanego przez Komisję Europejską badania z 2022 r. 7 , pomimo pewnych początkowych problemów, w tym niejasnej komunikacji z beneficjentami na temat warunków inwestycyjnych dla przedsiębiorstw;
L. mając na uwadze, że skuteczność fazy pilotażowej EIC była niepewna ze względu na niskie wskaźniki powodzenia;
M. mając na uwadze, że w latach 2018-2020 w fazie pilotażowej z instrumentu "Pionier" EIC sfinansowano 330 projektów w ramach zaproszeń, do których zgłoszono znaczną liczbę projektów;
N. mając na uwadze, że lokalizacja geograficzna uczestników, a w szczególności koordynacja fazy pilotażowej "Pionier", koncentrowała się w państwach UE-15 i państwach stowarzyszonych; mając na uwadze, że pozycja danego kraju w europejskiej tablicy wyników innowacji wydaje się znajdować odzwierciedlenie w liczbie wniosków, a także w sukcesie jego innowatorów w fazie pilotażowej "Pionier": liderzy innowacji mieli najwyższe wskaźniki powodzenia, a poczatkujący innowatorzy mieli najniższe wskaźniki powodzenia;
O. mając na uwadze, że wprowadzony w 2020 r. w ramach fazy pilotażowej fundusz EIC, który został wówczas zaakceptowany przez Komisję, w swoim pierwotnym kształcie funkcjonował prawidłowo; mając na uwadze, że podjęto 140 decyzji dotyczących inwestycji kapitałowych pomimo regularnych opóźnień i problemów związanych z podpisywaniem umów o mieszanym finansowaniu; mając na uwadze, że efekt mnożnikowy tych decyzji wyniósł 2,7, co świadczy o tym, że fundusz EIC w swoim pierwotnym kształcie był w stanie zapewnić znaczne koinwestycje;
P. mając na uwadze, że w ocenie stwierdzono, że "u podstaw funduszu EIC leżą dobrze uzasadnione cele polityki publicznej i potrzeby rynku" oraz że "budzącym wątpliwości elementem struktury funduszu jest interpretacja dwóch kryteriów kwalifikowalności: brak akceptowalności bankowej i koinwestycje";
Q. mając na uwadze, że procedura należytej staranności ustanowiona w ramach fazy pilotażowej EIC okazała się szczególnie skuteczna, ponieważ zaowocowała wysokiej jakości ocenami należytej staranności, potwierdzonymi tym, że niektóre z tych ocen wykorzystano do przyciągnięcia inwestorów zewnętrznych, co wskazuje na to, że inwestorzy opierają swoje decyzje inwestycyjne na kryterium należytej staranności o dostatecznej jakości;
R. mając na uwadze, że ustrukturyzowane profesjonalne doradztwo inwestycyjne komitetu inwestycyjnego i zespołu Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) włączonego do służb EIC i Agencji Wykonawczej Europejskiej Rady ds. Innowacji i ds. MŚP (EISMEA) było w stanie zapewnić wysokiej jakości analizę należytej staranności dzięki wyjątkowej współpracy między EISMEA i EBI oraz zewnętrzną wiedzę ekspercką na temat inwestycji, oferowaną m.in. poprzez seryjnych inwestorów i inwestorów kapitału wysokiego ryzyka w komitecie inwestycyjnym;
Stan wdrożenia EIC w ramach programu "Horyzont Europa"
S. mając na uwadze, że opatrzony uwagami wzór umowy o udzielenie dotacji do celów programu "Horyzont Europa" został opublikowany niezwykle późno, co spowodowało znaczną niepewność wśród wnioskodawców, w tym wśród potencjalnych wnioskodawców w ramach EIC;
T. mając na uwadze, że wprowadzenie funkcji kierowników programów może zwiększyć skuteczność EIC; mając na uwadze, że mianowano kolejnych dziewięciu kierowników programów;
U. mając na uwadze, że praca kierowników programów nadal nie jest widoczna, co interesariusze postrzegają jako brak przejrzystości;
V. mając na uwadze, że EIC jest nowym rodzajem programu, który wiąże się z większym ryzykiem finansowym niż tradycyjne wydatki Unii, co wymaga specjalnej strategii kontrolnej;
W. mając na uwadze, że w ramach programów prac na 2021 i 2022 r. EIC udostępniono odpowiednio 1,55 mld EUR i 1,71 mld EUR; mając na uwadze, że w obu tych latach około 430 mln EUR pochodziło z budżetu NextGenerationEU i w obu przypadkach całą tę kwotę przeznaczono na dotacje z EIC; mając na uwadze, że około 52 % dostępnego budżetu przeznaczono na otwarte, oddolne zaproszenia do składania wniosków w ramach otwartych zaproszeń; mając na uwadze, że 65 % dostępnych środków przeznaczono na dotacje z EIC, a 35 % na komponenty inwestycyjne; mając na uwadze, że prawie 70 % dostępnych środków przeznaczono na zaproszenia w ramach instrumentu "Akcelerator", a 20 % - na zaproszenia w ramach instrumentu "Pionier";
X. mając na uwadze, że w 2021 i 2022 r. wskaźnik powodzenia otwartych zaproszeń do składania wniosków w ramach instrumentu "Pionier" wyniósł odpowiednio 6,45 % i 7 %; mając na uwadze, że w 2021 r. w odpowiedzi na zaproszenie w module "Wyzwania" w ramach instrumentu "Pionier" wpłynęły 403 wnioski, z których pozytywnie rozpatrzono 39, co oznacza, że wskaźnik powodzenia wyniósł 9,7 %;
Y. mając na uwadze, że w przypadku zaproszenia w ramach instrumentu "Akcelerator" wyznaczono dwa terminy odpowiednio w 2021 i 2022 r.;
Z. mając na uwadze, że do września 2022 r. jedynym finansowaniem przekazanym beneficjentom programu "Akcelerator" były płatności zaliczkowe, w przypadku których czas oczekiwania na dotację wyniósł 12 miesięcy, nie wpłynęły żadne środki w ramach (quasi-)wsparcia kapitałowego i podjęto tylko jedną decyzję inwestycyjną, a zatem czas oczekiwania na inwestycję wyniósł znacznie dłużej niż rok; mając na uwadze, że dopiero latem 2022 r. Komisja rozpoczęła podpisywanie podstawowych ustaleń z beneficjentami wybranymi w 2021 r. oraz że większość z nich zostanie podpisana najwcześniej jesienią 8 ;
Podstawowe kwestie związane z wdrażaniem
Zarządzanie funduszem EIC i rozważania dotyczące restrukturyzacji funduszu
1. jest głęboko zaniepokojony ogłoszeniem na początku 2022 r. zmian w strukturze funduszu w porównaniu ze stanem z fazy pilotażowej EIC, w sytuacji gdy przedsiębiorstwa objęte dwoma pierwszymi terminami z 2021 r. zostały już wybrane do finansowania;
2. przypomina, że fundusz EIC został stworzony, aby wspierać przedsiębiorstwa typu startup i MŚP zajmujące się innowacjami w dziedzinie najbardziej zaawansowanych technologii; podkreśla fakt, że przepływy pieniężne mają kluczowe znaczenie dla przedsiębiorstw typu startup i MŚP oraz że duże opóźnienia w otrzymaniu oczekiwanych środków mogą doprowadzić do bankructwa tego rodzaju przedsiębiorstw; podkreśla w związku z tym, jak ważne jest, aby fundusz EIC był w stanie inwestować w ramach czasowych odpowiadających warunkom rynkowym; ubolewa nad przypadkami, w których fundusz EIC nie zdołał osiągnąć tego celu i w których decyzja inwestycyjna funduszu EIC okazała się nieistotna ze względu na długi czas oczekiwania i drogę rozwoju przedsiębiorstwa przez ten czas;
3. jest zaniepokojony opóźnieniami w realizacji działań w zakresie finansowania mieszanego w ramach instrumentu "Akcelerator"; podkreśla, że opóźnienia były wyłącznie wynikiem rozbieżności poglądów co do wdrażania EIC, wynikającej ze sprzecznych interpretacji odpowiednich tekstów prawnych przez poszczególne służby Komisji w odniesieniu do zarządzania funduszem EIC; zauważa, że konflikty dotyczyły jedynie części kapitałowej projektu i w związku z tym nie powinny mieć wpływu na umowy o udzielenie dotacji; ubolewa nad tym, że te konflikty wewnątrz Komisji zagrażają 96 europejskim przedsiębiorstwom z branży najbardziej zaawansowanych technologii; wyraża głębokie zaniepokojenie faktem, że jeśli pominąć jedną wyjątkową decyzję inwestycyjną, fundusz EIC nie podjął żadnych decyzji dotyczących faktycznych inwestycji;
4. przypomina, że finansowanie mieszane z EIC powinno być przyznawane w drodze jednej procedury i jedną decyzją dotyczącą zarówno dotacji, jak i instrumentów finansowych; zwraca uwagę, że Komisja powinna zarządzać wszystkimi elementami operacyjnymi projektów w ramach "Akceleratora";
5. rozumie, że Komisja wyraziła obawy co do zarządzania funduszem EIC ze względu na kwestie kadrowe, a także na potencjalne kwestie wizerunkowe związane z odpowiedzialnością Komisji za inwestycje;
6. przyjmuje do wiadomości trudności kadrowe, które dostrzegła Komisji w odniesieniu do zarządzania portfelem inwestycyjnym funduszu EIC; rozumie, że personel funduszu EIC musi być odpowiednio dobrany i że oznacza to, iż potrzebna jest znaczna liczba pracowników z dużym doświadczeniem; uważa jednak, że bezpośrednie zatrudnienie takich osób nie musi być jedynym rozwiązaniem; zwraca uwagę, że pierwszy komitet inwestycyjny opracował wraz z EBI alternatywny plan rozwiązania problemu kadrowego; w związku z tym stwierdza, że wyzwania kadrowe nie są wystarczającym powodem do przeprowadzenia restrukturyzacji funduszu;
7. przyjmuje do wiadomości argumentację Komisji, zgodnie z którą art. 11 ust. 3 decyzji Rady (UE) 2021/764 zobowiązuje Komisję do rozważenia zarządzania pośredniego, co pociąga za sobą zmiany w strukturze funduszu EIC;
8. przypomina, że brzmienie art. 11 ust. 3 było częścią wniosku Komisji dotyczącego programu "Horyzont Europa" i nigdy nie zostało zakwestionowane w trakcie procedury ustawodawczej; podkreśla fakt, że oznacza to, iż Komisja powinna była być w pełni świadoma jego brzmienia przy tworzeniu funduszu EIC w 2020 r.; podkreśla, że decyzja Komisji o utworzeniu funduszu EIC oparta na pierwotnej strukturze została przyjęta przez kolegium komisarzy i uzyskała poparcie całej Komisji; podkreśla, że to samo dotyczy programu prac EIC na 2021 r., w którym nie wspomniano o potrzebie restrukturyzacji funduszu EIC; wnioskuje, że kwestia zgodności z art. 11 ust. 3 została poruszona przez służby Komisji
latem 2021 r., już po uruchomieniu programu; uważa, że poruszanie takiej podstawowej kwestii w trakcie realizacji programu po tym, jak w ciągu trzech lat poprzedzających uruchomienie programu było wiele okazji do poruszenia tej kwestii, jest co najmniej przypadkiem złego zarządzania i próbą podważenia nowego sposobu pracy przewidzianego przez współprawodawców;
9. podkreśla, że art. 11 ust. 3 to tylko pojedyncze zdanie, które należy interpretować w kontekście całej decyzji Rady; podkreśla również w związku z tym, że załącznik do wyżej wymienionej decyzji Rady zobowiązuje Komisję do "ustanowienia spółki celowej", lecz nie określa żadnych innych warunków; podkreśla ponadto, że finansowanie mieszane z EIC, o którym mowa w art. 11 ust. 3 i które jest zdefiniowane w pkt 1.1.2 załącznika I do decyzji Rady, obejmuje zarówno dotacje, jak i wsparcie inwestycji w postaci kapitału lub innych form podlegających zwrotowi; w związku z tym stwierdza, że wymogu zarządzania pośredniego nie można rozumieć jako mającego zastosowanie wyłącznie do części inwestycyjnej finansowania mieszanego oraz że artykułu tego nie można interpretować w taki sposób, że te dwa elementy mają być rozdzielone we wdrażaniu;
10. zwraca uwagę na znaczenie profesjonalnego przygotowania decyzji inwestycyjnej; podkreśla w związku z tym rolę powołanego przez Komisję komitetu inwestycyjnego funduszu EIC, a także cenne wsparcie w zakresie należytej staranności udzielane przez EBI w ramach EISMEA; ubolewa jednak, że dalsze decyzje funduszu EIC, takie jak przystąpienie do rundy inwestycyjnej po podjęciu pierwotnej decyzji inwestycyjnej lub przygotowanie uzasadnienia inwestycji, wydają się trwać zbyt długo, po części ze względu na czas potrzebny EBI na przekazanie uwag;
11. zauważa, że zarówno komitet inwestycyjny EIC, jak i zarząd funduszu EIC w ramach pierwotnej struktury funduszu EIC składały się z przedstawicieli Komisji oraz ekspertów zewnętrznych, co zapewniało odpowiednią równowagę między spójnością polityki a profesjonalnymi decyzjami inwestycyjnymi;
12. zauważa, że do października 2022 r. Komisja przyjęła i wdrożyła "ustalenia przejściowe", zgodnie z którymi fundusz EIC pozostaje własnością Komisji, podczas gdy zewnętrzny zarządca funduszu podejmuje decyzje inwestycyjne dotyczące funduszu; podkreśla, że zewnętrzny zarządca funduszu będzie również rekrutował pracowników do komitetu inwestycyjnego, co oznacza, że nie będą już w nim zasiadać dostarczający nieocenionej wiedzy fachowej niezależni eksperci, a przedstawiciele Komisji nie będą już gwarantować spójności polityki; przyjmuje do wiadomości opis tego ustalenia w programie prac EIC na 2022 r.;
13. zauważa z zaniepokojeniem, że dopóki nie działały przejściowe ustalenia inwestycyjne zapowiedziane w programie prac EIC na 2022 r., wszystkie decyzje o przyznaniu finansowania i wszystkie istotne decyzje inwestycyjne musiały być zatwierdzane przez kolegium komisarzy, a zatem podlegały innemu poziomowi kontroli; uważa to za sytuację nie do zaakceptowania, ponieważ sprawia, że proces decyzyjny jest jeszcze dłuższy, bardziej złożony i bardziej niepewny dla wnioskodawców;
14. zauważa z głębokim zaniepokojeniem, że samo wprowadzenie ustaleń przejściowych dotyczących funduszu EIC zabrało ponad rok z powodu ciągłych wewnętrznych dyskusji między poszczególnymi służbami Komisji; zauważa, że w czerwcu 2022 r. Komisja zaczęła rozpatrywać dotacje na projekty w ramach "Akceleratora" wybrane w czerwcu 2021 r., co pokazuje, że postępy we wprowadzaniu ustaleń przejściowych są wystarczające, by można było rozpocząć realizację projektów objętych finansowaniem mieszanym; zauważa, że większość umów o udzielenie dotacji wybranych w ramach terminu przypadającego na czerwiec 2021 r. podpisano latem 2022 r., co oznacza, że czas oczekiwania na dotację wyniósł ponad rok; zauważa, że w maju 2022 r. Komisja poinformowała, że dotacje w ramach finansowania mieszanego z EIC dla beneficjentów, którzy złożyli wnioski do października 2021 r., zostaną sfinalizowane do końca maja lub na początku czerwca 9 ; zauważa, że latem 2022 r. Komisja musiała poinformować tych beneficjentów, że dotacje nie będą gotowe do lipca i że prawdopodobnie będą musieli poczekać do października 2022 r.; wnioskuje zatem, że również w przypadku tego terminu składania wniosków czas oczekiwania na dotację wyniesie co najmniej rok;
15. podkreśla, że art. 216 ust. 1 rozporządzenia finansowego wyraźnie upoważnia Komisję do bezpośredniego dokonywania inwestycji (art. 216 ust. 1 lit. b)) albo do ich dokonywania za pośrednictwem "specjalnego instrumentu inwestycyjnego" (art. 216 ust. 1 lit. a)); podkreśla, że ta forma wdrażania umożliwia większą elastyczność i większą strategiczną rozwagę w decyzjach inwestycyjnych i w zarządzaniu portfelem niż w przypadku zarządzania pośredniego; odrzuca pogląd, że przekazanie zarządzania funduszem EBI i zewnętrznemu zarządcy funduszu pozwoli na elastyczność i strategiczną rozwagę potrzebne, by EIC odniósł sukces; wyraża zaniepokojenie faktem, że fundusz EIC stanie się po prostu kolejnym wspieranym przez EBI funduszem venture capital;
16. podkreśla, że w pracach EIC trzeba szerzej wykorzystywać strategiczne doradztwo Rady EIC, w tym jej zalecenia dotyczące zwiększenia różnorodności uczestników i uwzględnienia uczestników z szerszego kręgu państw, by wykorzystać potencjał innowatorów z całej Europy oraz wspierać praktyczną współpracę z Europejskim Instytutem Innowacji i Technologii (EIT);
Fundusz EIC jako jedyny inwestor
17. jest głęboko zaniepokojony wyraźną polityką funduszu EIC, by nigdy nie być wiodącym inwestorem w rundach pozyskiwania finansowania w postaci kapitału własnego, w szczególności w połączeniu z wymogiem, by przedsiębiorstwa znajdowały odpowiednie koinwestycje ze strony inwestorów zewnętrznych; uważa, że jest to sprzeczne ze strategicznymi celami i podstawową logiką stojącą za EIC; podkreśla, że na początku fazy pilotażowej EIC realizowano inną politykę oraz że zmienioną politykę zastosowano z mocą wsteczną do wniosków złożonych wcześniej; jest głęboko zaniepokojony tym, że u wielu wnioskodawców spowodowało to problemy z przepływem środków pieniężnych i że faktycznie zaledwie jedną trzecią planowych inwestycji kapitałowych przełożono na płatności na rzecz przedsiębiorstw; podkreśla, że w przypadku projektów koinwestycje nie powinny być warunkiem wstępnym, lecz jednym z celów funduszu EIC na czas trwania projektu objętego dotacją;
18. przypomina, że zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/695 EIC może być jedynym inwestorem i wziąć na siebie całe ryzyko inwestycji; zauważa, że rolę tę fundusz wydaje się odgrywać tylko wtedy, gdy udziela pożyczek zamiennych, jednocześnie z wymogiem odpowiednich koinwestycji w przypadku wszelkich inwestycjach kapitałowych; zauważa, że do tej pory ponad 50 % wszystkich inwestycji w ramach komponentu kapitałowego miało formę pożyczek zamiennych; podkreśla, że jednym z powodów utworzenia EIC było to, iż w Europie brakuje podmiotów inwestujących kapitał podwyższonego ryzyka, a szczególnie inwestorów kapitału podwyższonego ryzyka mających wiedzę fachową o rynkach najbardziej zaawansowanych technologii; zauważa w związku z tym, że nie można w pełni liczyć na to, iż dysfunkcjonalny rynek będzie skutecznym mechanizmem sterującym decyzjami EIC o inwestycjach i wycofaniu się; dlatego przestrzega, że wymóg kwalifikowanej koinwestycji może spotęgować niedoskonałości rynku, z powodu których utworzono EIC;
19. zauważa, że praktyka stawiania wymogu koinwestycji sprawia, że EIC staje się inwestorem niewiodącym, co rodzi ryzyko:
a) oferowania prywatnym inwestorom bezpłatnego i po części wyłącznego dostępu do doskonałych możliwości inwestycyjnych, co pociąga za sobą ryzyko zakłócenia europejskiego rynku kapitału ryzyka, a jednocześnie wzmacnia na europejskim rynku stosunkową niechęć do ryzyka,
b) lub tego, że EIC stanie się zbędne, ponieważ to inwestor wiodący ustala tempo i model cykli inwestycyjnych, co rodzi pytanie, po co przedsiębiorstwa typu startup w ogóle miałyby potrzebować EIC;
20. jest zaniepokojony praktyką polegającą w przypadku przedsiębiorstw, które nie zdołały przyciągnąć dodatkowych inwestycji, na zamianie pożyczek zamiennych w kapitał własny na podstawie wyceny ustalonej w momencie udzielenia pożyczki, a nie w momencie jej zamiany; zwraca w związku z tym uwagę, że EIC powstał, by ułatwić rozwój i zwiększyć skalę działalności przedsiębiorstw typu startup właśnie na etapie, gdy wyceny mogą szybko rosnąć, ponieważ ryzyko związane z technologiami szybko spada, a wejście na rynek jest bliższe; dlatego stwierdza, że bazowanie na nieaktualnej wycenie jest sprzeczne z celami EIC; ponadto zwraca uwagę, że fundusz EIC ma za zadanie brać na siebie ryzyko, tymczasem w przypadku pożyczek zamiennych większość ryzyka ponosi zasadniczo wnioskodawca;
21. uznaje, że zewnętrzny inwestor wiodący wnosi wartość dodaną, ponieważ może mieć wysoce specjalistyczną wiedzę na temat segmentu rynku odpowiadającego konkretnej inwestycji, oraz że fundusz EIC, ze względu na swoją wielkość i uniwersalny charakter, może nie posiadać tej specjalistycznej wiedzy; dlatego uważa, że wyspecjalizowany inwestor wiodący może stanowić większą wartość dodaną dla rozwoju przedsiębiorstwa niż fundusz EIC; przyznaje ponadto, że posiadanie wiodącego inwestora zewnętrznego gwarantowałoby wycenę i inne warunki inwestycji ustalone przez rynek;
22. zdecydowanie odrzuca pogląd, że fundusz EIC nie może być jedynym inwestorem ani inwestorem wiodącym; podkreśla, że zdolność do inwestowania nawet wtedy, gdy rynek nie jest do tego skłonny, jest jednym z kluczowych powodów istnienia EIC; stwierdza, że polityka inwestycyjna funduszu EIC powinna jednoznacznie dopuszczać, by:
a) fundusz EIC był jedynym inwestorem poprzez pożyczki zamienne lub, w szczególnych przypadkach, poprzez inwestycje kapitałowe;
b) fundusz EIC mógł przewodzić rundzie inwestycyjnej;
c) fundusz EIC był największym inwestorem, nie będąc inwestorem wiodącym;
23. zauważa, że w pkt 1.2.3 załącznika I do decyzji Rady (UE) 2021/764 zobowiązano fundusz EIC do określenia i wdrażania strategii wyjścia z inwestycji; zauważa, że przypuszczalnie taka strategia nie istnieje;
Uchybienia we wdrażaniu
Procedura składania wniosków
24. podkreśla znaczenie dostępnej i skutecznej procedury składania wniosków w przypadku programu, który ma przyciągać najbardziej ambitnych innowatorów; zauważa, że procedurę tę można by jeszcze usprawnić w następujący sposób:
a) należy ułatwić składanie wniosków zarówno pojedynczym beneficjentom, jak i grupom beneficjentów, co wymaga wprowadzenia specjalnego wzoru wniosku przewidującego obie takie sytuacje;
b) wszystkie informacje wymagane do sporządzenia skutecznego wniosku powinny być udostępniane jednolicie; obecnie informacje te są rozproszone w kilku dokumentach, przez co przygotowanie wniosku jest niepotrzebnie uciążliwe;
25. zauważa z zaniepokojeniem, że oceniający wysyłają zainteresowanym stronom sprzeczne sygnały co do odpowiedniego ryzyka i co do zdolności pozyskania finansowania w przypadku wniosków w ramach instrumentu "Akcelerator", co szczególnie źle wpływa na udział niedostatecznie reprezentowanych regionów i przedsiębiorstw kierowanych przez kobiety; przypomina, że jedną z podstawowych zasad EIC jest zdolność do podejmowania ryzyka; przypomina ponadto, że w pkt 1.1.2 załącznika I do decyzji Rady (UE) 2021/764 za główny cel instrumentu "Akcelerator" EIC uznano zapewnienie finansowania projektom, które nie mogą go pozyskać z banków; jest głęboko przekonany, że instrument "Akcelerator" EIC odniesie sukces tylko wtedy, gdy będzie prowadził jasną politykę i wyraźnie komunikował na temat odpowiedniego ryzyka i zdolności do pozyskania finansowania względem wniosków w ramach instrumentu "Akcelerator" EIC;
26. jest zaniepokojony widocznym brakiem przejrzystości w zarządzaniu programem, o czym informują zainteresowane strony; zwraca uwagę na dwie podstawowe obawy zainteresowanych stron:
a) nieprzejrzystość metod wyboru tematów w module "Wyzwania" w ramach instrumentu "Pionier";
b) oraz brak przejrzystości w sposobie zarządzania portfelami przez kierowników programu, w szczególności na etapie wyboru wniosków;
27. podkreśla znaczenie wiarygodnego czasu oczekiwania na dotację; zaznacza przy tym, że ocena wniosków w otwartym zaproszeniu w ramach instrumentu "Pionier" w 2021 r. trwała ponad pięć miesięcy, podczas gdy art. 31 rozporządzenia (UE) 2021/695 wymaga, by wnioskodawcy zostali poinformowani o wynikach procedury oceny w ciągu pięciu miesięcy;
28. wyraża zaniepokojenie procedurą składania wniosków w ramach "Akceleratora" EIC, którą wydłużyło i skomplikowało wprowadzenie kilku etapów i własnej platformy EIC, przez co odbywa się ona poza oficjalnym portalem o finansowaniu i przetargach; sądzi, że ukierunkowana na innowatora procedura składania wniosków i ich oceny w ramach "Akceleratora" EIC powinna być łatwa do zrozumienia zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla badaczy, jak najmniej czasochłonna, uczciwa i przejrzysta oraz zgodna z normami branżowymi;
29. jest głęboko zaniepokojony sposobem, w jaki funkcjonuje platforma AI; zauważa w związku z tym, że zastrzeżenia co do platformy zgłaszają zarówno wnioskodawcy, jak i oceniający;
30. podkreśla, że wypełnienie formularza online jest czasochłonne, nie pozwala on na elastyczność w prezentowaniu informacji (nie można formatować tekstu ani dołączać zdjęć) i niepotrzebnie stosuje się w nim żargon; zauważa, że powstały w ten sposób "Business Plan" nie wydaje się zgodny z normami branżowymi, a jego format nie jest przyjazny dla oceniających ani dla zarządzających projektem;
31. zwraca szczególną uwagę na większą liczbę stron (120-200 stron) w porównaniu z fazą pilotażową EIC (50 stron), i zaznacza, że oceniający mają 36 minut na ocenę pełnego wniosku (na drugim etapie); zauważa, że jest to jeden z powodów niezadowolenia zainteresowanych stron z jakości oceny;
32. zauważa z zaniepokojeniem, że wystarczy jedna negatywna opinia na drugim etapie procedury oceny, by dany wniosek został odrzucony; uważa to za nieproporcjonalne, zważywszy że wniosek oceniają trzy osoby i że każda z nich wydaje pozytywną lub negatywną opinię w odniesieniu do każdego z trzech odrębnych kryteriów oceny;
33. docenia, podobnie jak większość zainteresowanych stron, wprowadzenie procedury odwołania, gdyż potencjalnie przyczynia się to do usprawnienia procedury oceny; zauważa jednak, że usprawnienia są potrzebne, ponieważ dla wielu zainteresowanych stron nie jest jasne, co dzieje się dalej z ich uwagami odwoławczymi, a wnioskodawcy mają bardzo mało czasu na przygotowanie odwołania; podkreśla, że wprowadzenie procedury odwołania podano jako jedną z przyczyn wydłużenia czasu oczekiwania na otrzymanie dotacji; wzywa Komisję do usprawnienia tej procedury i uczynienia jej bardziej racjonalną, tak by mogła się kończyć szybciej, dzięki czemu zostaną dotrzymane terminy udzielenia dotacji, a jednocześnie będzie wystarczająco dużo czasu na przygotowanie odwołania;
34. jest zaniepokojony tym, że wnioskodawcy coraz częściej muszą zatrudniać konsultantów do zarządzania procedurą składania wniosków z powodu jej złożoności;
35. przyznaje, że aby ułatwić i przyspieszyć proces podejmowania decyzji przez EIC i rozwój przedsiębiorstw typu startup tworzących zaawansowane technologie, pracownicy instytutów badawczych powinni umieć wykorzystywać wyniki projektów badawczych do tworzenia przedsiębiorstw typu startup; dlatego z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie pojęcia "wynalazcy EIC" do wzoru umowy o udzielenie dotacji i do programu prac na 2022 r.; ubolewa, że towarzyszy temu niepewność co do skutków prawnych wprowadzenia tego pojęcia dla placówek badawczych;
Inne podniesione kwestie
36. podkreśla, że pojęcie "wynalazców EIC" powinno prowadzić do faktycznego wykorzystywania wyników badań naukowych do rozwijania działalności gospodarczej; dlatego stwierdza, że nie powinno ono uniemożliwiać wykorzystywania wyników do rozwijania działalności gospodarczej przez innych ekspertów w danej placówce badawczej lub przez samą tę placówkę; sądzi, że szerokie i nieograniczone w czasie prawa dostępu dla wynalazców EIC są uzasadnione tylko wtedy, gdy placówki badawcze nie udzielają naukowcom wsparcia niezbędnego do wykorzystywania wyników badań do rozwijania działalności gospodarczej; sądzi zatem, że te prawa dostępu powinny być przyznawane wynalazcom EIC na podstawie analizy poszczególnych przypadków, gdy jest oczywiste, że wynalazca nie może liczyć na niezbędne wsparcie swojej placówki badawczej;
37. ubolewa, że niskie wskaźniki powodzenia programu (6-10 %) powodują, że zbyt wiele bardzo wartościowych projektów nie zostaje sfinansowanych; podkreśla, że niskie wskaźniki powodzenia oznaczają stratę w postaci potencjalnie przełomowych innowacji, które nie są dalej rozwijane, a także stratę czasu i pieniędzy zainwestowanych w przygotowanie wniosków; wzywa w związku z tym do posługiwania się w stosownych przypadkach dwuetapowymi wnioskami, by zminimalizować stratę czasu i pieniędzy zainwestowanych w przygotowanie wniosków;
38. podkreśla, że potencjałowi innowacyjnemu, wzrostowi gospodarczemu i odporności Europy nie sprzyja niski udział kobiet w przedsiębiorstwach typu startup i w inwestycjach wysokiego ryzyka; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje starania EIC, by wspierać obejmowanie roli lidera przez kobiety i sprzyjać ich udziałowi w przedsiębiorstwach typu startup i w inwestycjach wysokiego ryzyka; ubolewa, że nie przyniosły one jeszcze wystarczających zmian; zwraca w związku z tym uwagę na fakt, że w 2021 r. jedynie 1,8 % inwestycji w europejskie przedsiębiorstwa typu startup zostało pozyskanych przez przedsiębiorstwa typu startup założone wyłącznie przez kobiety, a zaledwie 9,3 % - przez przedsiębiorstwa założone przez zespoły założycieli różnej płci 10 ;
39. zwraca uwagę na znaczenie Rady EIC jako głównego doradcy Komisji w kwestii wdrażania EIC oraz w procesie rozwoju szerszej polityki na rzecz innowacji, zwłaszcza dążącej do udoskonalenia ekosystemu innowacji w Europie oraz do identyfikowania technologii istotnych ze strategicznego punktu widzenia; podkreśla, że Rada EIC powinna być w pełni i terminowo informowana, zarówno przez EISMEA, jak i inne zaangażowane służby Komisji, o wszelkich postępach we wdrażaniu EIC, a także powinna otrzymywać wszelkie informacje o EIC, o które się zwróci;
40. zauważa, że choć instrument "Transformacja" EIC jest wdrażany jako oddzielna część programu, formalnie stanowi on część instrumentu "Pionier" EIC; zauważa, że zaproszenia do składania wniosków w ramach instrumentu "Transformacja" to mniej niż 10 % budżetu EIC w programach prac na lata 2021 i 2022; zwraca uwagę, że zaproszenia do składania wniosków w ramach instrumentu "Transformacja" to jedyne, do których stosuje się procedurę szybkiej ścieżki dla badań naukowych i innowacji; popiera stosowanie tej procedury do zaproszeń w ramach tego instrumentu; wzywa Komisję, by objęła tą procedurą większą liczbę zaproszeń do składania wniosków w ramach instrumentu "Pionier";
41. podkreśla, że program prac na 2022 r. nawiązuje do zasady "nie czyń poważnych szkód", będącej zarówno kryterium oceny w instrumencie "Akcelerator" EIC, jak i kryterium kwalifikowalności w EIC w ogóle; jest zaniepokojony tym wymogiem zgodności z zasadą "nie czyń poważnych szkód" zapisaną w rozporządzeniu (UE) 2020/852, znanym jako rozporządzenie w sprawie systematyki, ponieważ ma ona zastosowanie do wszystkich zaproszeń bez względu na zawartość lub dojrzałość projektów; uznaje użyteczność tej zasady przy wyborze tych projektów w ramach zaproszeń do składania wniosków, których zawartość jest bezpośrednio związana z celami środowiskowymi Unii i które są bliskie wprowadzenia na rynek; podkreśla, że nie ma podstawy prawnej do uniwersalnego stosowania tego dodatkowego kryterium kwalifikowalności do wszystkich zaproszeń do składania wniosków;
42. z zadowoleniem przyjmuje wysiłki EIC na rzecz opracowania odpowiednich ram oceny wyników jej działalności; podkreśla, że wyjątkowy charakter EIC wymaga dostosowanego do potrzeb podejścia do monitorowania rezultatów oraz wykorzystywania jego wyników do zapewnienia EIC roli pierwszoplanowego gracza na rynku;
Zalecenia
43. wzywa Komisję do ponownej analizy wdrażania funduszu EIC w ramach programu "Horyzont Europa" oraz do znalezienia nowego, stworzonego na miarę sposobu zarządzania, odzwierciedlającego ambitny i postępowy charakter EIC jako inwestora będącego punktem odniesienia w przysparzaniu Europie przełomowych innowacji; wzywa Komisję do uwzględnienia w swoim nowym podejściu następujących zasad:
a) zapewnienie pełnej kontroli Komisji nad wdrażaniem zarówno komponentów kapitałowych, jak i dotacji, co powinno również zagwarantować bezpośrednią koordynację wdrażania obu komponentów, a także zapewnienie zdolności Komisji do interweniowania na każdym etapie cyklu inwestycyjnego, by zadbać o realizację inwestycji o znaczeniu strategicznym;
b) zapewnienie pewnej roli Radzie Funduszu EIC oraz zagwarantowanie niezależnej oceny eksperckiej przez komitet inwestycyjny, by ściśle monitorować realizację wytycznych inwestycyjnych funduszu EIC, a jednocześnie polegać na zespole EBI i na zewnętrznych zarządcach funduszu w zakresie bieżącego zarządzania operacjami;
c) pełne wykorzystywanie wartości dodanej koinwestycji przez inwestorów zewnętrznych, przy czym fundusz EIC zachowuje możliwość:
(i) bycia jedynym inwestorem, w tym poprzez przyjęcie kapitału od inwestorów zewnętrznych bez wymogu koinwestycji;
(ii) bycia głównym inwestorem bez przewodzenia rundzie inwestycyjnej;
(iii) przewodzenia rundzie inwestycyjnej;
d) opracowanie strategii inwestycyjnej na rzecz inwestycji kapitałowych w oparciu o cele pośrednie odzwierciedlające zalety innowacji oraz strategiczne cele Unii, a nie wyłącznie gotowość innych inwestorów do przyłączenia się do rundy inwestycyjnej, co zachęciłoby fundusz EIC do podejmowania ryzyka jako jedyny inwestor, w szczególności w celu zwiększenia owocnego udziału niedostatecznie reprezentowanych regionów i przedsiębiorstw kierowanych przez kobiety, które napotykają jeszcze większe trudności w finansowaniu swoich przedsiębiorstw typu startup;
e) stworzenie strategii wyjścia funduszu EIC odnoszącą się do inwestycji kapitałowych, uwzględniającej strategiczne cele Unii;
f) utrzymanie konstrukcji umożliwiającej włączenie zespołu EBI do służb EISMEA (Agencji Wykonawcza Europejskiej Rady ds. Innowacji i ds. MŚP) w celu zapewnienia należytej staranności charakteryzującej się wysoką jakością; zwraca się do Komisji o wykorzystanie doświadczeń z tej udanej współpracy i o przyjęcie wraz z EBI ustaleń dotyczących włączenia do służb Komisji zespołu EBI reprezentującego fundusz EIC na zebraniach zarządu podmiotów, w które zainwestowano;
g) zapewnienie wydajnej współpracy z krajowymi punktami kontaktowymi oraz, w stosownych przypadkach, z władzami regionalnymi;
44. wzywa Komisję do podjęcia otwartego dialogu z Parlamentem, odnośnym komitetem programowym i Radą EIC w celu opracowania alternatywnego długoterminowego rozwiązania w kwestii struktury funduszu EIC, które będzie w pełni zgodne z odpowiednimi przepisami Unii i wyżej wymienionymi zasadami; zaleca przeprowadzenie dogłębnej analizy sposobów sprawniejszego wdrażania EIC, przy czym można rozważyć ewentualność ustanowienia na mocy art. 187 TFUE niezależnego organu Unii jako głównego podmiotu odpowiedzialnego za wdrażanie EIC; podkreśla, że trzeba dopilnować, by wszyscy wnioskodawcy byli traktowani jednakowo, oraz zagwarantować przejrzystość, rozliczalność i zapobieganie konfliktom interesów; zaleca jak najszybsze ustanowienie takiego organu, jeżeli w rezultacie dogłębnej analizy okaże się, że taki organ byłby najlepszym rozwiązaniem instytucjonalnym umożliwiającym wdrożenie instrumentu "Akcelerator" zgodnie z powyższymi zaleceniami;
45. wzywa Komisję do zwrócenia szczególnej uwagi na promowanie kobiet w całym sektorze innowacji przy jednoczesnym dążeniu do parytetu płci na wszystkich odnośnych stanowiskach, a także do zapewnienia równowagi geograficznej beneficjentów EIC ze wszystkich regionów Unii; zwraca się w szczególności do Komisji o włączenie do programów prac EIC konkretnych środków służących rozwiązaniu obu tych kwestii w ramach EIC;
46. zaleca rozważenie ewentualności modułu InvestEU poza funduszem EIC dla przedsiębiorstw potrzebujących tylko finansowania uzupełniającego, by zakończyć proces zwiększania skali;
47. wzywa Komisję do sprecyzowania zasad i procedur, jeśli chodzi o interpretację kryterium niezdolności do pozyskania finansowania i kryterium koinwestycji, do poprawy komunikacji i większego zaangażowania krajowych punktów kontaktowych;
48. wzywa Komisję do stosowania zasady "nie czyń poważnych szkód" w przypadku zaproszeń do składania wniosków, których treść jest bezpośrednio związana z celami środowiskowymi Unii i które są bliskie wprowadzenia na rynek, oraz do powstrzymania się od stosowania zasady "nie czyń poważnych szkód" jako dodatkowego horyzontalnego kryterium kwalifikowalności w odniesieniu do wszystkich projektów EIC;
49. wzywa Komisję, by dostosowała wzór umowy o udzielenie dotacji, zawierając w niej jasną definicję "wynalazcy EIC" oraz jednoznaczne zasady dotyczące praw dostępu dla wynalazców EIC, dające im szerokie prawa dostępu tylko wtedy, gdy dana placówka badawcza nie prowadzi aktywnej polityki i nie ma struktury wspierającej wykorzystywanie wyników badań w działalności gospodarczej;
50. wzywa Komisję do wprowadzenia systemu ciągłej i sprawnej oceny wyników EIC, a w szczególności instrumentu "Akcelerator";
51. wzywa Komisję, by rygorystycznie i stale analizowała procedury oceny, a przy tym brała z całą powagą pod uwagę składane przez wnioskodawców skargi wskazujące na ewidentne niespójności w ocenie ich wniosku; zachęca Komisję do informowania Parlamentu o sposobie rozpatrywania indywidualnych skarg wskazujących na wyraźne uchybienia oceniających;
52. wzywa właściwe organy Unii, w tym Europejski Trybunał Obrachunkowy i Radę EIC, do opracowania specjalnie przeznaczonej dla EIC strategii audytu odzwierciedlającej szczególny charakter EIC;
53. wzywa Komisję do wprowadzenia środków zwiększających udział MŚP oraz do zapewnienia dostępności i atrakcyjności "Akceleratora" EIC dla innowacyjnych MŚP poprzez uproszczenie procedury składania wniosków, aby wyeliminować bariery dla MŚP;
54. wzywa Komisję, by dopilnowała wspierania z tego instrumentu projektów o bardzo różnej skali, tak by jednakowy dostęp do niego mogły mieć małe przedsiębiorstwa rozwijające innowacje o dużym oddziaływaniu i zwiększające ich skalę;
55. apeluje do Komisji o przegląd obecnej procedury składania wniosków w ramach instrumentu "Akcelerator" EIC i czasu oczekiwania na dotację oraz o dostosowanie platformy EIC do kryteriów oceny w ramach "Akceleratora" EIC; sądzi, że celem takiego przeglądu powinno być stworzenie szybkiego i prostego instrumentu dostosowanego do potrzeb europejskich przedsiębiorstw typu startup zajmujących się zaawansowanymi technologiami oraz osiągnięcie docelowego czasu oczekiwania na dotację wynoszącego od czterech do pięciu miesięcy;
56. wzywa Komisję do zwiększenia synergii i do lepszej współpracy z EIT; wzywa EIT i EIC do ustanowienia systematycznej, wzajemnej wymiany informacji, a także do mianowania wspólnego członka w każdej ze swoich rad zarządzających, aby uniknąć hermetycznego sposobu funkcjonowania oraz powielania wysiłków i strategii;
o
o o
57. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.
