Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa UE (2018/2111(INI)).

Stosowanie postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa UE

P8_TA(2019)0076

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa UE (2018/2111(INI))

(2020/C 449/02)

(Dz.U.UE C z dnia 23 grudnia 2020 r.)

Parlament Europejski,

– uwzględniając art. 2, 3, 6, 9, 10, 11, 12, 21 i 23 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), a także art. 8, 9, 10, 15, 18, 20, 21, 22, 23 24, 26, 45, 46, 47, 48, 153 i 165 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

– uwzględniając art. 10 i 11 TUE oraz art. 10 ust. 3, który stanowi, że "[k]ażdy obywatel ma prawo uczestniczyć w życiu demokratycznym Unii",

– uwzględniając art. 3 ust. 2 TUE, w którym zapewnia się swobodę przepływu osób,

– uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,

– uwzględniając wieloletnie ramy finansowe na lata 2020-2027,

– uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji ¹ ,

– uwzględniając dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniającą rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylającą dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG ² ,

– uwzględniając rozporządzenie Rady (UE) nr 390/2014 z dnia 14 kwietnia 2014 r. ustanawiające program "Europa dla obywateli" ³  na okres 2014-2020,

– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii ⁴ ,

– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/589 z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie europejskiej sieci służb zatrudnienia (EURES), dostępu pracowników do usług w zakresie mobilności i dalszej integracji rynków pracy oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 492/2011 i (UE) nr 1296/2013 ⁵ ,

– uwzględniając dyrektywę 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych ⁶ ,

– uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniającą dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym ⁷ ,

– uwzględniając wniosek dotyczący dyrektywy Rady ustanawiającej unijny tymczasowy dokument podróży i uchylającej decyzję 96/409/WPZiB (COM(2018)0358),

– uwzględniając dyrektywę Rady (UE) 2015/637 z dnia 20 kwietnia 2015 r. w sprawie środków koordynacji i współpracy mających ułatwić ochronę konsularną niereprezentowanych obywateli Unii w państwach trzecich oraz uchylającą decyzję 95/553/WE ⁸ ,

– uwzględniając wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego program "Prawa i Wartości" (COM(2018)0383),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 2 lipca 2009 r. pt. "Wytyczne w celu skuteczniejszej transpozycji i stosowania dyrektywy 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich" (COM(2009)0313),

– uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 24 stycznia 2017 r. zatytułowane "Wzmocnienie praw obywateli w Unii demokratycznych zmian. Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE z 2017 r." (COM(2017)0030),

– uwzględniając zalecenie Komisji z dnia 12 września 2018 r. w sprawie sieci współpracy wyborczej, przejrzystości w internecie, ochrony przed cyberincydentami i przeciwdziałania kampaniom dezinformacyjnym w kontekście wyborów do Parlamentu Europejskiego (C(2018)5949),

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 16 lutego 2017 r. w sprawie poprawy funkcjonowania Unii Europejskiej dzięki wykorzystaniu potencjału traktatu z Lizbony ⁹ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 28 października 2015 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej ¹⁰  oraz wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej (COM(2017)0482),

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie obywatelstwa UE na sprzedaż ¹¹ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 12 kwietnia 2016 r. w sprawie zdobywania wiedzy o UE w szkole ¹² ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 2 marca 2017 r. w sprawie wdrożenia rozporządzenia Rady (UE) nr 390/2014 z dnia 14 kwietnia 2014 r. ustanawiającego program "Europa dla Obywateli" na lata 2014-2020 ¹³ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie przeszkód utrudniających obywatelom UE swobodne przemieszczanie się i podejmowanie pracy na rynku wewnętrznym ¹⁴ ,

– uwzględniając opinię Komitetu Regionów z dnia 31 stycznia 2013 r. pt. "Wzmocnienie obywatelstwa UE poprzez propagowanie praw wyborczych obywateli UE",

– uwzględniając badania opublikowane w 2016 r. przez Departament Tematyczny C Parlamentu Europejskiego pt. "Przeszkody w prawie do swobodnego przemieszczania się i pobytu obywateli UE i ich rodzin",

– uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 2018 r. pt. "Urzeczywistnienie praw obywateli UE: sądy krajowe egzekwujące swobodę przemieszczania się i powiązane prawa",

– uwzględniając wyniki badania Eurobarometr 89/2018,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 7 lutego 2018 r. w sprawie składu Parlamentu Europejskiego ¹⁵ ,

– uwzględniając swoje stanowisko z dnia 4 lipca 2018 r. w sprawie projektu decyzji Rady zmieniającej Akt dotyczący wyborów przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, załączony do decyzji Rady 76/787/EWWiS, EWG, Euratom z dnia 20 września 1976 r. ("akt wyborczy") ¹⁶ ,

– uwzględniając swoją decyzję z dnia 7 lutego 2018 r. w sprawie przeglądu porozumienia ramowego dotyczącego stosunków między Parlamentem Europejskim a Komisją ¹⁷ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027 i zasobów własnych ¹⁸ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie wieloletnich ram finansowych na lata 20212027 - stanowisko Parlamentu z myślą o osiągnięciu porozumienia ¹⁹ ,

– uwzględniając komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 12 września 2018 r. zatytułowany "Zapewnienie wolnych i uczciwych wyborów europejskich" (COM(2018)0637),

– uwzględniając art. 52 Regulaminu, a także art. 1 ust. 1 lit. e) decyzji Konferencji Przewodniczących z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie procedury udzielania zgody na sporządzenie sprawozdań z własnej inicjatywy i załącznik 3 do tej decyzji,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Konstytucyjnych oraz opinie przedstawione przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych i Komisję Petycji (A8-0041/2019),

A. mając na uwadze, że obywatelstwo UE i powiązane z nim prawa zostały wprowadzone po raz pierwszy w 1992 r. na mocy traktatu z Maastricht, a następnie zostały wzmocnione w Traktacie z Lizbony, który wszedł w życie w grudniu 2009 r., lecz zostały wdrożone tylko częściowo;

B. mając na uwadze, że zgodnie z prawami, wartościami i zasadami, na których opiera się Unia i które zostały podkreślone w art. 2 i 6 TUE, obywatel znajduje się w samym centrum projektu europejskiego; mając na uwadze, że debata na temat przyszłości Europy obejmuje zatem również refleksję na temat siły naszej wspólnej tożsamości;

C. mając na uwadze, że zasady przejrzystości, uczciwości i rozliczalności instytucji UE i procesów decyzyjnych, zapisane w art. 10 i 11 TUE oraz w art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, są istotnymi elementami koncepcji obywatelstwa i mają zasadnicze znaczenie dla budowania i wzmacniania wiarygodności i zaufania do Unii jako całości; mając na uwadze, że sięganie do tymczasowych ustaleń i instrumentów międzyrządowych w różnych obszarach polityki UE, a także zwracanie się do nieformalnych organów decyzyjnych, obchodząc przy tym zwykłą unijną procedurę legislacyjną i powodując jej dezinstytucjonalizację, grozi poważnym naruszeniem takich zasad;

D. mając na uwadze, że UE napotykała trudności w sprostaniu licznym kryzysom o poważnych konsekwencjach społeczno-gospodarczych, które doprowadziły do pojawienia się ideologii populistycznych i nacjonalistycznych opartych na tożsamości sprzyjającej wykluczeniu i kryteriach supremacji, które są sprzeczne z wartościami europejskimi;

E. mając na uwadze, że niezadowalające zarządzanie różnymi kryzysami pogłębiło rozczarowanie obywateli niektórymi wynikami projektu integracji z UE; mając na uwadze, że kluczowe znaczenie ma zagwarantowanie, by obywatelstwo UE było uznawane za ceniony przywilej wśród obywateli, w tym dzięki przywróceniu zaufania do projektu UE, przyznaniu pierwszeństwa promowaniu wszystkich praw obywatelskich, w tym praw cywilnych, politycznych i społecznych, poprawie jakości demokracji w Unii, praktycznemu korzystaniu z podstawowych praw i wolności oraz możliwości udziału każdego obywatela w życiu demokratycznym Unii, przy jednoczesnym zapewnieniu większego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w procesy podejmowania decyzji i ich wdrażania;

F. mając na uwadze, że obecny przegląd europejskiej inicjatywy obywatelskiej ma na celu poprawę jej skuteczności oraz wzmocnienie demokracji partycypacyjnej i aktywnego obywatelstwa;

G. mając na uwadze, że dostęp do obywatelstwa UE uzyskuje się w drodze posiadania obywatelstwa państwa członkowskiego, które regulowane jest prawem krajowym; mając jednocześnie na uwadze, że prawa i obowiązki wynikające z obywatelstwa UE są określone w prawie UE i nie są zależne od państw członkowskich, w związku z czym państwa członkowskie nie mogą ich ograniczać w nieuzasadniony sposób;

H. mając na uwadze, że w kwestii dostępu do obywatelstwa krajowego państwa członkowskie powinny kierować się zasadami prawa UE, takimi jak zasady proporcjonalności, praworządności i niedyskryminacji, które zostały dokładnie rozwinięte w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej;

I. mając na uwadze, że perspektywa brexitu uwidoczniła znaczenie praw obywatelskich UE, zwłaszcza wśród młodych Europejczyków, oraz ich rolę w życiu milionów obywateli UE, a ponadto zwiększyła w UE wiedzę na temat konsekwencji potencjalnej utraty takich praw po obu stronach;

J. mając na uwadze, że średnia frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 r. wyniosła 42,6 %; mając na uwadze, że według najnowszego badania Eurobarometr z maja 2018 r. tylko 19 % ankietowanych Europejczyków znało datę kolejnych wyborów europejskich;

K. mając na uwadze, że obywatele UE praktycznie nie znają biur Europe Direct, mimo że odgrywają one główną rolę informacyjną;

L. mając na uwadze, że w całej UE istnieje ponad 400 centrów informacyjnych Europe Direct, które przyczyniają się do przekazywania przez Komisję informacji na temat polityki Unii Europejskiej mającej bezpośrednie znaczenie dla obywateli, w celu utrzymania kontaktu z obywatelami na szczeblu lokalnym i regionalnym;

M. mając na uwadze, że koncepcja obywatelstwa definiuje relacje obywateli ze społecznością polityczną, w tym ich prawa, obowiązki i odpowiedzialność; mając na uwadze, że art. 20 TFUE daje obywatelom UE prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w państwie członkowskim miejsca zamieszkania na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa;

N. mając na uwadze, że obywatele europejscy są bezpośrednio reprezentowani w Parlamencie Europejskim, a każdy obywatel musi być traktowany przez instytucje UE z jednakową uwagą; mając na uwadze, że art. 8 TFUE ustanawia zasadę uwzględniania problematyki płci, stanowiąc, że "we wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet";

O. mając na uwadze, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) orzekł w szeregu spraw, iż obywatele państwa członkowskiego mogą powoływać się na prawo wynikające z obywatelstwa UE wobec tego państwa ²⁰ ;

P. mając na uwadze, że wiele państw członkowskich oferuje tzw. programy złotych wiz i systemy inwestycyjne jako sposób na uzyskanie obywatelstwa;

Q. mając na uwadze, że swoboda przemieszczania się daje obywatelom Unii możliwość podróżowania, studiowania, pracy i życia w innych państwach UE; mając na uwadze, że ponad 16 milionów Europejczyków korzysta z przysługującego im prawa do pobytu w innym państwie UE;

R. mając na uwadze, że prawo do swobodnego przemieszczania się ma kluczowe znaczenie dla obywatelstwa UE oraz uzupełnia inne swobody na rynku wewnętrznym UE; mając na uwadze, że młodzi Europejczycy są szczególnie przywiązani do swobody przemieszczania się, którą uważa się za najbardziej pozytywne osiągnięcie UE po zapewnieniu pokoju w Europie;

S. mając na uwadze, że wdrożenie dyrektywy 2004/38/WE napotkało trudności praktyczne, a Europejczycy wciąż mogą mieć trudności z przemieszczaniem się do innego państwa członkowskiego lub zamieszkaniem w nim w wyniku dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, wymogi związane z wjazdem i pobytem; mając na uwadze, że Trybunał Sprawiedliwości w wielu orzeczeniach dążył do uściślenia kluczowych koncepcji związanych z mobilnością obywateli UE;

T. mając na uwadze, że prawo do ochrony konsularnej zostało zagwarantowane w art. 20 i 23 TFUE, w związku z czym obywatele UE przebywający na terytorium państwa trzeciego, w którym państwo członkowskie ich przynależności państwowej nie jest reprezentowane, mają prawo do ochrony udzielanej przez dowolne inne państwo członkowskie na tych samych warunkach, na jakich udziela ono ochrony swoim obywatelom; mając na uwadze, że obywatele europejscy z państwa członkowskiego nieposiadającego reprezentacji w danym państwie trzecim mogą być narażeni na sytuacje kryzysowe, klęski żywiołowe lub wydarzenia takie jak ataki terrorystyczne;

U. mając na uwadze, że Komisja przedstawiła w sprawozdaniu w sprawie obywatelstwa UE z 2017 r. zobowiązanie do zorganizowania ogólnounijnej kampanii informacyjnej na temat obywatelstwa UE, aby pomóc obywatelom lepiej zrozumieć przysługujące im prawa; mając na uwadze, że tę powinność lepszego informowania obywateli UE o ich prawach i obowiązkach muszą wypełniać zarówno państwa członkowskie, jak i społeczeństwo obywatelskie;

V. mając na uwadze, że według sprawozdania Komisji na temat obywatelstwa UE z 2017 r. od 2012 r. coraz więcej osób zgłasza, że doświadczyło jakiejś formy dyskryminacji;

W. mając na uwadze, że utworzenie strefy Schengen oraz włączenie dorobku Schengen do unijnych ram prawnych znacznie zwiększyło swobodę przemieszczania się na terytorium UE i jest jednym z największych osiągnięć procesu integracji europejskiej;

X. mając na uwadze, że wprowadzenie obywatelstwa europejskiego jest zwieńczeniem europejskiego projektu, którego potencjał nie został jeszcze w pełni zrealizowany; podkreśla, że jest to unikalna struktura, niespotykana nigdzie indziej na świecie;

1. uważa, że nie wdrożono wszystkich postanowień dotyczących obywatelstwa UE w stopniu odpowiadającym ich pełnemu potencjałowi, mimo że takie wdrożenie umożliwiłoby konsolidację tożsamości europejskiej; podkreśla, że stworzenie obywatelstwa UE dowiodło, iż może istnieć forma obywatelstwa, którego nie określa narodowość i które stanowi podstawę obszaru politycznego, z którego wynikają prawa i obowiązki określone przez Unię Europejską, a nie przez państwo; wzywa instytucje Unii do przyjęcia niezbędnych środków w celu poprawy wdrażania, zakresu i skuteczności postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa, a także odpowiednich postanowień zapisanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej; zwraca uwagę, że obywatele europejscy nie są wystarczająco świadomi swoich praw wynikających z obywatelstwa UE;

2. przypomina, że obywatelstwo UE uzupełnia obywatelstwo państwa członkowskiego; podkreśla, że obywatelstwo UE umożliwia obywatelom komplementarność wielu tożsamości, natomiast radykalny nacjonalizm i ideologie populistyczne ograniczają taką możliwość; jest zdania, że aktywne obywatelstwo i zachęcanie do aktywności obywatelskiej mają kluczowe znaczenie dla wzmocnienia poczucia przynależności do projektu politycznego, aby wspierać pogłębianie wspólnego poczucia tożsamości europejskiej, wzajemne zrozumienie, dialog międzykulturowy i współpracę transnarodową oraz tworzenie otwartych, inkluzywnych, spójnych i odpornych społeczeństw;

3. uważa, że pełne wdrożenie przez unijne instytucje, organy, urzędy i agencje Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz aktywne promowanie praw i zasad w niej przewidzianych stanowi jeden z kluczowych czynników zagwarantowania skutecznego zaangażowania obywateli w demokratyczny proces unijny oraz nadaje konkretny wymiar postanowieniom zawartym w art. 20 TFUE;

4. podkreśla, że zbiór praw i obowiązków wynikających z obywatelstwa Unii nie może być ograniczany bez uzasadnienia; w związku z powyższym wzywa państwa członkowskie, by skorzystały ze swoich prerogatyw w zakresie przyznawania obywatelstwa w duchu uczciwej współpracy, w tym w przypadku dzieci obywateli UE mających trudności w spełnieniu kryteriów obywatelstwa zgodnie z przepisami krajowymi; podkreśla, że pomyślne korzystanie z praw obywatelskich zakłada ochronę i promowanie wszystkich praw i wolności zapisanych w Karcie praw podstawowych UE, w tym dotyczących osób z niepełnosprawnością, które powinny móc korzystać ze swoich praw podstawowych w taki sam sposób jak pozostali obywatele, oraz że uwzględnianie aspektu płci jest wdrażane w celu zapewnienia kobietom pełnego korzystania z praw związanych z obywatelstwem UE;

5. przypomina, że obywatelstwo UE niesie również szerzej zakrojone skutki i przyznaje prawa w zakresie uczestnictwa w życiu demokratycznym wynikające z art. 10 i 11 TUE; podkreśla, że na potrzeby korzystania z prawa do udziału w życiu demokratycznym Unii decyzje powinny być podejmowane w sposób jak najbardziej otwarty i jak najbliższy obywatelowi, w związku z czym zasadnicze znaczenie ma zapewnienie odpowiednich gwarancji przejrzystości w procesie decyzyjnym oraz zwalczanie korupcji;

6. wyraża ubolewanie, że w niektórych państwach członkowskich stosuje się odstępstwa od części Traktatów, co podważa prawa obywateli, które na mocy Traktatów powinny być takie same dla wszystkich, i de facto powoduje powstawanie różnic w przestrzeganiu tych praw;

7. zwraca uwagę, że program Erasmus+, program "Prawa, równość i obywatelstwo" i program "Europa dla Obywateli" zapewniają obywatelom UE, a zwłaszcza młodzieży, ogromne korzyści dzięki zwiększeniu ich wiedzy na temat ich statusu jako obywateli UE oraz na temat praw wynikających z tego statusu i wartości leżących u jego podstaw; jest zdania, że europejskie programy wolontariatu, takie jak wolontariat europejski i Europejski Korpus Solidarności również stanowią integralną część budowania obywatelstwa europejskiego; podkreśla kluczowe znaczenie takich programów, zwłaszcza wśród młodzieży, i wzywa do ich większego wspierania finansowego;

Prawa polityczne

8. wyraża zaniepokojenie tendencją do spadku frekwencji wyborczej zarówno w wyborach krajowych, jak i w wyborach do Parlamentu Europejskiego, zwłaszcza wśród młodych ludzi; jest przekonany, że wzmocnienie sfery publicznej UE oraz pełne wdrożenie obywatelstwa europejskiego może potencjalnie pomóc w odwróceniu tej tendencji poprzez zwiększenie wśród obywateli poczucia przynależności do społeczności europejskiej i pobudzanie demokracji pośredniej;

9. dostrzega wysiłki Komisji mające na celu promowanie programów wzmacniających obywatelstwo europejskie i znajomość wśród obywateli ich praw politycznych; dostrzega jednak niewielkie postępy we wdrażaniu art. 165 TFUE jako podstawy prawnej promowania europejskiego wymiaru w edukacji obywatelskiej; uznaje za kluczowe promowanie uczestnictwa obywateli w życiu demokratycznym UE i uważa, że opracowanie unijnych programów w systemach kształcenia powinno być priorytetem umożliwiającym dalsze wykorzystanie potencjału obywatelstwa UE;

10. ponownie wyraża ubolewanie wobec faktu, że niektórzy obywatele UE są pozbawiani prawa wyborczego w państwie członkowskim ich przynależności państwowej i nie mogą uczestniczyć w krajowych wyborach parlamentarnych w państwie członkowskim zamieszkania; podkreśla, że utrata praw wyborczych wynikająca ze stałego pobytu w innym państwie członkowskim mogłaby zniechęcać obywateli do przenoszenia się do innego państwa członkowskiego, a tym samym stanowić potencjalne naruszenie art. 18 TFUE;

11. uważa, że w systemie demokracji przedstawicielskiej istotne jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania instytucji UE w celu ochrony wszystkich praw politycznych obywateli UE; podkreśla znaczenie dostępności informacji na temat obywatelstwa UE oraz praw wynikających z jego posiadania we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej, tak by wzmocnić pojęcie obywatelstwa UE; ubolewa, że od wejścia w życie Traktatu z Lizbony art. 15 ust. 3 TFUE, który stał się podstawą prawną publicznego dostępu do dokumentów i który obejmuje przepisami dotyczącymi dostępu wszystkie unijne instytucje, organy, agencje i urzędy, nie został jeszcze w pełni wdrożony; uważa, że państwa członkowskie stale utrudniają postępy w dążeniu do przyjęcia nowego rozporządzenia;

Swoboda przemieszczania się

12. przyjmuje z zadowoleniem korzyści, które swobodne przemieszczanie się przynosi obywatelom UE i gospodarkom państw członkowskim; podkreśla, że prawa wynikające z dyrektywy 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich nie zawsze są znane i respektowane, co skutkuje przeszkodami w swobodnym przemieszczaniu się i pobycie obywateli UE i członków ich rodzin, a także ich dyskryminacją; przypomina, że państwa członkowskie mają obowiązek ochrony praw do swobodnego przemieszczania się, w tym prawa do łączenia rodzin, w przypadku małżonków tej samej płci;

13. jest zaniepokojony faktem, że wykładnia określonych przepisów i pojęć zawartych w dyrektywie 2004/38/WE przez sądy krajowe różni się nie tylko między państwami członkowskimi, lecz czasami również w obrębie tej samej jurysdykcji; odnotowuje z zaniepokojeniem, że organy krajowe nie zawsze mają pełną świadomość praw i obowiązków ustanowionych w dyrektywie 2004/38/WE;

14. podkreśla problem braku informacji lub przekazywania nieprawidłowych lub mylących informacji dotyczących wymogów wizowych dla członków rodzin lub praw pobytu; nalega, by państwa członkowskie zapewniły wyeliminowanie niepotrzebnych przeszkód utrudniających korzystanie z prawa wjazdu/pobytu, w szczególności dla obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodzin obywateli UE;

15. wyraża zaniepokojenie z powodu trudności, jakie obywatele napotykają w procesie uznawania ich kwalifikacji zawodowych na terytorium Europy; wyraża przekonanie, że dyrektywa w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i europejskie ramy kwalifikacji pomogły w ułatwieniu uznawania kwalifikacji zawodowych między państwami członkowskimi; uważa również, że uznawanie kwalifikacji zawodowych jest kluczowe dla zagwarantowania wyższego stopnia mobilności zarówno studentów, jak i pracowników; apeluje do Komisji Europejskiej, by nadal dążyła do ułatwiania w jak największym zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych;

16. wyraża głębokie zaniepokojenie ustaleniami wynikającymi z badania przeprowadzonego przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej, która stwierdziła dyskryminację w dostępie do zatrudnienia, dostępie do różnych usług, takich jak wynajem samochodu lub mieszkania, lub niektórych usług bankowych, a także w dziedzinie kształcenia i opodatkowania; podkreśla, że dyskryminacja ze względu na przynależność państwową może stwarzać bariery dla swobodnego przemieszczania się obywateli Unii; wzywa UE i państwa członkowskie do zwrócenia szczególnej uwagi na monitorowanie takich przypadków dyskryminacji oraz do podjęcia zdecydowanych działań w celu zapobieżenia im;

17. podkreśla rolę, jaką w rozwoju osobistym osób młodych odgrywa mobilność sprzyjająca uczeniu się i wymianie kulturowej oraz lepszemu zrozumieniu aktywnego obywatelstwa i jego praktycznego wymiaru; zachęca państwa członkowskie do wspierania unijnych programów promujących mobilność;

18. docenia znaczenie kultury, sztuki i nauki jako nieodłącznych aspektów aktywnego obywatelstwa UE; podkreśla ich rolę w umacnianiu wśród obywateli wspólnego poczucia przynależności do Unii, lepszego wzajemnego zrozumienia i pobudzania dialogu międzykulturowego;

Ochrona konsularna

19. zwraca uwagę, że prawie 7 mln obywateli UE mieszka obecnie w krajach poza UE i oczekuje się, że do 2020 r. liczba ta wzrośnie do co najmniej 10 mln;

20. uważa, że prawo do ochrony konsularnej służy wszystkim obywatelom UE i przypomina, że dyrektywa Rady (UE) 2015/637 zawiera możliwie jak najszerszą wykładnię ochrony konsularnej, rozumianej jako wszelki rodzaj wsparcia konsularnego; podkreśla, że świadomość tych praw pozostaje ograniczona;

21. wzywa Komisję do opublikowania oceny wdrożenia dyrektywy (UE) 2015/637 i uruchomienia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego tam, gdzie takie postępowanie ma zastosowanie; wzywa państwa członkowskie do opracowania protokołów awaryjnych uwzględniających niereprezentowanych obywateli w celu poprawy komunikacji w sytuacjach awaryjnych w koordynacji z przedstawicielstwami innych państw członkowskich i delegaturami UE; przypomina o swoich wielokrotnych apelach o wzmocnienie roli delegatur UE w państwach trzecich i podkreśla wartość dodaną sieci dyplomatycznej UE obecnej na miejscu;

Petycja do Parlamentu Europejskiego oraz skarga do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

22. podkreśla znaczenie prawa do składania petycji, ustanowionego odpowiednio w art. 227 TFUE i art. 44 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, a także prawa do zwracania się do Rzecznika Praw Obywatelskich zapisanego w art. 228 TFUE i art. 43 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej; pochwala pracę Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w obszarze przeciwdziałania niewłaściwemu administrowaniu w instytucjach, organach i agencjach Unii, a w szczególności w dziedzinie przejrzystości; podkreśla, że przejrzystość ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania demokracji i uczestnictwa w życiu demokratycznym Unii, oraz budzi zaufanie wśród jej obywateli; w związku z powyższym popiera zalecenia Rzecznika Praw Obywatelskich zawarte w niedawnym sprawozdaniu specjalnym w sprawie przejrzystości procesu legislacyjnego Rady;

Zalecenia

23. zaleca Komisji, by korzystała z prerogatyw powierzonych jej na mocy art. 258 TFUE i by zwróciła się do TSUE o orzeczenie, czy pozbawienie praw wyborczych z powodu stałego pobytu w innym państwie członkowskim UE powinno zostać uznane za naruszenie swobody przemieszczania się i pobytu; ponownie apeluje do państw członkowskich o wdrożenie opracowanego przez Komisję Wenecką Kodeksu dobrej praktyki w sprawach wyborczych, w tym zakazu pozbawiania ekspatriantów prawa głosu w wyborach do parlamentów krajowych;

24. proponuje Komisji, aby w ramach procedury ustanowionej w art. 25 TFUE rozszerzyła prawa wymienione w art. 20 ust. 2 TFUE, tak by dać obywatelom UE możliwość wyboru miejsca głosowania albo w państwie członkowskim przynależności państwowej, albo w państwie członkowskim zamieszkania, oraz by objąć taką możliwością wszystkie wybory, zgodnie z możliwościami konstytucyjnymi każdego państwa członkowskiego;

25. wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia narzędzi e-demokracji na szczeblu lokalnym i krajowym oraz do ich prawidłowego wdrożenia do procesu politycznego w celu ułatwienia demokratycznego uczestnictwa zarówno obywatelom, jak i rezydentom;

26. uważa, że przegląd ram prawnych regulujących europejską inicjatywę obywatelską stanowi okazję do zwiększenia udziału obywateli w kształtowaniu polityki UE dzięki mniej biurokratycznym i bardziej dostępnym instrumentom;

27. wzywa Komisję do opracowania solidniejszych praktyk w zakresie politycznych i prawnych działań następczych dotyczących udanej europejskiej inicjatywy obywatelskiej;

28. domaga się, by inwestować większe środki w tworzenie i realizację dodatkowych programów i inicjatyw sprzyjających rozwojowi europejskiej przestrzeni publicznej, w której korzystanie z podstawowych praw i swobód, dobrobyt społeczny i przestrzeganie wartości europejskich stają się wzorem tożsamości obywatelskiej; z zadowoleniem przyjmuje program "Prawa i Wartości" jako cenny przykład aktywnego wsparcia Unii na rzecz wartości i praw, które wynikają z obywatelstwa UE i są zapisane w Traktatach, w tym przez wspieranie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które promują i chronią te prawa i wartości; podkreśla znaczenie utrzymania obecnego budżetu na program "Prawa i Wartości"; zdecydowanie sprzeciwia się jego ograniczeniu w nowych wieloletnich ramach finansowych na lata 20212027, co zaproponowała Komisja;

29. zdecydowanie zachęca europejskie partie polityczne i ich członków do zapewnienia zrównoważonej pod względem płci reprezentacji kandydatów przez wykorzystanie list w systemie suwakowym lub innych równoważnych metod;

30. proponuje, aby znacznie zwiększyć widoczność biur Europe Direct; podkreśla, że biura te powinny działać jako pośrednicy współpracujący z administracją publiczną w państwach członkowskich i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego (w tym związkami zawodowymi, stowarzyszeniami biznesowymi oraz organami publicznymi i prywatnymi) w celu aktywnego informowania obywateli europejskich o ich prawach i obowiązkach, a także w celu zwiększenia udziału obywateli na szczeblu lokalnym w życiu demokratycznym Unii Europejskiej; zachęca państwa członkowskie i jednostki działające na szczeblach regionalnym i lokalnym do aktywnej współpracy z tymi biurami; podkreśla, że takie biura powinny tworzyć synergię z programami takimi jak Europa dla Obywateli; zwraca się do Komisji o dopilnowanie, by te biura zapewniły centralizację odpowiednich informacji, które umożliwią obywatelom UE korzystanie z przysługujących im praw oraz ułatwią korzystanie z praw wynikających z obywatelstwa UE; uważa, że należy jeszcze bardziej usprawnić system SOLVIT, aby skuteczniej działać w celu ochrony praw obywateli UE, zanim skorzystają oni z wszelkich sądowych lub administracyjnych środków odwoławczych;

31. w związku z powyższym wzywa Komisję do przedstawienia wniosku wzmacniającego zarówno rolę biur Europe Direct, jak i korzystanie z obywatelstwa UE w oparciu o prawa przysługujące pracownikom w związku ze stosowaniem dyrektywy 2014/54/UE, w tym prawa obywateli UE do ochrony przed dyskryminacją, do korzystania z prawa do głosowania na mocy art. 22 TFUE, do swobodnego przemieszczania się na mocy art. 21 TFUE i dyrektywy 2004/38/WE oraz prawa członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się;

32. wzywa Komisję do systematycznego reagowania na przypadki naruszenia dyrektywy 2004/38/WE przez państwa członkowskie i zwraca się o przeredagowanie unijnych wytycznych w sprawie stosowania i interpretowania przepisów dotyczących obywateli UE, tak aby uwzględnić ostatnie orzeczenia TSUE i tym samym zapewnić pełną skuteczność prawa UE;

33. wzywa do spójnego uwzględniania problematyki płci we wszystkich działaniach UE, w szczególności podczas przyjmowania prawodawstwa lub wdrażania polityk związanych z obywatelstwem UE;

34. przypomina, że od 2014 r. Parlament wielokrotnie wyrażał zaniepokojenie, iż wszelkie krajowe programy, które przewidują bezpośrednią lub pośrednią sprzedaż obywatelstwa UE, są sprzeczne z samą istotą obywatelstwa europejskiego; zwraca się do Komisji o monitorowanie takich programów i przygotowanie sprawozdania na temat krajowych systemów przyznawania obywatelstwa UE inwestorom, tak jak przewidziano w sprawozdaniu na temat obywatelstwa z 2017 r.;

35. wyraża ubolewanie, że w sprawozdaniu Komisji na temat obywatelstwa z 2017 r. nie zawarto żadnego odniesienia do Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, prawa do składania petycji, prawa do odwoływania się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, prawa dostępu do dokumentów ani praw do popierania EIO; wzywa Komisję do pełnego uwzględnienia postanowień Karty i zaradzenia wspomnianym brakom w następnej ocenie;

36. zwraca uwagę na rosnącą liczbę obywateli Unii, którzy ucierpieli w zamachach terrorystycznych poza terytorium własnego kraju, w związku z czym pilnie wzywa do ustanowienia w państwach członkowskich protokołów dotyczących udzielania pomocy Europejczykom, którzy nie są obywatelami tych państw, w razie ataku terrorystycznego, zgodnie z dyrektywą (UE) 2017/541 w sprawie zwalczania terroryzmu;

37. proponuje państwom członkowskim, by ustanowiły europejskie święto publiczne w dniu 9 maja w celu wzmocnienia europejskiego poczucia przynależności i stworzenia przestrzeni dla ruchów i działań obywatelskich;

38. ponownie wzywa Komisję do przedstawienia wniosku dotyczącego wdrożenia zaleceń Parlamentu dotyczących unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych;

39. jest głęboko przekonany, że zasada niedyskryminacji stanowi fundament obywatelstwa europejskiego oraz jest zarówno ogólną zasadą, jak i podstawową wartością prawa Unii zgodnie z art. 2 TUE; wzywa Radę do ostatecznego przyjęcia horyzontalnej dyrektywy UE w sprawie niedyskryminacji, dającej dodatkową gwarancję praw podstawowych w Unii Europejskiej w drodze przyjęcia konkretnego unijnego prawodawstwa pozwalającego w pełni wdrożyć art. 18 i 19 TFUE przy zastosowaniu podejścia horyzontalnego; wyraża ubolewanie, że po dziesięciu latach od opublikowania wniosku Komisji Rada nadal blokuje dyrektywę w sprawie niedyskryminacji;

40. zwraca uwagę na ustanowione w Traktatach zobowiązanie do przystąpienia do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC); wzywa Komisję do podjęcia niezbędnych kroków w celu sfinalizowania przystąpienia Unii do EKPC oraz w celu przyjęcia przystąpienia do Europejskiej karty społecznej;

41. podkreśla, że wysokiej jakości edukacja obywatelska (formalna i nieformalna) dla osób w każdym wieku ma kluczowe znaczenie dla swobodnego korzystania z demokratycznych praw obywateli i prawidłowego funkcjonowania demokratycznego społeczeństwa; zwraca uwagę, że tylko ciągłe działania edukacyjne mogą zapewnić większy udział w wyborach na szczeblu europejskim oraz zwiększyć zrozumienie międzykulturowe i solidarność w Europie, a także przezwyciężyć dyskryminację, uprzedzenia i różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn; zaleca, by zastosować art. 165, 166 i 167 TFUE jako podstawę prawną badania potencjału polityki w dziedzinie edukacji, szkolenia zawodowego i młodzieży;

42. przypomina o tym, że partie polityczne na szczeblu europejskim powinny przyczyniać się "do kształtowania europejskiej świadomości politycznej i wyrażania woli obywateli Unii" (art. 10 ust. 4 TUE); apeluje w związku z tym, aby umożliwić poszczególnym obywatelom Unii bezpośrednie ubieganie się o członkostwo w partiach politycznych na szczeblu europejskim;

43. przypomina, że należy promować europejski wymiar wyborów do Parlamentu Europejskiego w celu wniesienia wkładu w potencjalne przyszłe prace Parlamentu w drodze korzystania z przysługującego mu prawa inicjatywy ustawodawczej na mocy art. 225 TFUE; wzywa Komisję i państwa członkowskie do wzmocnienia działań na rzecz promowania praw obywatelskich wśród obywateli europejskich, w szczególności praw wyborczych; podkreśla, że lepsze i bardziej ukierunkowane informacje na temat polityki europejskiej oraz wpływu prawodawstwa UE na codzienne życie obywateli przyczyniłoby się do poprawy frekwencji w wyborach europejskich; przypomina o potrzebie promowania udziału w wyborach europejskich przez zwiększenie widoczności europejskich partii politycznych; ponownie podkreśla, że promowanie udziału w wyborach europejskich stanowi wspólną odpowiedzialność obywateli, państw członkowskich i UE; podkreśla potrzebę poinformowania obywateli o ostatniej reformie prawa wyborczego, w tym o systemie "głównych kandydatów" (Spitzenkandidat); podkreśla znaczenie polityczne i symbolikę tej postaci pod względem wzmocnienia obywatelstwa UE;

44. przypomina, że Parlament Europejski jest parlamentem całej Unii i że odgrywa on istotną rolę w zapewnieniu legitymacji instytucji politycznych UE w drodze pociągania ich do odpowiedzialności przez zapewnienie właściwej kontroli parlamentarnej; dlatego nalega, by zagwarantować, skonsolidować i wzmocnić uprawnienia legislacyjne i kontrolne Parlamentu Europejskiego;

45. przypomina o wytycznych Komisji dotyczących stosowania unijnych przepisów o ochronie danych osobowych w kontekście wyborczym oraz komunikat z dnia 12 września 2018 r. w sprawie zapewnienia wolnych i uczciwych wyborów europejskich (COM(2018)0637); apeluje o podjęcie wszelkich starań w celu zadbania o to, by wybory były wolne od wszelkich ingerencji stanowiących nadużycie; podkreśla zapotrzebowanie na sprecyzowaną politykę UE w celu zwalczania antyeuropejskiej propagandy i celowego wprowadzania w błąd;

46. zachęca Komisję do intensywniejszego promowania udziału demokratycznego w drodze wzmożonego dialogu Komisji z obywatelami, szerzenia wśród nich wiedzy na temat roli prawodawstwa UE w ich codziennym życiu oraz podkreślania przysługującego im czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich;

47. zachęca Komisję, by wykorzystała w tym celu media społecznościowe i narzędzia cyfrowe, przy czym należy położyć szczególny nacisk na zwiększenie udziału młodzieży i osób z niepełnosprawnościami; wzywa do opracowywania i wdrażania narzędzi e-demokracji, takich jak platformy internetowe, tak by bardziej bezpośrednio włączyć obywateli w życie demokratyczne UE, zwiększając w ten sposób ich zaangażowanie;

48. popiera wydawanie i rozpowszechnianie prasy i materiałów multimedialnych we wszystkich językach urzędowych UE, których celem jest szerzenie wiedzy wśród obywateli UE na temat ich praw i poprawa ich zdolności do skutecznego egzekwowania tych praw w każdym państwie członkowskim;

49. uważa, że z uwagi coraz większy wpływ mediów społecznościowych na życie obywateli, instytucje europejskie powinny dalej rozwijać nowe mechanizmy i publiczne strategie polityczne, które mają służyć ochronie praw podstawowych jednostek w środowisku cyfrowym; podkreśla potrzebę bezpiecznej, uczciwej i przejrzystej wymiany danych dotyczących obywateli; podkreśla, że wolne media i dostęp do mnogości opinii są nieodzownym elementem zdrowej demokracji oraz że umiejętność korzystania z mediów ma zasadnicze znaczenie i należy ją rozwijać od najmłodszych lat;

50. zachęca do stosowania art. 25 TFUE w celu podjęcia działań, które mogłyby ułatwić korzystanie z obywatelstwa europejskiego na co dzień;

51. zwraca się do Komisji, aby w kolejnym sprawozdaniu na temat obywatelstwa zgodnie z art. 25 TFUE uwzględniła ewolucję praw wynikających z obywatelstwa UE w prawodawstwie wtórnym i orzecznictwie, a także by zaproponowała plan działania rekapitulujący wszystkie te postępy w celu formalnego uwzględnienia rozwoju Unii w tej dziedzinie;

52. podkreśla, że ostatecznym celem tych działań, zgodnie z procedurą określoną w art. 25 TFUE, byłoby podjęcie konkretnych inicjatyw na rzecz konsolidacji praw i wolności obywatelskich określonych w statucie obywatelstwa UE, na wzór inicjatyw na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, w tym podstawowych praw i wolności zapisanych w Karcie praw podstawowych UE, wraz z prawami socjalnymi określonymi w Europejskim filarze praw socjalnych i wartościami ustanowionymi w art. 2 TUE, jako podstawowych elementów europejskiej "przestrzeni publicznej", obejmującej między innymi model zarządzania adekwatny do tej przestrzeni publicznej, oparty na zasadach godności, wolności, praworządności, demokracji, pluralizmu, tolerancji, sprawiedliwości i solidarności, równości i niedyskryminacji, które zostałyby uwzględnione w przyszłej lub ewentualnej reformie traktatów;

o

o o

53. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz państwom członkowskim.

1 Dz.U. L 145 z 31.5.2001, s. 43.

2 Dz.U. L 158 z 30.4.2004, s. 77.

3 Dz.U. L 115 z 17.4.2014, s. 3.

4 Dz.U. L 141 z 27.5.2011, s. 1.

5 Dz.U. L 107 z 22.4.2016, s. 1.

6 Dz.U. L 255 z 30.9.2005, s. 22.

7 Dz.U. L 354 z 28.12.2013, s. 132.

8 Dz.U. L 106 z 24.4.2015, s. 1.

9 Dz.U. C 252 z 18.7.2018, s. 215.

10 Dz.U. C 355 z 20.10.2017, s. 17.

11 Dz.U. C 482 z 23.12.2016, s. 117.

12 Dz.U. C 58 z 15.2.2018, s. 57.

13 Dz.U. C 263 z 25.7.2018, s. 28.

14 Dz.U. C 263 z 25.7.2018, s. 98.

15 Dz.U. C 463 z 21.12.2018, s. 83.

16 Teksty przyjęte, P8_TA(2018)0282.

17 Dz.U. C 463 z 21.12.2018, s. 89.

18 Teksty przyjęte, P8_TA(2018)0226.

19 Teksty przyjęte, P8_TA(2018)0449.

20 Na przykład wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie C-34/09 Gerardo Ruiz Zambrano przeciwko Office national de l'emploi (ONEM), ECLI:EU:C:2011:124, wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie C-135/08 Janko Rottman przeciwko Freistaat Bayern, ECLI:EU:C:2010:104, wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 maja 2011 r. w sprawie C-434/09 Shirley McCarthy przeciwko Secretary of State for the Home Department, ECLI:EU:C:2011:277 oraz wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie C-256/11 Muat Dereci i in. przeciwko Bundesministerium für Inneres, ECLI: EU:C:2011:734.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2020.449.6
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania postanowień Traktatu dotyczących obywatelstwa UE (2018/2111(INI)).
• Data aktu: 12/02/2019
• Data ogłoszenia: 23/12/2020