Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 5 lipca 2018 r. w sprawie kryzysu politycznego w Mołdawii po unieważnieniu wyborów na urząd burmistrza Kiszyniowa (2018/2783(RSP)).

Kryzys polityczny w Mołdawii po unieważnieniu wyborów na urząd burmistrza w Kiszyniowie

P8_TA(2018)0303

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 5 lipca 2018 r. w sprawie kryzysu politycznego w Mołdawii po unieważnieniu wyborów na urząd burmistrza Kiszyniowa (2018/2783(RSP))

(2020/C 118/17)

(Dz.U.UE C z dnia 8 kwietnia 2020 r.)

Parlament Europejski,

– uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Mołdawii, w szczególności rezolucję z dnia 21 stycznia 2016 r. w sprawie układów o stowarzyszeniu / pogłębionych i kompleksowych stref wolnego handlu z Gruzją, Mołdawią i Ukrainą ¹  (AA/DCFTA),

– uwzględniając sprawozdanie z realizacji układu o stowarzyszeniu z Republiką Mołdawii z dnia 3 kwietnia 2018 r.,

– uwzględniając swoją rezolucję ustawodawczą z dnia 4 lipca 2017 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie udzielenia pomocy makrofinansowej Republice Mołdawii ² ,

– uwzględniając wspólne oświadczenie Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji ustanawiające warunki polityczne udzielenia pomocy makrofinansowej Republice Mołdawii załączone do rezolucji ustawodawczej z dnia 4 lipca 2017 r.,

– uwzględniając głosowanie Parlamentu Republiki Mołdawii z dnia 20 lipca 2017 r. za przyjęciem zmian do systemu wyborczego,

– uwzględniając zalecenia OBWE/ODIHR oraz Komisji Weneckiej z dnia 19 lipca 2017 r.,

– uwzględniając oświadczenia w sprawie Mołdawii z dnia 21 czerwca 2018 r. wydane przez przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego, jej sprawozdawcę oraz współprzewodniczącego Euronestu, a także oświadczenia Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych z dni 20 czerwca 2018 r. i 27 czerwca 2018 r. w sprawie zatwierdzenia wyboru burmistrza Kiszyniowa,

– uwzględniając art. 2 Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską a Republiką Mołdawii, który stwierdza, że "[p] oszanowanie zasad demokratycznych, praw człowieka i podstawowych wolności (...) stanowi podstawę polityki wewnętrznej i zewnętrznej Stron, a także istotny element niniejszego Układu",

– uwzględniając art. 135 ust. 5 i art. 123 ust. 4 Regulaminu,

A. mając na uwadze, że Andrei Nastase wygrał przedterminowe wybory na burmistrza Kiszyniowa po dwóch turach przeprowadzonych w dniach 20 maja i 3 czerwca 2018 r., zdobywając 52,57 % głosów i pokonując Iona Cebana, który uzyskał 47,43 % głosów;

B. mając na uwadze, że międzynarodowi obserwatorzy wyborów na burmistrza Kiszyniowa uznali wyniki oraz konkurencyjny charakter wyborów;

C. mając na uwadze, ze w dniu 19 czerwca 2018 r. sąd w Kiszymowie unieważnił wyniki wyborow na burmistrza, uzasadniając to tym, że w dniu wyborów, po zgodnym z prawem zakończeniu kampanii wyborczej, obaj kandydaci zwrócili się do wyborców za pośrednictwem mediów społecznościowych; mając na uwadze, że żaden z kandydatów na burmistrza nie wystąpił o unieważnienie wyborów;

D. mając na uwadze, że w dniu 21 czerwca 2018 r. sąd apelacyjny w Kiszyniowie podtrzymał decyzję sądu niższej instancji, stwierdzając, że komunikacja z wyborcami w mediach społecznościowych miała nielegalny wpływ na wynik wyborów;

E. mając na uwadze, że w dniu 25 czerwca 2018 r. mołdawski Sąd Najwyższy podtrzymał decyzje sądów niższej instancji w sprawie unieważnienia wyników wyborów na burmistrza Kiszyniowa;

F. mając na uwadze, że w dniu 29 czerwca 2018 r. mołdawska Centralna Komisja Wyborcza potwierdziła decyzję Sądu Najwyższego dotyczącą unieważnienia wyborów na burmistrza Kiszyniowa;

G. mając na uwadze, że zachęcanie do głosowania, które sądy uznały za wywieranie presji oraz nadmierny wpływ na wyborców, było powszechną praktyką podczas poprzednich wyborów w Mołdawii i nigdy nie doprowadziło do ich unieważnienia;

H. mając na uwadze, że takie zmiany stanowią zagrożenie dla przestrzegania przez to państwo europejskich wartości i zasad, a także osłabiają już i tak wątłe zaufanie obywateli Mołdawii do instytucji państwowych; mając na uwadze, że mołdawskie partie polityczne oświadczyły, iż stanowi to niebezpieczny precedens dla przyszłych wyborów, a tysiące ludzi protestuje przeciwko decyzji sądów w Kiszyniowie;

I. mając na uwadze, że społeczność międzynarodowa, w tym Unia Europejska i Departament Stanu USA, skrytykowała podjętą decyzję, podkreślając, że należy przestrzegać woli wyborców;

J. mając na uwadze, że UE i Mołdawia podjęły wspólne zobowiązanie do poczynienia postępów w zakresie stowarzyszenia politycznego i integracji gospodarczej, co wymaga przyjęcia i wdrożenia przez ten kraj reform strukturalnych i innych istotnych reform zgodnie z przepisami układu o stowarzyszeniu/DCFTA i programem stowarzyszeniowym, a także wiąże się z zobowiązaniem Mołdawii do ochrony europejskich wartości, w tym poszanowania ludzkich wartości i swobód, demokracji, równości i praworządności;

K. mając na uwadze, że unieważnienie wyborów jest niepokojącą i znamienną oznaką ciągłego pogarszania się stosowanych w Mołdawii standardów demokratycznych, przypominając w szczególności, że niezależny i przejrzysty wymiar sprawiedliwości jest kluczowym filarem demokracji i państwa prawa; mając na uwadze, że unieważnienie wyborów pokazuje coraz większą skłonność do autorytarnych i arbitralnych rządów oraz znaczny spadek zaufania obywateli do władz i instytucji;

L. mając na uwadze, że Parlament Republiki Mołdawii, wbrew zaleceniom OBWE/ODIHR i Komisji Weneckiej, przyjął w lipcu 2017 r. kontrowersyjną zmianę w prawie wyborczym, która wzbudza obawy związane z ryzykiem bezprawnych nacisków na kandydatów w wyborach, kandydatów w jednomandatowych okręgach wyborczych, zbyt wysokich progów wyborczych w części objętej systemem proporcjonalnym oraz niedostatecznej reprezentacji mniejszości i kobiet; mając na uwadze, że Komisja Wenecka podkreśliła również, iż polaryzacja poglądów dotyczących tej inicjatywy ustawodawczej świadczy o braku merytorycznych konsultacji i powszechnego porozumienia wśród kluczowych zainteresowanych podmiotów;

M. mając na uwadze, że według Specjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ ds. Obrońców Praw Człowieka obrońcy praw człowieka i dziennikarze padają w Mołdawii ofiarami kampanii stygmatyzujących i zmagają się z zarzutami karnymi o podłożu politycznym lub są narażeni na groźby, gdy bronią osób wyrażających przeciwne opinie, a dziennikarze mają ograniczony dostęp do informacji;

N. mając na uwadze, że w październiku 2017 r. ze względu na niewystarczające postępy w reformie wymiaru sprawiedliwości w Mołdawii oraz niewypełnienie przez ten kraj warunków stawianych przez Unię, UE podjęła decyzję o wstrzymaniu płatności w wysokości 28 mln EUR w ramach unijnego programu reform wymiaru sprawiedliwości;

1. wyraża głębokie zaniepokojenie z powodu wydanej przez Sąd Najwyższy Mołdawii decyzji o unieważnieniu wyników wyborów na burmistrza Kiszyniowa, którą przyjęto na wątpliwych podstawach oraz w nieprzejrzysty sposób, co znacznie osłabiło integralność procesu wyborczego;

2. przypomina, że wiarygodne, przejrzyste, sprawiedliwe i pluralistyczne wybory stanowią fundament każdego demokratycznego systemu, zapewniają bezstronność i niezależność sądownictwa od wszelkiego rodzaju wpływów politycznych, a także stanowią podstawę zaufania do systemu politycznego kraju; przypomina również, że ingerencja polityczna w wymiar sprawiedliwości i w przebieg wyborów jest sprzeczna z europejskimi normami, które Mołdawia przyjęła, w szczególności w ramach układu o stowarzyszeniu między UE a Mołdawią;

3. wyraża głęboką solidarność z tysiącami osób protestujących na ulicach Kiszyniowa i popiera ich postulat, aby władze Mołdawii podjęły odpowiednie działania w celu zapewnienia poszanowania wyników wyborów na burmistrza Kiszyniowa, uznanych przez obserwatorów krajowych i międzynarodowych oraz będących odzwierciedleniem woli wyborców; wzywa władze do zagwarantowania prawa do pokojowego protestu;

4. apeluje do władz Mołdawii, aby zagwarantowały odpowiednie funkcjonowanie mechanizmów demokratycznych, i podkreśla, że zarówno władza wykonawcza, jak i władza sądownicza, powinny przestrzegać zasady podziału władz, w pełni popierać zasady demokratyczne oraz stosować się do zasad państwa prawa;

5. wyraża głębokie zaniepokojenie dalszym obniżaniem standardów demokratycznych w Mołdawii; uważa, że decyzje sądów, które już wielokrotnie uznawano za ulegające wpływom i naciskom politycznym, stanowią przykład zawłaszczania państwa i ujawniają bardzo głęboki kryzys instytucjonalny w Mołdawii; ubolewa, że pomimo licznych apeli ze strony społeczności międzynarodowej władze w dalszym ciągu podważają zaufanie obywateli do sprawiedliwości i bezstronności instytucji państwowych;

6. uważa, że w związku z decyzją o unieważnieniu wyborów na burmistrza Kiszyniowa polityczne warunki uruchomienia pomocy makrofinansowej nie zostały spełnione; przypomina, że "warunkiem wstępnym przyznania pomocy makrofinansowej jest respektowanie przez kraj będący beneficjentem skutecznych mechanizmów demokratycznych, w tym wielopartyjnego systemu parlamentarnego i zasady praworządności, a także zagwarantowanie przestrzegania praw człowieka";

7. wzywa Komisję do zawieszenia wszelkich planowanych wypłat pomocy makrofinansowej dla Mołdawii; uważa, że wszelkie decyzje w sprawie przyszłych wypłat powinny zapaść dopiero po planowanych wyborach parlamentarnych i pod warunkiem, że zostaną one przeprowadzone zgodnie ze standardami uznanymi na arenie międzynarodowej i ocenione przez wyspecjalizowane organy międzynarodowe oraz że spełnione będą warunki dotyczące pomocy makrofinansowej;

8. domaga się, aby Komisja wstrzymała wsparcie budżetowe dla Mołdawii, korzystając z precedensu z lipca 2015 r., kiedy to zawieszono wsparcie po kryzysie bankowym; uważa, że w odpowiedzi na unieważnienie wyborów na burmistrza Kiszyniowa należy wprowadzić mechanizm zawieszenia wsparcia budżetowego UE, przewidujący szereg warunków, które muszą spełnić władze mołdawskie, a które powinny obejmować uznanie wyników wyborów w Kiszyniowie, a także, w kontekście afery bankowej, przeprowadzenie w pełni przejrzystych dochodzeń ukierunkowanych na osiągnięcie konkretnych wyników, jak również odzyskanie aktywów i ściganie sprawców;

9. wzywa władze Mołdawii do podjęcia działań w związku z zaleceniami OBWE/ODIHR i Komisji Weneckiej w sprawie reformy systemu wyborczego;

10. ponownie podkreśla swoje obawy w związku z koncentracją władzy gospodarczej i politycznej w rękach wąskiej grupy osób, pogorszeniem się sytuacji pod względem praworządności, standardów demokratycznych i poszanowania praw człowieka, nadmiernym upolitycznieniem instytucji państwowych, korupcją systemową, niewystarczającymi działaniami dochodzeniowymi w związku z aferą bankową z 2014 r. oraz ograniczonym pluralizmem mediów; wyraża zaniepokojenie z powodu braku niezależności sądownictwa, a w szczególności z powodu wybiórczego wykorzystywania wymiaru sprawiedliwości jako narzędzia wywierania presji na przeciwników politycznych; wzywa władze mołdawskie do zreformowania systemu sądownictwa, w tym do mianowania nowych sędziów, tak aby nie dopuścić do tego, by wymiar sprawiedliwości ingerował w proces wyborczy i polityczny lub w jakikolwiek inny sposób podważał wyrażoną w sposób demokratyczny wolę obywateli Mołdawii;

11. jest zaniepokojony tym, że przeciwnicy polityczni i ich prawnicy są prześladowani przez władze mołdawskie za pomocą sfabrykowanych oskarżeń i postępowań karnych, i ostrzega, że w ten sposób władze naruszają zasadę praworządności oraz prawa przeciwników politycznych i ich prawników;

12. ubolewa nad faktem, ze po aferze bankowej z 2014 r., w której z mołdawskiego systemu finansowego skradziono około 1 mld USD, władze dokonały niewielkich postępów, jeżeli chodzi o przeprowadzenie szczegółowego i bezstronnego dochodzenia w tej sprawie; wzywa do podjęcia zdecydowanych działań w celu odzyskania skradzionych funduszy i postawienia osób odpowiedzialnych przed wymiarem sprawiedliwości, niezależnie od ich przynależności politycznej; uważa, że jest to niezbędne do odbudowania zaufania obywateli Mołdawii do instytucji i przywrócenia wiarygodności władz;

13. apeluje do władz Mołdawii, aby przestrzegały międzynarodowych zasad i najlepszych praktyk oraz zapewniały sprzyjające warunki dla społeczeństwa obywatelskiego; wyraża szczególne zaniepokojenie włączeniem do projektu ustawy o organizacjach pozarządowych, będącego obecnie przedmiotem debaty w parlamencie, przepisów, które mogą ograniczyć zagraniczne finansowanie dla mołdawskich organizacji pozarządowych;

14. wzywa mołdawski parlament do zasięgnięcia opinii społeczeństwa obywatelskiego i niezależnych mediów przed ostatecznym przyjęciem nowego kodeksu audiowizualnego, a także do odrzucenia "reformy podwójnego przeznaczenia"; wyraża obawę, czy niezależne, lokalne i opozycyjne media w Mołdawii, które m.in. nie posiadają wystarczających środków, będą w stanie wdrożyć nowe wymogi kodeksu dotyczące obowiązkowych treści lokalnych;

15. wzywa ESDZ i Komisję do ścisłego monitorowania rozwoju sytuacji we wszystkich tych obszarach oraz do należytego informowania Parlamentu;

16. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącej Komisji / wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych, Radzie, Komisji, państwom członkowskim, prezydentowi, premierowi i przewodniczącemu parlamentu Republiki Mołdawii, OSCE/ODIHR oraz Komisji Weneckiej.

1 Dz.U. C 11 z 12.1.2018, s. 82.

2 Teksty przyjęte, P8_TA(2017)0283.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2020.118.109
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 5 lipca 2018 r. w sprawie kryzysu politycznego w Mołdawii po unieważnieniu wyborów na urząd burmistrza Kiszyniowa (2018/2783(RSP)).
• Data aktu: 05/07/2018
• Data ogłoszenia: 08/04/2020