Zalecenie w sprawie wytycznych w zakresie opracowywania krajowych środków dotyczących współistnienia upraw i mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych.

ZALECENIE KOMISJI

z dnia 13 lipca 2010 r.

w sprawie wytycznych w zakresie opracowywania krajowych środków dotyczących współistnienia upraw i mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych

(2010/C 200/01)

(Dz.U.UE C z dnia 22 lipca 2010 r.)

KOMISJA EUROPEJSKA,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (UE), w szczególności jego art. 292,

uwzględniając art. 26a ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/18/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylającej dyrektywę Rady 90/220/WE⁽¹⁾,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) W art. 26a dyrektywy 2001/18/WE przewidziano, że państwa członkowskie mogą podjąć właściwe środki mające na celu zapobieżenie niezamierzonego występowaniu organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) w pozostałych produktach. Dotyczy to przede wszystkich zapobiegania występowaniu GMO w innych uprawach, np. konwencjonalnych czy ekologicznych.

(2) Struktury gospodarstw rolnych i systemy produkcji rolnej, a także warunki gospodarcze i naturalne, w jakich swoją działalność prowadzą rolnicy w Unii Europejskiej, są niezwykle zróżnicowane. Przy opracowywaniu środków mających zapobiegać niezamierzonemu występowaniu upraw zmodyfikowanych genetycznie w innych uprawach należy wziąć pod uwagę tę różnorodność systemów produkcji rolnej oraz warunków gospodarczych i naturalnych w UE.

(3) Władze publiczne państw członkowskich mogą być zmuszone do tego, by na obszarach upraw GMO określić odpowiednie środki, które umożliwią zarówno konsumentom, jak i producentom wybór między uprawami konwencjonalnymi, ekologicznymi i produktami zmodyfikowanymi genetycznie (zwane dalej "środkami dotyczącymi współistnienia upraw").

(4) Celem środków dotyczących współistnienia upraw na obszarach, na których prowadzone są uprawy GMO, jest zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w innych produktach, co pozwoli uniknąć ewentualnych strat ekonomicznych i skutków mieszania upraw zmodyfikowanych genetycznie z tymi niezmodyfikowanymi genetycznie (w tym również upraw ekologicznych).

(5) W niektórych przypadkach, w zależności od warunków gospodarczych i naturalnych, konieczne może się okazać wykluczenie upraw GMO z dużych obszarów. Możliwość ta powinna być uzależniona od wykazania przez państwa członkowskie, że w przypadku tych obszarów żadne inne środki nie są wystarczające, by zapobiec niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych. Co więcej, środki ograniczające powinny być proporcjonalne do zamierzonego celu (tj. ochrony konkretnych potrzeb rolników nastawionych na uprawę konwencjonalną lub ekologiczną).

(6) W kontekście łączenia systemu zatwierdzenia Unii Europejskiej, opartego na dowodach naukowych, z przysługującą państwom członkowskich swobodą wyboru co do tego, czy decydują się na uprawy GMO na swoich terytoriach, Komisja uważa, że środki mające na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych powinny zostać ustanowione na poziomie państw członkowskich.

(7) Aby udostępnić wszystkie przewidziane w art. 26a możliwości, jakie przysługują państwom członkowskim w zakresie ustanawiania środków mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych, należy zastąpić zalecenie 2003/556/WE⁽²⁾. W związku z tym najnowsze wytyczne odnoszą się wyłącznie do podstawowych zasad ogólnych w zakresie opracowywania środków dotyczących współistnienia upraw i potwierdzają, iż państwa członkowskie powinny dysponować wystarczającą elastycznością, by móc uwzględnić specyfiki regionalne i krajowe oraz szczególne potrzeby lokalne dotyczące upraw konwencjonalnych, ekologicznych, a także innych rodzajów upraw i produktów.

(8) Europejskie Biuro ds. Współistnienia Upraw (European Coexistence Bureau - EcoB) kontynuować będzie prowadzone we współpracy z państwami członkowskimi prace nad najlepszymi praktykami w zakresie współistnienia upraw, a także nad wytycznymi technicznymi odnoszącymi się do związanych z tym zagadnień,

PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE:

1) Przy opracowywaniu krajowych środków mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych państwa członkowskie powinny stosować wytyczne zawarte w załączniku do niniejszego zalecenia.

2) Zalecenie 2003/556/WE traci moc.

3) Niniejsze zalecenie skierowane jest do państw członkowskich.

Sporządzono w Brukseli dnia 13 lipca 2010 r.

	W imieniu Komisji
	John DALLI
	Członek Komisji

______

⁽¹⁾ Dz.U. L 106 z 17.4.2001, s. 1.

⁽²⁾ Zalecenie Komisji w sprawie wytycznych w zakresie opracowywania strategii krajowych i najlepszych praktyk w celu zapewnienia współistnienia upraw zmodyfikowanych genetycznie oraz upraw tradycyjnych i ekologicznych (Dz.U. L 189 z 29.7.2003, s. 36).

ZAŁĄCZNIK 

1. Wprowadzenie

1.1. Krajowe środki dotyczące współistnienia upraw mające na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych

Uprawianie GMO w Unii Europejskiej niesie za sobą skutki dla organizacji produkcji rolnej. Z jednej strony ewentualne niezamierzone występowanie upraw zmodyfikowanych genetycznie (GM) w uprawach niezmodyfikowanych genetycznie (konwencjonalnych i ekologicznych) zmusza do zastanowienia się nad tym, jak zapewnić producentom możliwość wyboru różnych rodzajów produkcji. Rolnicy powinni z zasady mieć możliwość prowadzenia wszelkich wybranych przez siebie rodzaje upraw - bez względu na to, czy są to uprawy GM, konwencjonalne czy ekologiczne. Możliwość tę należy pogodzić z decyzją tych rolników i przedsiębiorców, którzy chcą być w stanie zagwarantować, że w ich uprawach występuje jak najmniejsza ilość organizmów zmodyfikowanych genetycznie.

Z drugiej strony ważną rolę w tym kontekście odgrywają również wybory konsumentów. Aby zapewnić europejskim konsumentom wybór pomiędzy żywnością zmodyfikowaną genetycznie a żywnością niezmodyfikowaną genetycznie, potrzebny jest nie tylko prawidłowo funkcjonujący system identyfikowalności i znakowania, ale także sektor rolnictwa będący w stanie dostarczyć różnorodne produkty. Zdolność przemysłu spożywczego do tego, by umożliwić konsumentom szeroką gamę produktów, idzie w parze ze zdolnością sektora rolnictwa do tego, by utrzymać różne systemy produkcji.

Przypadkowa obecność GMO przekraczająca poziom tolerancji określony przepisami UE pociąga za sobą konieczność znakowania uprawy, która miała być wolna od GMO, jako zawierającą GMO⁽¹⁾. Może to spowodować utratę dochodów, ze względu na niższe ceny rynkowe upraw GM lub trudności w ich sprzedaży. Rolnicy mogą ponadto zostać obciążeni dodatkowymi kosztami, jeśli będą zmuszeni wprowadzić systemy monitorowania i środki minimalizujące mieszanie upraw zmodyfikowanych i niezmodyfikowanych genetycznie.

Jednakże potencjalna utrata dochodów producentów szczególnych produktów rolnych, takich jak produkty ekologiczne, nie musi się wiązać z przekroczeniem wartości progowej znakowania 0,9 %, które określono w przepisach UE. W niektórych przypadkach oraz w zależności od popytu rynkowego i odpowiednich przepisów prawodawstw krajowych (np. niektóre państwa członkowskie opracowały krajowe normy dla różnych rodzajów znakowania produktów niezmodyfikowanych genetycznie), obecność śladowych ilości GMO w poszczególnych uprawach przeznaczonych do produkcji żywności - nawet, jeśli wynosi ona poniżej 0,9 % - może spowodować straty ekonomiczne dla przedsiębiorstw, które chcą uprawy te wprowadzać do obrotu jako niezawierające GMO.

Co więcej mieszanie upraw zmodyfikowanych genetycznie z niezmodyfikowanymi genetycznie ma szczególne skutki dla producentów szczególnych produktów, takich jak rolnicy prowadzący produkcję ekologiczną⁽²⁾, co niesie za sobą pewne konsekwencje również dla konsumenta końcowego⁽³). Ponieważ produkcja taka jest często bardziej kosztowna, konieczne mogą być intensywniejsze wysiłki na rzecz segregacji, tak by uniknąć występowania GMO, a tym samym zagwarantować związaną z tym wyższą cenę. Co więcej, lokalne ograniczenia i cechy szczególne mogą w znaczącym stopniu utrudnić próby takiej segregacji i znacznie podnieść jej koszt, w związku z czym na niektórych obszarach jej skuteczne wykonanie może okazać się niemożliwe.

Należy zatem potwierdzić, że państwa członkowskie potrzebują wystarczającej elastyczności, by móc uwzględnić swoje szczególne potrzeby w odniesieniu do upraw GMO na poziomie regionalnym i lokalnym i w ten sposób ograniczyć do minimum ewentualne występowanie GMO w uprawach ekologicznych i pozostałych, w przypadkach gdy inne środki nie mogą zapewnić wystarczającego poziomu czystości.

1.2. Rozróżnienie między ekonomicznymi aspektami upraw GMO i aspektami naukowymi objętymi oceną ryzyka środowiskowego

Należy poczynić wyraźne rozróżnienie między gospodarczymi aspektami upraw GMO a aspektami oceny ryzyka środowiskowego ujętymi w ramach procedur zatwierdzenia określonych w dyrektywie 2001/18/WE i rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy.

Zgodnie z procedurą określoną w dyrektywie 2001/18/WE i w rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003 zezwolenie na uwolnienie do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie podlega kompleksowej ocenie ryzyka środowiskowego i ryzyka dla zdrowia. Ocena ryzyka może doprowadzić do jednego z następujących wniosków:

– stwierdzono ryzyko wystąpienia szkodliwych skutków dla środowiska lub zdrowia, którego nie można kontrolować; w takim przypadku odmawia się wydania zezwolenia,

– nie stwierdzono ryzyka wystąpienia szkodliwych skutków dla środowiska lub zdrowia; w takim przypadku wydaje się zezwolenie, nie wymagając żadnych dodatkowych środków kontroli poza tymi, jakie zostały szczegółowo określone w prawodawstwie,

– stwierdzono ryzyko, lecz można je kontrolować za pomocą odpowiednich środków (np. fizycznego oddzielenia lub monitorowania); w takim przypadku zezwolenie wydane zostanie pod warunkiem podjęcia środków kontroli ryzyka środowiskowego.

Jeżeli ryzyko środowiskowe lub ryzyko dla zdrowia zostanie stwierdzone po wydaniu zezwolenia, zastosowanie mają procedury wycofywania lub zmiany zezwoleń lub zatwierdzeń UE przewidziane odpowiednio w dyrektywie 2001/18/WE (art. 20 ust. 3) i rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003 (art. 10 i 22). Co więcej, aby na podstawie nowych lub dodatkowych informacji na temat ryzyka dla zdrowia lub ryzyka środowiskowego tymczasowo ograniczyć lub zakazać upraw GMO, państwa członkowskie mogą powołać się na specjalną klauzulę ochronną zawartą w dyrektywie 2001/18/WE (art. 23) lub na środki nadzwyczajne przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003 (art. 34).

Ponieważ w UE dozwolone jest uprawianie wyłącznie GMO, które zostały zatwierdzone⁽⁴⁾, a kwestie związane ze środowiskiem i zdrowiem są już ujęte w ocenie ryzyka środowiskowego w ramach procedury zatwierdzania UE, w kontekście współistnienia do uwzględnienia pozostają gospodarcze kwestie związane z mieszaniem upraw zmodyfikowanych i niezmodyfikowanych genetycznie.

1.3. Uznawanie różnych warunków funkcjonowania rolnictwa w UE

Europejscy rolnicy pracują w niezwykle zróżnicowanych warunkach. W obrębie Europy występują ogromne różnice co do rozmiarów gospodarstw i pól uprawnych, systemów produkcji, płodozmianu oraz struktury upraw. Różnorodność tę należy uwzględnić przy opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu krajowych środków mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych. Stosowane środki muszą być dopasowane do struktury gospodarstw rolnych, systemów produkcji rolnej, struktury upraw oraz do warunków naturalnych w danym regionie.

Konieczne może być opracowanie strategii i najlepszych praktyk w odniesieniu do upraw GMO, a następnie ich wprowadzenie na szczeblu krajowym lub regionalnym, przy udziale rolników i innych zainteresowanych podmiotów, także biorąc w rachubę czynniki krajowe, regionalne i lokalne.

Dlatego też środki mające na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych należy opracować na krajowym, a w niektórych przypadkach na regionalnym lub lokalnym szczeblu.

1.4. Cel i zakres wytycznych

Niniejsze wytyczne przyjmują postać niewiążących zaleceń skierowanych do państw członkowskich. Mają na celu przedstawienie ogólnych zasad opracowywania krajowych środków mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych. Potwierdza się, iż wiele istotnych w tym kontekście czynników jest specyficznych dla danych warunków krajowych, regionalnych lub lokalnych.

2. Ogólne zasady opracowywania krajowych środków dotyczących współistnienia upraw i mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych

2.1. Przejrzystość, współpraca transgraniczna i zaangażowanie zainteresowanych stron

Krajowe środki mające na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu organizmów zmodyfikowanych genetycznie w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych powinny być opracowywane we współpracy ze wszystkimi odpowiednimi zainteresowanymi stronami oraz przy pełnej przejrzystości. Aby zagwarantować skuteczne funkcjonowanie środków dotyczących współistnienia upraw w obszarach przygranicznych, państwa członkowskie powinny zapewnić współpracę transgraniczną z sąsiednimi państwami. W związku z tym powinny również udostępniać odpowiednie i aktualne informacje na temat środków, jakie mają zamiar wprowadzić.

2.2. Zasada proporcjonalności

Środki mające na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w innych uprawach powinny być proporcjonalne do zamierzonego celu (tj. ochrony konkretnych potrzeb rolników nastawionych na uprawę konwencjonalną lub ekologiczną). Środki dotyczące współistnienia upraw powinny zapobiegać wszelkim zbędnym obciążeniom dla rolników, producentów ziaren, spółdzielni i innych podmiotów zaangażowanych w jakikolwiek rodzaj produkcji rolnej. Przy wyborze środków należy również wziąć pod uwagę ograniczenia i specyficzne cechy regionalne i lokalne, takie jak rozmiar i układ pól w danym regionie, rozdrobnienie i rozproszenie geograficzne pól należących do poszczególnych rolników, a także regionalne praktyki w zakresie zarządzania gospodarstwami rolnymi.

2.3. Poziomy mieszania upraw, do jakich dążyć powinny krajowe środki dotyczące współistnienia upraw i mające na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych

Krajowe środki mające na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych powinny uwzględniać dostępną wiedzę na temat prawdopodobieństwa i źródeł mieszania upraw zmodyfikowanych i niezmodyfikowanych genetycznie. Środki te powinny być proporcjonalne do docelowego poziomu mieszania, który uzależniony będzie od specyfiki regionalnej i krajowej oraz szczególnych potrzeb lokalnych dotyczących upraw konwencjonalnych, ekologicznych, a także innych rodzajów upraw i produktów.

2.3.1. W niektórych przypadkach występowanie śladowych ilości GMO w żywności i paszach ma skutki ekonomiczne wyłącznie, jeśli przekraczają one wartość progową znakowania wynoszącą 0,9 %. W takich przypadkach państwa członkowskie powinny zagwarantować skuteczność środków mających zapewnić zgodność z wartością progową znakowania wynoszącą 0,9 %.

2.3.2. Państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę, że dążenie do osiągnięcia konkretnych poziomów mieszania może nie być konieczne, jeśli znakowanie danych upraw jako GMO nie ma skutków ekonomicznych.

2.3.3. W wielu innych przypadkach potencjalna utrata dochodów producentów ukierunkowanych na produkcję ekologiczną lub niektórych producentów ukierunkowanych na produkcję konwencjonalną (np. niektórych producentów żywności) może wynikać z występowania śladowych ilości GMO niższych od wartości progowej znakowania 0,9 %. W takich przypadkach oraz w celu ochrony szczególnych rodzajów produkcji, dane państwa członkowskie mogą wskazać środki, które miałyby na celu osiągnięcie poziomów występowania GMO w innych uprawach, niższych niż 0,9 %.

Bez względu na poziom mieszania, do jakiego dążyć miałyby środki dotyczące współistnienia, wartości progowe określone przepisami UE (1) będą nadal miały zastosowanie do znakowania występowania GMO w żywności, paszy i produktach przeznaczonych do bezpośredniego przetwarzania.

2.4. Środki na rzecz wykluczenia upraw GMO z dużych obszarów ("obszary wolne od GMO")

Różnice regionalne, takie jak warunki klimatyczne (które mają wpływ na aktywność owadów zapylających oraz przenoszenie się pyłków), topografia, struktura upraw i systemy płodozmianu czy struktura gospodarstw rolnych (w tym również okolicznych obiektów, takich jak żywopłoty, lasy, tereny niewykorzystywane pod uprawę oraz przestrzenny układ pól) mogą mieć wpływ na stopień mieszania upraw GM z uprawami konwencjonalnymi i ekologicznymi, a także na środki niezbędne do zabieżenia niezamierzonemu występowaniu GMO w innych uprawach.

W pewnych warunkach gospodarczych i naturalnych państwa członkowskie powinny rozważyć możliwość wykluczenia upraw GMO z dużych obszarów swojego terytorium, by zapobiec niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych. Możliwość ta powinna być uzależniona od wykazania przez państwa członkowskie, że w przypadku tych obszarów żadne inne środki nie wystarczą, by osiągnąć satysfakcjonujące poziomy czystości. Co więcej środki ograniczające powinny być proporcjonalne do zamierzonego celu (tj. ochrony konkretnych potrzeb rolników nastawionych na uprawę konwencjonalną lub ekologiczną).

2.5. Zasady odpowiedzialności

Kwestie związane z finansową rekompensatą bądź też odpowiedzialnością za straty ekonomiczne leżą w wyłącznej kompetencji państw członkowskich.

3. Wymiana informacji na szczeblu UE

Komisja nadal będzie gromadziła i koordynowała odpowiednie informacje w oparciu o trwające na poziomach UE i krajowych badania, a także będzie służyła doradztwem technicznym zainteresowanym państwom członkowskim, które opracowywać będą krajowe podejście do współistnienia upraw.

Nie ustanie również bieżąca koordynacja poprzez COEX-NET⁽⁵⁾, jak również techniczne doradztwo Europejskiego Biura ds. Współistnienia Upraw (ECoB)⁽⁶⁾. ECoB uaktualniać będzie informacyjny katalog środków, jak również wykaz agronomicznych, naturalnych i odnoszących się do poszczególnych upraw czynników, jakie należy wziąć pod uwagę przy opracowywaniu krajowych środków mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych. Państwa członkowskie powinny nadal wspierać prace techniczne ECoB.

______

⁽¹⁾ Zgodnie z art. 12 i 24 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 obowiązek etykietowania (znakowania) nie ma zastosowania do środków spożywczych/pasz zawierających materiał, który zawiera organizmy zmodyfikowane genetycznie, składa się z nich lub jest z nich wyprodukowany w części nie większej niż 0,9 % w przypadku: (i) składników żywności rozpatrywanych odrębnie; lub (ii) żywności zawierającej jeden składnik; lub (iii) paszy i każdej paszy, z której się składa, z zastrzeżeniem, że jego występowanie jest przypadkowe lub nieuniknione technicznie.

⁽²⁾ Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych GMO nie są wykorzystywane w produkcji ekologicznej jako nasiona, żywność lub pasza (art. 9 ust. 1). Należy dążyć do tego, by w produktach rolnictwa ekologicznego występowało jak najmniej organizmów modyfikowanych genetycznie (zob. motyw 10).

⁽³⁾ COM(2009) 153 - sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych z uprawami tradycyjnymi i ekologicznymi.

⁽⁴⁾ Aby GMO mogły być wprowadzone do uprawy w UE, muszą zostać zatwierdzone "do uprawy" na mocy dyrektywy 2001/18/WE lub rozporządzenia (WE) nr 1829/2003.

⁽⁵⁾Artykuły 12 i 24 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 i art. 21 ust. 3 dyrektywy 2001/18/WE.

⁽⁶⁾ Grupa robocza ds. wymiany i koordynacji informacji dotyczących współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych, tradycyjnych i ekologicznych (COEX-NET) ma na celu ułatwienie wymiany informacji między państwami członkowskimi i Komisją.

⁽⁷⁾ ECoB pracuje nad odnoszącymi się do poszczególnych upraw dokumentami opisującymi najlepsze praktyki w zakresie technicznych środków zapewniających współistnienie. W skład ECoB wchodzi sekretariat i techniczne grupy robocze zajmujące się poszczególnymi uprawami i składające się z przedstawicieli technicznych pochodzących z państw członkowskich.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2010.200.1
• Rodzaj: Zalecenie
• Tytuł: Zalecenie w sprawie wytycznych w zakresie opracowywania krajowych środków dotyczących współistnienia upraw i mających na celu zapobieżenie niezamierzonemu występowaniu GMO w uprawach konwencjonalnych i ekologicznych.
• Data aktu: 13/07/2010
• Data ogłoszenia: 22/07/2010
• Data wejścia w życie: 13/07/2010