Opinia w sprawie: "Trzeci raport o spójności gospodarczej i społecznej - nowe partnerstwo dla spójności: zbieżność, konkurencyjność, współpraca".

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie: "Trzeci raport o spójności gospodarczej i społecznej - nowe partnerstwo dla spójności: zbieżność, konkurencyjność, współpraca"

(COM(2004) 107 final)

(2004/C 302/14)

(Dz.U.UE C z dnia 7 grudnia 2004 r.)

Dnia 8 grudnia 2003 r. Komisja Europejska zasięgnąć opinii Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, na mocy art. 95 i 251 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w sprawie: "Trzeci raport o spójności gospodarczej i społecznej - nowe partnerstwo: spójność, konkurencyjność i współpraca"

Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej i Spójności Społecznej, odpowiedzialna za przygotowanie prac Komitetu w tym przedmiocie, przyjęła swą opinię dnia 8 czerwca 2004 r. Sprawozdawcą był Barros Vale.

Na 410 sesji plenarnej w dniach 30 czerwca i 1 lipca 2004 r. (posiedzenie z dnia 30 czerwca 2004 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 118 do 0 przy 5 głosach wstrzymujących się przyjął następującą opinię:

1. Wprowadzenie

1.1 Trzeci raport o spójności społecznej i gospodarczej, zatytułowany "Nowe partnerstwo dla spójności - zbieżność, konkurencyjność, współpraca", przedstawia podsumowanie polityki spójności w Unii Europejskiej (UE) - w szczególności zaś postęp odnotowany w kwestiach gospodarczych, społecznych i terytorialnych - oraz dalsze perspektywy.

1.2 Zasadnicza struktura dokumentu obejmuje cztery części, do których należy dodać streszczenie raportu (zawarte na jego pierwszych stronicach) oraz propozycję reformy polityki spójności (zawartą w części końcowej):

- Część pierwsza - Spójność, konkurencyjność, zatrudnienie i wzrost - sytuacja i trendy;

- Część druga - Wpływ polityki Państw Członkowskich na spójność;

- Część trzecia - Wpływ polityki wspólnotowej: konkurencyjność, zatrudnienie i spójność;

- Część czwarta - Wpływ i wartość dodana polityki strukturalnej.

1.3 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje wyniki uzyskane w ostatnich latach w zakresie tej polityki, która znajduje się wśród części składowych fundamentalnej polityki Unii Europejskiej. Uważa, że zawarte w raporcie propozycje odpowiadają celom postulowanym przez EKES w dokumentach, które kolejno przyjmował.

1.3.1 W tym kontekście EKES wyraża zadowolenie, iż Komisja nie dała posłuchu niektórym mnożącym się postulatom ponownego unarodowienia polityki spójności.

1.4 Biorąc pod uwagę złożony charakter i różnorodność elementów poruszonych w raporcie oraz aby umożliwić lepsze spojrzenie na problematykę rozpatrywaną w niniejszej opinii, zdecydowano się odzwierciedlić w niniejszym dokumencie strukturę raportu Komisji oraz zakończyć oceną dokonanych postępów i dalszych perspektyw.

2. Część pierwsza - Spójność, konkurencyjność, zatrudnienie i wzrost - Sytuacja obecna i trendy

2.1 Na podstawie różnych badań statystycznych raport porusza stan spójności w Europie, w jej wymiarach gospodarczym, społecznym i terytorialnym, w szczególności zaś w zakresie pozytywnego wpływu na zbieżność.

2.2 Dokument dokonuje dosyć szczegółowej analizy postępu "państw spójności" w dziedzinie rzeczywistej zbieżności w oparciu o informacje odnoszące się do 2001 r., chociaż niektóre z nich dotyczą 2002 r.; następnie analizuje niektóre perspektywy. Analiza rozciąga się także na sytuację spójności w rozszerzonej Europie.

2.3 Pośród elementów poruszanych w tej części raportu znajdują się przede wszystkim: wzrost PKB i zatrudnienia w państwach spójności w ostatnich latach w porównaniu z pozostałą częścią UE oraz rozwój nierówności pomiędzy regionami w Europie 15-stu w ostatnim dziesięcioleciu, ze szczególnym podkreśleniem regionów celu 1. Raport zawiera także analizę ostatniego rozwoju gospodarczego nowych Państw Członkowskich. Są tam poddane analizie zróżnicowane wyniki gospodarcze wśród tych państw oraz fakt, że, aby państwa te zbliżyły się do średniego poziomu dochodów w UE, konieczna jest wysoka stopa wzrostu przez długi czas.

2.4 Wśród aspektów ukazanych w tej części raportu obecne są starzenie się ludności europejskiej, czynniki mające decydujący wpływ na konkurencyjność i na wzrost zatrudnienia, takie jak innowacyjność i wiedza, jak również ochrona środowiska w kontekście celów goeteborskich.

2.5 Aspekty ogólne

2.5.1 W ostatnich dziesięciu latach, w szczególności zaś od drugiej połowy lat 90-tych, miał miejsce postęp w dziedzinie spójności krajowej i regionalnej, co ograniczyło nierówności tak pomiędzy państwami, jak i pomiędzy regionami UE. Niemniej jednak, spójność pomiędzy Państwami Członkowskimi przewyższała spójność pomiędzy regionami.

2.5.2 Pomimo pozytywnego wkładu funduszy strukturalnych i pomimo osiągniętego postępu, utrzymują się ciągle znaczące różnice w dziedzinie zamożności i wyników gospodarczych, które stanowią odzwierciedlenie słabości strukturalnych niektórych państw i regionów.

2.5.3 Do rozwiązania pozostaje również szereg problemów związanych z konkurencyjnością słabych regionów. Niektóre regiony Europy są ciągle zbytnio odizolowane, brakuje w nich wykwalifikowanej siły roboczej i inwestycji oraz nie posiadają środków, które umożliwiłyby pełny dostęp do społeczeństwa informacyjnego.

2.5.4 W dziedzinie spójności społecznej i zatrudnienia postęp wydaje się niewielki:

2.5.4.1 Obniżenie stopy bezrobocia długoterminowego okazuje się być bardzo trudnym zadaniem;

2.5.4.2 Ograniczony wzrost zatrudnienia w Unii Europejskiej 15-stu w 2001 r., w połączeniu ze spadkiem zatrudnienia w ostatnich latach w państwach akcesyjnych przyczynił się do dalszego zwiększenia nierówności regionalnych;

2.5.4.3 Naturalny przyrost ludności zmniejszył się w wielu regionach Europy i przewiduje się, że ulegnie dalszemu zmniejszeniu w nadchodzących latach (prognozy demograficzne przewidują jego zmniejszenie w różnych Państwach Członkowskich i państwach akcesyjnych, z pewnymi wyjątkami);

2.5.4.4 Czynnik ważniejszy ze względu na zatrudnienie: liczba ludności w wieku produkcyjnym prawdopodobnie będzie malała szybciej niż liczba ludności ogółem. Według prognoz do roku 2025 osoby w wieku ponad 50 lat mają stanowić 35 % ludności w wieku produkcyjnym w UE 15-stu w porównaniu z 26 % w 2000 r. Zjawisku temu ma towarzyszyć stały wzrost odsetka osób w wieku 65 lat i powyżej;

2.5.4.5 Liczby wskazują również na wzrost współczynnika zależności międzypokoleniowej. W UE 15-stu osoby w wieku 65 lat i powyżej stanowią obecnie blisko 25 % liczby ludności w wieku produkcyjnym; innymi słowy na każdego emeryta przypadają cztery osoby w wieku pomiędzy 15 a 64 rokiem życia. Do 2025 r., odsetek ten wzrośnie do 36 %, czyli poniżej trzech osób w wieku produkcyjnym na każdego emeryta. W państwach akcesyjnych wskaźnik ten zmieni się z poniżej 20 % na ponad 30 %.

2.5.4.6 Raport zwraca jednak uwagę, że dane te nie mówią, ile osób w wieku produkcyjnym będzie zatrudnionych, aby wspierać osoby w wieku 65 lat i powyżej (w 2002 r., 64 % ludności w wieku produkcyjnym było zatrudnionych w Unii 15-stu, przy wskaźniku 56 % w państwach akcesyjnych i z dużymi różnicami pomiędzy poszczególnymi państwami i regionami).

2.5.5 Raport zwraca uwagę, że różnice pomiędzy państwami i pomiędzy regionami Unii Europejskiej, uwydatnią się jeszcze wraz z przystąpieniem nowych Państw Członkowskich w maju 2004 r. Państwa te odnotowały wysokie wskaźniki wzrostu gospodarczego, jednak ich PKB per capita i w wielu przypadkach, zatrudnienie są znacznie poniżej średniej w UE 15.

2.5.6 Uwzględniając rosnące wzajemne uzależnienie, które występuje w dziedzinie handlu i inwestycji, rozwój gospodarczy w nowych Państwach Członkowskich będzie mógł podtrzymywać wysoki wskaźnik wzrostu dla całej UE. Jego korzyści dadzą się zwłaszcza odczuć w Niemczech i Włoszech.

2.5.7 W rozszerzonej Unii Europejskiej, można będzie wydzielić trzy grupy państw w oparciu o ich PKB per capita w PPS (parytet siły nabywczej):

- pierwsza, złożona z dwunastu spośród piętnastu obecnych członków będzie miała PKB per capita wyraźnie przewyższający średnią europejską (o 10 % lub więcej);

- w drugiej grupie siedmiu państw, złożonej z trzech pozostałych obecnych Państw Członkowskich: Hiszpanii, Portugalii i Grecji oraz Cypru, Słowenii, Malty i Republiki Czeskiej, gdzie PKB per capita w PPS będzie się mieścił w przedziale pomiędzy 73 % a 92 % średniej UE 25-ciu.

- w trzeciej grupie ośmiu państw (włączając Bułgarię i Rumunię) PKB per capita będzie niższy niż 60 % średniej wspólnotowej.

2.5.8 W części raportu poświęconej spójności terytorialnej przyznaje się, że współpraca pomiędzy regionami, w jej wymiarach transgranicznym, międzynarodowym i międzyregionalnym, przyczyniła się istotnie do promocji zrównoważonego rozwoju obszaru wspólnotowego.

2.5.9 Co do czynników mających decydujący wpływ na wzrost gospodarczy i konkurencyjność, raport stwierdza utrzymywanie się nierówności w wymiarze regionalnym:

- na poziomie kadr, regiony uboższe cechują się wyższym wskaźnikiem przedwczesnego opuszczania systemu edukacji, wskaźnik uczestnictwa w ustawicznym szkoleniu jest o wiele niższy w państwach spójności, z wyjątkiem Irlandii, zaś w wielu przypadkach jest jeszcze niższy w państwach akcesyjnych;

- raport przedstawia różne wskaźniki ukazujące istotne zróżnicowanie pośród państw UE 15-stu w zakresie działań innowacyjnych. Wydatki na badania i rozwój (B&R) potwierdzają opóźnienie regionów celu 1 (w sektorze przedsiębiorstw wydatki B&R jako odsetek PKB są znacznie poniżej średniej europejskiej, na poziomie niewiele przewyższającym jej 1/5).

2.5.9.1 W państwach akcesyjnych wydatki na B&R jako odsetek PKB są niższe niż w duż ej części państw UE 15-stu, lecz niewiele niższe niż w regionach celu 1.

2.5.9.2 Jak w przypadku UE 15-stu, można również stwierdzić na poziomie państw akcesyjnych względną koncentrację wydatków na B&R w regionach najzamożniejszych.

2.5.9.3 Nierówności regionalne utrzymują się również w kwestii dostępu do technologii informatycznych i telekomunikacyjnych.

2.5.10 Raport odnosi się również do konieczności stworzenia określonych warunków w celu osiągnięcia trwałego rozwoju regionalnego, jak również kontynuacji strategii promocji zatrudnienia. Na szczeblu krajowym, podkreśla ono konieczność zagwarantowania środowiska makroekonomicznego korzystnego dla stabilności i wzrostu gospodarczego oraz systemu fiskalnego i ustawodawczego zachęcającego do zakładania przedsiębiorstw. Na szczeblu regionalnym, raport podkreśla konieczność dysponowania fizyczną infrastrukturą i wykwalifikowaną siła roboczą, w szczególności zaś w regionach celu 1 i w państwach akcesyjnych, gdzie utrzymują się głębokie różnice w tych dwóch dziedzinach. Raport wskazuje przede wszystkim na to, że regiony muszą spełnić szereg warunków związanych z niematerialnymi czynnikami konkurencyjności jak innowacyjność, B&R, stosowanie nowoczesnych technologii informatycznych i telekomunikacyjnych tak, aby mogły one osiągnąć cele wskazane w strategii lizbońskiej.

2.5.11 Raport wspomina również o zasadniczych różnicach pomiędzy Państwami Członkowskimi i pomiędzy regionami w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego, w kontekście realizacji celów goeteborskich.

2.6 Państwa spójności

2.6.1 Szczegółowa analiza dotycząca zbieżności w kontekście PKB per capita, zatrudnienia i produkcyjności w państwach spójności pozwala stwierdzić, że państwa te nadal nadrabiają swoje opóźnienia, odnotowując w okresie 1994 - 2001 wzrost gospodarczy przewyższający średnią unijną. Na przykładzie Irlandii ukazany został w sposób praktyczny pozytywny wkład funduszy strukturalnych, jeśli są one połączone z polityką krajową zorientowaną na wzrost gospodarczy.

2.6.2 Raport zwraca uwagę na wyraźne osłabienie wzrostu gospodarczego w UE od momentu publikacji poprzedniego raportu, osłabienie, które w sposób nieunikniony odbiło się na spójności, nie tylko dlatego, że wywołało nawrót bezrobocia, ale również dlatego, że spowodowało niekorzystny klimat dla dalszego ograniczania różnic w dochodach i zatrudnieniu pomiędzy regionami.

2.6.3 Obniżenie wzrostu gospodarczego w UE miało niekorzystny wpływ na prawie wszystkie Państwa Członkowskie. Wśród państw spójności Portugalia jest tym, które wydaje się być najbardziej dotkniętym. Zgodnie z danymi z 2001 r. i jeżeli spełnią się prognozy na 2004 r., Portugalia może wycofać się ze ścieżki zbieżności i odejść od średniej UE.

2.6.4 Raport wskazuje, że do 2001 r. byliśmy świadkami zmniejszania nierówności dochodów (PKB per capita) pomiędzy najuboższymi regionami UE (podstawowe obiekty polityki spójności) a innym regionami. Nie jest natomiast możliwe stwierdzenie co nastąpiło po 2001 r., ponieważ nie dysponujemy świeższymi danymi w rozbiciu na regiony.

2.7 Państwa akcesyjne

2.7.1 Daje się zauważyć pogłębienie nierówności wyrażonych w PKB per capita pomiędzy regionami państw akcesyjnych. W Republice Czeskiej i na Słowacji 20 % ludności żyjącej w regionach najbogatszych ma dochód na głowę mieszkańca dwukrotnie wyższy od 20 % ludności mieszkającej w regionach najuboższych.

2.7.2 W raporcie wyjaśnione jest, że aby poziom dochodu tych państw zbliżył się do średniego dochodu UE, stopa ich wzrostu gospodarczego musi utrzymać się na wysokim poziomie przez długi okres. Wzrost gospodarczy w tych państwach przyczyni się do wzrostu w całości Wspólnoty, do zmniejszenia bezrobocia i wzrostu spójności społecznej.

2.7.3 Od 2001 r., stwierdza się spowolnienie wzrostu gospodarczego w państwach akcesyjnych, co jest częściowo uzasadnione zmniejszeniem wzrostu w UE, głównym rynku ich eksportu i co pociągnęło za sobą spadek zatrudnienia.

2.7.4 W 2002 r. średnia stopa zatrudnienia w dziesięciu państwach akcesyjnych sięgała 56 %, czyli poziomu wyraźnie niższego niż średnia w UE 15-stu, która wahała się wokół 64 %. We wszystkich państwach akcesyjnych, z wyjątkiem Cypru, stopa zatrudnienia jest niższa od celów zdefiniowanych dla Europy w strategii lizbońskiej (67 % w 2005 r. i 70 % w 2010 r.)

2.8. Rozszerzenie

2.8.1 Rozszerzenie pociągnie za sobą wzrost nierówności pomiędzy najbogatszymi a najuboższymi Państwami Członkowskimi. Chociaż nowe Państwa Członkowskie odnotowywały ostatnio szybszy wzrost gospodarczy niż UE 15-stu, luka wyrażona w PKB per capita pozostaje wyraźna. W 2002 r. jedynie Malta, Cypr, Republika Czeska i Słowenia miały PKB per capita w PPS wyraźnie przewyższający 60 % średniej dla UE 15-stu. Polska, Estonia i Litwa odnotowały poziom w granicach 40 %, podczas gdy na Łotwie wyniósł on 35 %, zaś w Bułgarii i Rumunii - około 25 % średniej.

2.8.2 Rozszerzenie będzie miało wyraźniejszy wpływ na poziom nierówności pomiędzy regionami niż pomiędzy państwami. Według ostatnich szacunków (2001), około 73 milionów osób, czyli ok. 19 % ludności UE 15-stu, mieszka w regionach, gdzie dochód per capita jest niższy niż 75 % średniej europejskiej. Rozszerzenie podwyższy liczbę osób mieszkających w takich regionach do niemal 123 milionów w UE 25-ciu, zaś po wliczeniu Bułgarii i Rumunii, będzie ona wynosiła ogółem 153 milionów, czyli dwa razy więcej niż obecnie.

2.8.3 Raport stwierdza, że ze względu na statystyczny wpływ rozszerzenia, który obniży średni PKB per capita, jeśli kryterium określenia statusu regionu celu 1 pozostanie niezmienione, niektóre regiony utracą prawo do pomocy związanej z tym celem nawet, jeśli ich PKB per capita nie ulegnie zmianie (przed i po rozszerzeniu). Dla przykładu, wiele regionów Niemiec, Hiszpanii, Grecji Włoch i Portugalii znajdzie się w takiej sytuacji.

3. Część druga - Wpływ polityki Państw Członkowskich na spójność

3.1 Druga część raportu dokonuje analizy wkładu polityki krajowej do polityki spójności Unii Europejskiej, jako że obie mają na celu przyczynienie się nie tylko do bardziej zrównoważonego rozłożenia dochodów i jakości życia pomiędzy regionami, ale także do bardziej zrównoważonego rozwoju terytorialnego na poziomie każdego państwa i całości Unii.

3.1.1 Komisja wskazuje, że ograniczenia nałożone w celu obniżenia wydatków publicznych stanowią zachętę do poprawy jakości programów. Nie jest jednak możliwe określenie stopnia, w jakim zwiększyły one wydajność polityki w zakresie spójności regionalnej.

3.1.2 Dane dotyczące wydatków publicznych w poszczególnych Państwach Członkowskich, choć niekompletne, jasno wskazują, iż duża część wydatków publicznych w Państwach Członkowskich UE, w szczególności zaś w dziedzinie opieki społecznej, jest powiązana z europejskim modelem społecznym i że, w sposób planowany lub nie, przyczyniła się w sposób pozytywny do ograniczenia nierówności w zakresie dochodów i jakości życia.

3.1.3 Jeśli chodzi o zmianę struktury wydatków publicznych, raport podkreśla, że pomimo starzenia się ludności i wzrostu liczby emerytów, w UE odnotowano, w latach 1995 - 2002 tendencję do obniżania, w odsetkach PKB, wydatków na świadczenia społeczne, z wyjątkiem niektórych państw takich, jak Niemcy, Grecja, Portugalia i, w nieco mniejszym stopniu, Włochy.

3.1.4 W części poświęconej polityce rozwoju regionalnego w Państwach Członkowskich raport wspomina, że podejście do rozwoju terytorialnego różni się w różnych Państwach Członkowskich z uwagi na czynniki instytucjonalne (przede wszystkim na stopień decentralizacji polityki rozwoju gospodarczego) oraz na różne punkty widzenia w zakresie czynników mających decydujący wpływ na rozwój gospodarczy.

3.1.5 Uwzględniając wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na tworzenie miejsc pracy oraz fakt, że chodzi o mechanizm transferu technologii i kompetencji, polityka mająca na celu przyciągnięcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych stanowi ważny element strategii rozwoju regionalnego, i dlatego istotna część wsparcia regionalnego ma na celu właśnie wzrost atrakcyjności inwestycyjnej regionów dla inwestorów zagranicznych.

3.1.6 Dane, choć niekompletne, wskazują, że napływ kapitału ma tendencję kierowania się w sposób nieproporcjonalny w stronę regionów, które są silniejsze z ekonomicznego punktu widzenia, co potwierdza się zarówno wewnątrz poszczególnych państw, jak i w całości Unii Europejskiej.

3.1.7 To stawia rządy państw spójności, jak również państw akcesyjnych, przed szczególnym dylematem, muszą bowiem pogodzić z jednej strony konieczność przyciągnięcia inwestycji do regionów najsłabiej rozwiniętych, z drugiej zaś fakt, iż inwestycje te w sposób naturalny zmierzają ku regionom najbardziej dynamicznym.

4. Część trzecia - Wpływ polityki wspólnotowej: konkurencyjność, zatrudnienie i spójność

4.1 Drugi raport o spójności opisywał wkład wnoszony przez politykę wspólnotową w spójność. Trzecia część raportu, który zostanie poddane obradom, opisuje podstawowe zmiany, jakie zaszły od 2001 r., w świetle celów lizbońskich i goeteborskich.

4.1.1 Wyniki różnych inicjatyw przedsięwziętych pod nazwą strategii lizbońskiej wykazują odnotowany postęp, w szczególności zaś w dziedzinie stosowania nowoczesnych technologii (szkoły wyposażone w komputery połączone z internetem, rozwój usług publicznych w sieci we wszystkich państwach akcesyjnych, z których część jest bardziej zaawansowana w pewnych dziedzinach niż niektóre Państwa Członkowskie obecnej UE).

4.1.2 Nawet jeśli istnieją różnice pomiędzy Państwami Członkowskimi, można stwierdzić pozytywne rezultaty, jakie przyniosła Europejska Strategia na rzecz Zatrudnienia (EES) na rynku pracy (obniżenie średniej stopy bezrobocia w UE i wzrost wskaźnika uczestnictwa siły roboczej wśród ludności w wieku produkcyjnym).

4.1.3 Biorąc pod uwagę inne gałęzie polityki wspólnotowej dążące do wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej, mianowicie politykę transportową, telekomunikacyjną, energetyczną, politykę w zakresie rolnictwa i rybołówstwa oraz politykę ekologiczną, raport ukazuje rozwój sieci transeuropejskich w obszarze transportu i telekomunikacji, które zwiększyły swoją dostępność, zwł aszcza po 1991 r. i jest nadzieja, że efekty te będą nadal wzrastać w następnych latach, zwłaszcza zaś w państwach akcesyjnych.

4.1.4 Z uwagi na to, że rozwój zrównoważony stanowi jeden z priorytetów polityki energetycznej zgodnie z postanowieniami protokołu z Kioto, w raporcie podkreśla się, że rozwój nowych źródeł energii pozwoli regionom peryferyjnym na dywersyfikację źródeł energii i podwyższenie jakości życia. Inwestycje i ochrona środowiska mogą się również bardzo przyczynić do tworzenia miejsc pracy.

4.1.5 Raport stwierdza występowanie stosunku komplementarności pomiędzy pomocą państwową a polityką spójności i uznaje, że pomoc ta musi podlegać surowej kontroli dla osiągnięcia celów strategii lizbońskiej i celów goeteborskich. Z tego powodu Państwa Członkowskie zostały wezwane do reorientacji tej pomocy w kierunku obszarów horyzontalnych.

4.2 Wreszcie, raport stwierdza, że stabilne środowisko, gdzie prawo jest w sposób fundamentalny przestrzegane, stanowi wstępny warunek niezbędny dla osiągnięcia trwałego rozwoju gospodarczego.

5. Część czwarta - Wpływ i wartość dodana polityki strukturalnej

5.1 Ta część raportu przechodzi do przeglądu wyników operacji prowadzonych w kontekście polityki spójności w okresie 1994-1999. Uwzględnia ona również wstępne wyniki wdrożenia niektórych programów odnoszących się do okresu 2000-2006. Analizie poddane zostały róż ne aspekty polityki spójności: wkład wnoszony przez politykę strukturalną w podtrzymywanie wzrostu w regionach najuboższych, skutki tej polityki poza regionami celu 1, specyficzna rola EFS w dziedzinie inwestycji w oświatę, zatrudnienie i dokształcanie, rola polityki strukturalnej w promocji współpracy i wkład pomocy przedakcesyjnej w nowych Państwach Członkowskich.

5.2 Spośród przedstawionych wyników, należy podkreślić następujące:

5.2.1 Pomiędzy okresami 1989-1993 i 1994-1999 prawie wszystkie państwa objęte założeniami celu 1 odnotowały znaczący wzrost inwestycji publicznych.

5.2.2 Fundusze strukturalne podtrzymywały rozwój transeuropejskich sieci transportowych, co pozwoliło podnieść atrakcyjność regionów i szerzej rozwinąć działalność ekonomiczną.

5.2.3  Oczywiste jest, że inwestycje w infrastrukturę i wyposażenie nie wystarczą same w sobie dla rozwoju gospodarki opartej o wiedzę i dlatego też, w ciągu minionego dziesięciolecia, polityka strukturalna również postawiła sobie za cel przyczynić się do wzrostu zdolności do badań i rozwoju (B&R), w szczególności w regionie celu 1.

5.2.4 Operacje strukturalne przyczyniły się również bardzo do ochrony środowiska.

5.2.5 Ostatnie badania doświadczalne poddały analizie rzeczywistą zbieżność pomiędzy regionami i wykazały istnienie pozytywnej korelacji pomiędzy pomocą strukturalną i wzrostem rzeczywistego PKB.

5.2.6 Na podstawie przeprowadzonych symulacji wyników makroekonomicznych polityki strukturalnej pomiędzy 1994 a 1999 r., szacuje się, że na skutek operacji strukturalnych w Grecji rzeczywisty PKB w 1999 r. przekroczył o 2,2 % stan jaki osiągnąłby bez takiej polityki, zaś wartość ta wyniosła 1,4 % w Hiszpanii, 2,8 % w Irlandii i 4,7 % w Portugalii. Różnice te odzwierciedlają różny stopień otwarcia gospodarki, który jest najwyższy w dwóch ostatnich państwach.

5.2.7 Operacje strukturalne pociągnęły za sobą również istotny wzrost inwestycji - oceniany w rezultacie na wyższy o 24 % w Portugalii i o 18 % w Grecji w 1999 r. - w szczególności zaś w infrastrukturze i kapitale ludzkim.

5.2.8 Doświadczenie ukazuje, że w niektórych przypadkach, pomoc strukturalna ułatwiła zbieżność krajową (Irlandia), podczas gdy w innych miała tendencję do zakłócania skutków polaryzacji działalności gospodarczej (Hiszpania). Niemniej jednak, stopień, w którym występuje taka odwrotna zależność pomiędzy zbieżnością regionalną a zbieżnością na szczeblu krajowym zależy zwłaszcza od przestrzennego rozkładu działalności gospodarczej i obszarów zamieszkałych w danym państwie.

5.2.9 Fundusze strukturalne przyczyniły się do zwiększonej integracji ekonomicznej. Gospodarki europejskie zintegrowały się w większym stopniu z powodu wzrostu przepływów handlowych i inwestycyjnych. Wymiana handlowa państw spójności z resztą Unii Europejskiej wzrosła więcej niż dwukrotnie podczas ostatniego dziesięciolecia. Pewna część tego wzrostu odzwierciedla korzyści, które inne państwa czerpią z pomocy strukturalnej przyznanej regionom najuboższym. Ocenia się, że pomiędzy 2002 a 2006 r., ok. jednej czwartej (24,1 %) tych wydatków wróciło do pozostałej części Unii, głównie w postaci wzrostu eksportu do państw spójności, zwłaszcza urządzeń i wyposażenia. Odsetek ten jest szczególnie wysoki w Grecji (42,3 % pomocy strukturalnej) i Portugalii (35,2 %).

5.2.10 Operacje funduszy strukturalnych przyczyniły się również, poza regionami celu 1, do rozwoju gospodarczego innych regionów UE, które odczuwają problemy strukturalne (strefy upadającego przemysłu, obszary wiejskie). Raport przedstawia wyniki ostatnich badań na temat podstawowych wyników odnotowanych w tej dziedzinie w pomiędzy 1994 a 1999 r. Pomoc wspólnotowa przyczyniła się do odbudowy tradycyjnych gałęzi przemysłu, do dywersyfikacji działalności gospodarczej i stworzenia nowych miejsc pracy w strefach, które skorzystały z pomocy we wspomnianym okresie.

5.2.11 Szczegółowe badania pokazują, że wydatki na badania i rozwój (B&R), na innowacje i na transfer technologii wydawały się być szczególnie wydajne w dziedzinie tworzenia nowych miejsc pracy oraz zachowywania istniejących. Niemniej jednak, z pewnymi wyjątkami, możliwości wprowadzania innowacyjnych rozwiązań pozostają w tych strefach znacznie poniżej tych samych możliwości w mniej rozwiniętych regionach UE. Stanowi to kontrast w stosunku do otrzymywanych przez nie dotacji i ich infrastruktury, w szczególności w odniesieniu do systemu transportu i telekomunikacji oraz kapitału ludzkiego. Znaczne wysiłki zostały również włożone w restrukturyzację dawnych stref przemysłowych i naprawę środowiska naturalnego, zwłaszcza w obszarach miejskich.

5.2.12 W odniesieniu do pomocy w dziedzinie rolnictwa, rozwoju wsi i rybołówstwa raport przedstawia również wyniki środków podejmowanych w okresie 1994-1999 r. w ramach celów 5a i 5b.

5.2.13 Istotna część pomocy z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) posłużyła wsparciu, poza regionami celu 1, innych regionów UE. W okresie 1994-1999, pomoc z EFS dla regionów celów 3 i 4 odniosła pozytywny skutek w zakresie ograniczenia bezrobocia, a w szczególności długoterminowego bezrobocia, jak również w dziedzinie wspierania mniejszości etnicznych i wyrównywania szans mężczyzn i kobiet.

5.2.14 Wiele inicjatyw wspólnotowych mających na celu promowanie współpracy i sieci uzupełnia w sposób poważny politykę spójności. INTERREG II przyczynił się do wspierania sieci pomiędzy państwami, wymiany doświadczeń między regionami i rozpowszechniania wiedzy. Mimo to, odnoszące się do wychodzenia z izolacji były zróżnicowane; niektóre regiony wyraźnie rozwinęły połączenia lądowe oraz instalacje portowe (te ostatnie zwłaszcza w Grecji, Niemczech i Finlandii) podczas gdy w innych strefach przygranicznych, jak te oddzielające Hiszpanię od Portugalii, wyniki były skromniejsze.

5.2.15 Raport podkreśla również wpływ inicjatywy wspólnotowej URBAN na rozwój stref miejskich i poprawę jakości życia.

5.2.16 W raporcie podkreśla się, że rozszerzenie stanowi dodatkowe wyzwanie w odniesieniu do polityki spójności. Uznaje się, iż pomoc z funduszy strukturalnych będzie miała istotną wagę dla nowych Państw Członkowskich w zakresie rozwoju konkurencyjności i zbliżenia do średniego europejskiego poziomu PKB per capita, lecz kraje te będą zobowiązane do dokładnego przygotowania się w dziedzinie zdolności administracyjnej i zarządzania pomocą, którą otrzymają. Pomoc przedakcesyjna stanowi w pewnym sensie, dla państw, które ją otrzymują, ćwiczenie podczas którego uczą się wydajnie wykorzystywać pomoc finansową zanim otrzymają bardziej znaczące kredyty. Zdolność administracyjna musi zostać wzmocniona, a wdrażanie programów poddane decentralizacji po 2006 r.

6. Opinie Europejskiego Komitetu Ekonomicznego i Społecznego

6.1 Wyniki przedstawione w raporcie pokazują, że polityka spójności odnosi wyraźne efekty pozytywne.

6.2 EKES podkreśla jednak swoje zaniepokojenie faktem, że realizacja celów polityki spójności jest bardziej widoczna na płaszczyźnie międzypaństwowej niż międzyregionalnej. Mimo poczynionych postępów w zakresie rozwoju gospodarczego i społecznego utrzymują się nierówności regionalne. EKES podkreśla również, że rozszerzenie uwypukli jeszcze te nierówności i postawi politykę spójności przed dużym wyzwaniem.

6.3 EKES podziela opinię, że rozszerzenie spowoduje znaczący wzrost wewnętrznego rynku wspólnotowego oferując nowe możliwości przy jednoczesnym zróżnicowaniu jego wpływu na różne państwa UE. Biorąc pod uwagę wzrastającą współzależność w dziedzinie handlu i inwestycji, rozwój gospodarczy w nowych Państwach Członkowskich może pociągnąć za sobą wysoką stopę wzrostu gospodarczego w całości UE (fundusze strukturalne przyczyniły się do zwiększenia integracji gospodarczej, co również odzwierciedla przepływ wymiany handlowej i inwestycji).

6.4 EKES stwierdza również, że regiony uprawnione do pomocy nie były wyłącznym beneficjentem funduszy strukturalnych. Istotna część pomocy skierowana do regionów opóźnionych w rozwoju powraca do najbardziej rozwiniętych regionów Unii Europejskiej pod postacią wzrostu ich eksportu. Na okres 2000 - 2006 ten efekt powrotu został oszacowany na około jednej czwartej (24,1 %) operacji strukturalnych w ramach celu 1. Na dłuższą metę rozwój, do którego dojdzie w tych regionach, otworzy również nowe rynki zbytu dla regionów i krajów będących płatnikami netto, przynosząc w ten sposób także i im korzyści gospodarcze.

6.5 Dostępne dane wskazują, że napływ inwestycji wykazuje tendencję do nieproporcjonalnego kierowania się ku regionom i państwom o największej dynamice w UE, powodując szczególny dylemat dla rządów państw spójności i państwach akcesyjnych.

6.6 Koordynacja różnych gałęzi sektorowej polityki wspólnotowej ma pozytywne znaczenie dla celu spójności, co dotyczy w szczególności polityki rolnej, polityki w zakresie rybołówstwa, polityki transportowej, polityki B&R oraz polityki oświaty i kształcenia zawodowego.

6.7 Pomoc wspólnotowa jest także waż na dla regionów innych niż regiony celu 1 dla ograniczania nierówności gospodarczych i społecznych.

6.8 Osłabienie wzrostu gospodarczego miało ogólnie niekorzystny wpływ na zatrudnienie. Stopa zatrudnienia w UE 15-stu mieści się znacznie poniżej ambitnego celu ustalonego przez Radę Europejską w Lizbonie; wartość uśredniona ukrywa poważne różnice pomiędzy poszczególnymi częściami składowymi Unii.

6.9 Trendy demograficzne, w szczególności zaś starzenie się siły roboczej, będą miały silny wpływ na perspektywy rynku pracy w UE; wskazują one jasno na konieczność wzmocnienia kształcenia i szkoleń na przestrzeni całego życia.

6.10 Prognozy demograficzne ukazują wagę osiągnięcia wysokiego poziomu zatrudnienia w nadchodzących latach tak, aby nie wywoływać wzrostu napięć społecznych; powinno iść to w parze z szybkim wzrostem produkcyjności.

6.11 Koniecznym wydaje się skupienie gospodarki europejskiej na działaniach opartych na wiedzy, innowacyjności i nowych technologiach informatycznych i telekomunikacyjnych tak, aby stała się ona bardziej konkurencyjna i aby zwiększyć zatrudnienie i podnieść poziom życia. Chodzi, reasumując, o realizację celów strategii lizbońskiej.

7. Priorytety polityki spójności

7.1 EKES podpisuje się pod nową architekturą przewidzianą dla polityki spójności UE na okres po 2006 r., zorganizowaną wokół określonej liczby priorytetów (I - zbieżność, II - konkurencyjność regionalna i zatrudnienie, III - europejska współpraca terytorialna). Realizacja tych zamierzeń oparta będzie na wdrożeniu strategii lizbońskiej i goeteborskiej na szczeblach krajowym i regionalnym.

7.2 W opinii EKES, dane przedstawione w raporcie jasno ukazują konieczność zdwojenia wysiłków zmierzających do osiągnięcia celu spójności w rozszerzonej Unii. Z tego powodu EKES zgadza się, że cel zbieżności powinien być w pierwszej kolejności realizowany w regionach o PKB per capita niższym od 75 % średniej wspólnotowej. Przyjmuje z zadowoleniem specjalne traktowanie, jakie przysługiwać będzie regionom dotkniętym przez "efekt statystyczny", dla których przewidziano pomoc na poziomie przekraczającym poziom uzgodniony w 1999 r. w ramach stopniowego wycofywania wsparcia ("phasing out").

7.3 EKES pochwala propozycję dostosowania funduszy spójności do celu zbieżności i uważa, że rozdysponowanie tych środków powinno w dalszym ciągu podlegać kryteriom narodowym. (chodzi o Państwa Członkowskie, których dochód narodowy brutto jest niższy od 90 % średniej wspólnotowej), a nie bardziej restrykcyjnym kryteriom regionalnym.

7.4 EKES pochwala kierunek, jaki ma być nadany polityce spójności poza Państwami Członkowskimi i regionami słabiej rozwiniętymi (chodzi o wspieranie konkurencyjności i ograniczenie nierówności pomiędzy regionami, jak również wsparcie dla Europejskiej Strategii na rzecz Zatrudnienia). EKES opowiada się za koncentracją na określonej liczbie kluczowych zagadnień związanych z konkurencyjnością (gospodarka oparta na wiedzy, dostępność, środowisko i usługi ogólnej użyteczności).

7.5 EKES zgadza się również z faktem, że na poziomie drugiego priorytetu, zasadnym jest przyznanie specjalnego traktowania regionom obecnie uprawnionym do celu 1, które nie spełniają kryteriów priorytetu zbieżności. Takie regiony skorzystają ze zwiększonej pomocy podczas okresu przejściowego ("phasing in").

7.6 Wsparcie dla współpracy transgranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej miało ważne znaczenie dla europejskiej integracji terytorialnej. Z tego powodu EKES popiera propozycję Komisji zmierzającą do utworzenia nowego celu, wykorzystującego doświadczenie zgromadzone w ramach inicjatywy INTERREG. Cel ten odnosiłby się do współpracy terytorialnej, zachowując wymiar transgraniczny, międzyregionalny i międzynarodowy, jak również możliwość włączenia przez Państwa Członkowskie regionów nadmorskich do wymiaru transgranicznego. Ponadto, regiony sąsiadujące z nowymi Państwami Członkowskimi muszą przystosować się do nowej sytuacji; z tego względu należy opracować dla nich specjalny program. EKES wyraża więc swoją zgodę na znaczne zwiększenie środków finansowych związanych z trzecim priorytetem w stosunku do funduszy uprzednio przewidzianych na INTERREG.

7.7 Komitet pozytywnie przyjmuje zamiar przedstawienia przez Komisję propozycji utworzenia nowego instrumentu prawnego w formie "regionalnych władz transgranicznych" w celu ułatwienia współpracy pomiędzy Państwami Członkowskimi i organami lokalnymi i zamiar wzmocnienia więzi z granicami zewnętrznymi, tj. w szczególności z nowymi sąsiadami.

7.8 EKES zgadza się z Komisją, że wszystkie programy powinny przewidywać zintegrowaną odpowiedź na specyfikę poszczególnych regionów i uwzględniać konieczność zwalczania dyskryminacji społecznej we wszelkich postaciach.

7.9 EKES pozytywnie przyjmuje dużą wagę przywiązywaną do zagadnie n miejskich: uważa, że zasadnym jest ich włączenie do programów działań i przypisanie szczególnego znaczenia problemom miast i uznanie ich roli jako motoru rozwoju regionalnego. Podobnie jak Komisja, EKES uznaje wagę współpracy między miastami jako kluczowego elementu współpracy terytorialnej.

7.10 EKES ocenia, że szczególnie ważnym jest zagwarantowanie, że nowe instrumenty stosowane w strefach wiejskich zostaną włączone do ze wspólnotowej polityki rolnej, przy utrzymaniu obecnego stopnia zainteresowania kwestią pomocy dla regionów i państw słabiej rozwiniętych objętych programami zbieżności. EKES podkreśla, że pomoc dla terenów rolniczych nie powinna się ograniczać do projektów ściśle rolniczych, lecz obejmować również inne projekty sprzyjające rozwojowi wsi.

8. System zarządzania

8.1 EKES podpisuje się pod ograniczeniem do trzech liczby instrumentów finansowych wspomagających politykę spójności (EFRR, EFS i fundusze spójności) i pod zasadą ograniczenia tak liczby celów, jak i instrumentów finansowych, które są im przypisane, co przyczyni się do uproszczenia i wydajności procesu programowania pomocy.

8.2 Komitet sprzyja zacieśnianiu współpracy pomiędzy Państwami Członkowskimi, organami lokalnymi i partnerami gospodarczymi i społecznymi.

8.3 EKES uznaje, że bardzo istotna jest regularna ocena wpływu terytorialnego polityki regionalnej, co powinno również obejmować, zgodnie z zaleceniami Komisji, ocenę wpływu na handel.

8.4 EKES ocenia jako ważne, aby Komisja, w kolejnych raportach, bardziej uwypuklała zagadnienie równości szans mężczyzn i kobiet i ocenę wpływu polityki spójności na ten cel.

8.5 W odniesieniu do systemu zarządzania, EKES podpisuje się pod utrzymaniem czterech zasad (programowanie, partnerstwo, koncentracja i dodatkowość) oraz pod uproszczeniem opartym na wzmożonej decentralizacji. Ocenia jednak, że wzrost decentralizacji nie może podważać zasady, że Komisja nadal monitoruje realizację programów w celu zagwarantowania spójności polityki regionalnej na poziomie Unii i uniknięcia jakichkolwiek niedociągnięć, które miałyby niekorzystny wpływ na założone cele. Kontrola sprawowana przez Komisję winna być bardzo ścisła, nie tylko w odniesieniu do właściwego wykorzystania funduszy, w celu zagwarantowania braku niepożądanych przesunięć w alokacji środków, lecz również w celu weryfikacji, czy projekty finansowe spełniają funkcje, dla których zostały stworzone.

9. Partnerstwo dla wdrożenia funduszy strukturalnych

9.1 EKES pragnie ponownie zwrócić uwagę na swą opinię w sprawie Partnerstwa na rzecz Wdrażania Funduszy Strukturalnych⁽¹⁾, podkreślając w szczególności następujące kwestie:

9.2 Kwestią o zasadniczym znaczeniu jest przeanalizowanie działań komitetów monitorujących działań przewidzianych w art. 35 rozporządzenia w sprawie funduszy strukturalnych. Nowe i ważne funkcje, które zostały przypisane tym organom, lub organom, które zostaną powołane w ich miejsce, powodują konieczność przeglądu mechanizmów udziału partnerów społecznych.

9.3 Przede wszystkim koniecznym jest, aby uczestnictwo partnerów gospodarczych i społecznych w komitetach monitorujących stało się obowiązkowe i zostało wzmocnione poprzez przyznanie im prawa głosu; takie posunięcie wyjaśniłoby ich stanowisko w odniesieniu do kwestii rozpatrywanych w tych organach.

9.4 Komisja powinna zlecić opracowanie uaktualnionego badania różnych modeli uczestnictwa, które były stosowane na szczeblach krajowym i regionalnym, co pozwoliłoby na ocenę i rozpowszechnienie listy praktyk mniej znanych, lecz stanowiących przedmiot dużego zainteresowania na przyszłość.

9.5 EKES ocenia, że niezbędne jest zagwarantowanie niezależności organowi, który ocenia dany program, w stosunku do organu krajowego odpowiedzialnego za jego realizację i że tu również partnerstwa instytucjonalne oraz partnerzy gospodarczy i społeczni będą mogli odgrywać wzrastającą rolę dzięki wiedzy dotyczących wyników praktycznych podejmowanych środków.

9.6 Dobór partnerów i przejrzystość ich funkcji i zakresu odpowiedzialności ma w opinii EKES istotne znaczenie.

9.7 Ewentualna niezgodność pomiędzy faktem, że w rzeczywistości partnerzy uczestniczą w róż nych fazach wdrażania programów oraz faktem, że są jednocześnie promotorami projektu, prowadzi do konieczności ustanowienia zasad nadrzędnych dla doboru partnerów w celu niewłączania do partnerstwa organizacji, które zależą od państwa i których niezależność będzie wobec tego ograniczona zarówno pod względem funkcjonalnym, jak i strukturalnym.

9.8 Poza podmiotami, którzy są tradycyjnie partnerami gospodarczymi i społecznymi (związki zawodowe, stowarzyszenia branżowe, rolnicze, stowarzyszenia rzemieślników i handlowców, spółdzielnie, organizacje non-profit, itp.), ważnym jest wzmocnienie uczestnictwa we wspólnotowej polityce strukturalnej "jednostek niezależnych funkcjonalnie" jak izby handlowe, uniwersytety, jednostki promujące mieszkania socjalne, itp.

9.9 Skład partnerstwa i ewentualna nieskuteczność procesów spowodowana nagromadzeniem funkcji niezgodnych z przejrzystością i niezależnością procesu decyzyjnego (na przykład uczestnictwo w fazach programowania, wspierania i oceny tych samych osób, które są często beneficjentami programów) może być przeszkodą.

9.10 Wydaje się, że często występuje niezgodność pomiędzy sprawowaniem jednocześnie roli decydenta i odbiorcy funduszy strukturalnych, co może prowadzić do konfliktu interesów.

9.11 EKES ocenia, że partnerzy gospodarczy i społeczni powinni mieć dostęp do finansowania i kształcenia w celu nabycia zdolności do zadowalającego wypełniania funkcji, która jest im powierzana, przy czym praktyka ta w chwili obecnej jest rzadkością lub nawet w ogóle nie występuje.

9.12 Słabe uczestnictwo partnerów spowodowane jest w niektórych przypadkach brakiem wśród nich wystarczającej liczby wyspecjalizowanego personelu lub wystarczającego poziomu kompetencji dla aktywnego uczestnictwa w forach związanych z funduszami wspólnotowymi, w których mogliby oni i powinni uczestniczyć.

9.13 EKES ocenia, że Pań stwa Członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na każdy proces biurokratyczny i ograniczyć w jak największym możliwym stopniu związane z nim obciążenia. Często to właśnie zbyt skomplikowane i nieproporcjonalne procedury administracyjne uniemożliwiają samą zasadę partnerstwa, tworząc bariery i promując praktyki, które często obniżają efektywność.

9.14 EKES ocenia, że istnieje możliwość osiągnięcia dużych korzyści z ustanowienia minimalnego progu uczestnictwa sankcjonowanego rozporządzeniem wspólnotowym, przy jednoczesnym pozostawieniu Państwom Członkowskim możliwości ustanowienia większych poziomów uczestnictwa, jeśli taka będzie ich wola, w drodze ustawowej lub poprzez uregulowania krajowe. Zasady, które zostaną ustanowione, będą musiały umożliwić lepszą informację oraz bardziej intensywne, stabilniejsze i trwalsze formy uczestnictwa partnerów gospodarczych i społecznych.

9.15 Na poszczególnych etapach wdrażania wspólnotowych funduszy strukturalnych - przygotowania, finansowania, monitoringu i oceny końcowej - zadania partnerów społecznych i gospodarczych, zawartość propozycji i tryb uczestnictwa są siłą rzeczy różne. Należy zatem jasno określić, czego oczekuje się od partnerów, co powinni oni zrobić dla zapewnienia jak najpełniejszego powodzenia programów, na jakim szczeblu partnerstwo ma być realizowane oraz w jakich organach politycznych i technicznych powinni oni uczestniczyć.

9.16 Kardynalne znaczenie ma partnerstwo na dwóch etapach:

- na etapie "politycznym" planowania przeznaczenia funduszy i podejmowania decyzji o charakterze ogólnym, zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i krajowym;

- na etapie monitoringu i oceny końcowej.

10. Wkład EKES do trwającej debaty oraz do tworzenia nowego partnerstwa dla spójności - zbieżność, konkurencyjność, współpraca

10.1 Priorytety polityki spójności

10.1.1 Komitet pozytywnie przyjmuje zamiar ustanowienia przez Komisję w ramach celu zbieżności konkretnego mechanizmu zajmującego się wszelkimi słabościami regionów ultraperyferyjnych oraz dotkniętych przez chroniczne słabości strukturalne.

10.1.2 EKES zaleca, aby przeanalizować, w ramach strategii pomocy różnym regionom, na ile dostępne dane ilościowe odzwierciedlają postęp gospodarczy i społeczny i czy nie podlegają one wpływowi statystycznemu czynników zewnętrznych, które często w ogóle nie mają związku z warunkami gospodarczymi i społecznymi w tych regionach, jak ma to miejsce przy lokalizacji systemów off-shore, które prowadzą do zniekształcania stosowanych wskaźników.

10.2 Komplementarność gałęzi europejskiej polityki sektorowej

10.2.1 EKES zwraca uwagę na komplementarność gałęzi europejskiej polityki sektorowej dla celu spójności, w szczególności w obszarze B&R, społeczeństwa informatycznego i transportu. Z satysfakcją przyjmuje zamiar rozważenia zbieżności pomiędzy spójnością a polityką konkurencji jako zasadniczego elementu w różnych gałęziach polityki wspólnotowej.

10.2.2 Stwierdzając, że ponad 50 % funduszy przeznaczonych na B&R koncentruje się w bardzo ograniczonej liczbie regionów UE, EKES postuluje, aby komplementarność z gałęziami polityki sektorowej zrównoważyła taką nadmierną koncentrację i przyczyniała się do transferu technologii pomiędzy regionami.

10.3 Budżet

10.3.1 Biorąc pod uwagę ambicje, jakie Państwa Członkowskie przywiązują do UE, w związku z celami rozszerzenia oraz strategią lizbońską, mało rozsądnym jest myślenie, że poziom środków finansowych może zostać utrzymany na tym samym poziomie. EKES zwracał się wielokrotnie w opiniach wydawanych w przeciągu ostatnich lat, aby pułap budżetu wspólnotowego został podwyższony. W świetle ograniczenia nałożonego przez komisję (1,24 %) w kontekście perspektywy finansowej na okres 2007-2013, EKES ocenia, że 0,41 % przeznaczone na politykę spójności (0,46 % przed transferami skierowanymi na rozwój wsi i rybołówstwa) odpowiada pułapowi maksymalnemu środków finansowych ogółem, który wydaje nam się niewystarczający w zestawieniu z proponowanymi ambitnymi celami.

10.3.1.1 W takim scenariuszu, i w kontekście wzrastających potrzeb finansowych w celu przeciwstawienia się wzrostowi nierówności regionalnych wynikającemu z rozszerzenia, zasadniczo to regiony, które korzystają obecnie z polityki spójności poniosą koszty rozszerzenia poprzez zmniejszenie pomocy wspólnotowej, jaką otrzymają.

10.3.1.2 W opinii EKES, sytuacja ta jest niemożliwa do obrony z punktu widzenia tak politycznego, jak i ekonomicznego, ponieważ stoi ona w absolutnej sprzeczności z jakimikolwiek zasadami równości w podziale kosztów rozszerzenia.

10.3.1.3 EKES nie rozumie, jak byłoby możliwe zapewnienie zgodności z jednej strony politycznego celu rozszerzenia i pogłębienia Unii, który popierany jest jednomyślnie, i z drugiej utrzymania, a nawet ograniczenia wysiłku finansowego, którego wymaga on od Państw Członkowskich. Sprzeciwia się on redukcyjnej wizji konstrukcji europejskiej dającej się uzasadnić jedynie trudnościami natury koniunkturalnej i brakiem wizji przyszłości ze strony niektórych najistotniejszych aktorów tego procesu.

11. Inne zalecenia

11.1 EKES uważa, że kwestią najwyższej wagi jest aby kryteria gospodarcze, społeczne i terytorialne, które będą miały nadrzędne znaczenie dla potrzeb dystrybucji pomiędzy Państwami Członkowskimi środków finansowych przeznaczonych na priorytet "konkurencyjność regionalna i zatrudnienie" zostały zdefiniowane z największą obiektywnością i największą starannością, z uwzględnieniem szczególnie wskaźników społecznych, nie tylko gospodarczych.

11.2 W odniesieniu do wdrażania funduszy, EKES uważa, że należy się coraz bardziej kierować w stronę nowych form uczestnictwa partnerów instytucjonalnych, gospodarczych i społecznych wychodzących znacznie poza uczestnictwo w organach planistycznych, zarządzających, kontrolnych i ewaluacyjnych.

11.3 Z tego punktu widzenia należy wzmacniać mechanizmy związane z subwencjami globalnymi, nakładając na Państwa Członkowskie wymogi przyjmowania tego typu modeli, przynajmniej dla pewnej niewielkiej części wspólnotowych ram wsparcia, uwzględniając moż liwe do osiągnięcia przez Państwa Członkowskie korzyści (zmniejszenie przeszkód biurokratycznych, prędkość i brak wysiłku budżetowego) wobec ograniczeń ogólnych, którym są obecnie poddane finanse publiczne.

11.4 Co więcej, należy promować partnerstwa publicznoprywatne, tak, aby przezwyciężyć obecne ograniczenia na szczeblu finansów publicznych.

11.5 EKES uważa, że zasadnym jest wzmocnienie zasad odnoszących się do nadużyć w dziedzinie delokalizacji przedsiębiorstw; trzeba zwłaszcza przewidzieć wysokie kary i zwrot otrzymanych funduszy, jeśli zostanie dowiedzione, że wycofanie inwestycji nie jest skutkiem utraty opłacalności jednostki produkcyjnej i że delokalizacja następuje wyłącznie po to, aby przedsiębiorstwo odnotowało wzrost otrzymywanej pomocy.

11.6 Komitet uważa również za pożądane, aby w ramach pomocy przedsiębiorstwom uznana została waga MSP w świetle ich roli w kontekście społeczno-ekonomicznym, zwłaszcza w odniesieniu do ich zdolności do tworzenia miejsc pracy i kapitału, oraz ich trwałego zaangażowania w rozwój regionu, w którym się mieszczą.

11.7 Wreszcie, chęć kontynuowania polityki spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w rozszerzonej Europie stanowi na pewno jedno z większych wyzwań, przed którymi stanie UE. Ponieważ polityka spójności sama w sobie jest zasadniczym filarem integracji pomiędzy narodami i obszarami Unii Europejskiej, EKES zwraca się do Państw Członkowskich Unii, aby doprowadziły do końca tę reformę, biorąc pod uwagę ostatnie porażki napotkane w procesie konstrukcji Unii tak, aby obywatele ponownie zaczęli wierzyć w konstrukcję europejską.

11.8 W opinii EKES, kluczowe znaczenie ma, aby Państwa Członkowskie utrzymały i wzmocniły własne wysiłki związane z polityką spójności, niezależnie od tych, które są realizowane w ramach polityki unijnej.

11.9 Nowa struktura i priorytety polityki spójności Unii są zmieniły się ze względu na rozszerzenie, jak również na dostępnych środków finansowych, nie zaś z powodu zniknięcia nierówności regionalnych i społecznych. Niektóre Państwa Członkowskie i regiony, które dotychczas były istotnymi beneficjantami europejskiej polityki spójności przestaną stopniowo być uprawnione do zasadniczej części dostępnych instrumentów, W żadnym razie nie oznacza to, że osiągnęły one pożądany poziom rozwoju i spójności i dlatego też uzasadnione jest, aby stanowiły one przedmiot szczególnej uwagi w obszarze narodowej polityki budżetowej.

Bruksela, 30 czerwca 2004 r.

	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
	Roger BRIESCH

______

⁽¹⁾ Ustęp 9 został zaczerpnięty z opinii EKES sygn. ECO/106: "Partnerstwo dla wdrożenia funduszy strukturalnych", Dz.U. C10 z 14.1.2004, str. .21.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2004.302.60
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia w sprawie: "Trzeci raport o spójności gospodarczej i społecznej - nowe partnerstwo dla spójności: zbieżność, konkurencyjność, współpraca".
• Data aktu: 30/06/2004
• Data ogłoszenia: 07/12/2004