Na podstawie obowiązujących przepisów nie można zrealizować ostatniej woli zmarłego co do dziedziczenia po nim w sposób prosty i zgodny z testamentem.
- Błędne jest powszechne przekonanie, że w testamencie można przekazać poszczególnym spadkobiercom konkretne składniki majątku. W polskim prawie nie ma instytucji testamentu działowego – mówi poseł Andrzej Orzechowski. - Trudno pogodzić się z myślą, że zapisanie w testamencie konkretnej rzeczy konkretnej osobie nie oznacza, że owa rzecz stanie się własnością tej osoby.
Potrzebny sąd
Przyczyną tego problemu jest art. 1037 Kodeksu cywilnego. Na jego mocy można stwierdzić, że sami spadkobiercy lub, jeśli nie dojdą do porozumienia, sąd decydują, komu przypadnie konkretna rzecz z majątku po zmarłym.
Na ostatnim posiedzeniu Sejmu podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Piotr Kluz wyjaśniał, że w świetle obowiązujących przepisów księgi czwartej Kodeksu cywilnego regulującej spadki spadkodawca nie może w sposób skuteczny przesądzić o podziale składników jego majątku pomiędzy osoby wskazane w testamencie. Dopuszczalne jest powołanie spadkobiercy lub spadkobierców jedynie do całego spadku albo do jego ułamkowej części.
Nie można wskazać przedmiotów dziedziczenia
- Przyznać należy, że w świetle obowiązujących przepisów prawa spadkowego spadkodawca nie może w sposób wiążący spadkobierców wskazać, jakie przedmioty mają przypaść po jego śmierci poszczególnym osobom – powiedział Piotr Kluz. - Osłabia to w sposób oczywisty wolę testatora. Nie odpowiada również przepisom i oczekiwaniom społecznym.
Z tych też względów rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego przewiduje wprowadzenie zapisu windykacyjnego, to jest zapisu testamentowego ze skutkami rzeczowymi. Zdaniem ministra Kluza dzięki tej instytucji spadkodawca będzie miał możliwość skutecznego rozporządzania konkretnymi składnikami swojego majątku na wypadek śmierci. Zaletą tego zapisu jest jego prostota i zgodność z wolą testatora. Zapis windykacyjny powodować będzie nabycie przedmiotu zapisu przez zapisobiercę już w chwili śmierci testatora bez konieczności podejmowania jakichkolwiek dodatkowych działań. Zatem spadkodawca będzie mógł postanowić w testamencie, iż zapisobierca nabywa konkretną rzecz, czyli przedmiot zapisu, już w chwili otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci.
Zapis windykacyjny
Regulacje zawarte w rządowym projekcie przewidują, że przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być rzeczy oznaczone co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, czyli na przykład wierzytelność, przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne, a także ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. Projekt dopuszcza posłużenie się zapisem windykacyjnym jedynie w testamentach sporządzonych w formie szczególnej, czyli w formie aktu notarialnego. Notariusz ma wtedy obowiązek sporządzenia protokołu.
Regulacje zawarte w rządowym projekcie ustawy dotyczące zapisu windykacyjnego stwarzają możliwość zapisania w testamencie przez spadkodawcę określonych rzeczy wskazanym w testamencie osobom. Dopuszczalny obecnie zapis zwykły uregulowany w art. 968 kodeksu cywilnego, mocą którego spadkodawca może zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby wymaga zawarcia umowy. Takie rozwiązanie odbiega od powszechnego w naszym społeczeństwie przekonania, że zapis wywołuje skutki już z chwilą śmierci.
Przepisy wejdą w życie po półmroku od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Katarzyna Żaczkiewicz-Zborska
www.lex.pl]]>