Na samym początku trzeba odnotować, że Polacy negatywnie oceniają funkcjonowanie całego wymiaru sprawiedliwości. Odpowiedzi negatywne w tej kwestii stanowią ponad połowę – 56%, a pozytywne tylko 35%. Warto jednak zauważyć, że poszczególne zawody prawnicze oceniane są znacznie lepiej niż sam system. Najwyżej oceniana jest działalność notariuszy (58% to odpowiedzi pozytywne a 17% negatywne) oraz radców prawnych (53% - pozytywne a 17% - negatywne). Nieznacznie gorszą opinię posiadają adwokaci (47% - pozytywne, ale aż 27% - negatywne). Do innych zawodów związanych z zapewnianiem porządku i bezpieczeństwa publicznego społeczeństwo ma raczej stosunek ambiwalentny: policjanci – 56% to oceny pozytywne, 37% to oceny negatywne, sędziowie – 46% - pozytywne, 34% - negatywne, prokuratorzy – 41% - pozytywne, 35% - negatywne.
Działalność adwokatów, notariuszy oraz radców prawnych jest pozytywnie odbierana przez ogół Polaków nie tylko na poziomie ogólnych opinii. Po pierwsze, społeczeństwo wysoko ocenia profesjonalizm prawników tych trzech wolnych zawodów: adwokaci – 55%, notariusze – 58%, radcowie prawni – 56% opinii pozytywnych. Równie dobrze Polacy wypowiadają się o jakości pracy prawników: adwokaci – 52%, notariusze – aż 61%, radcowie prawni – 54% ocen dodatnich. Stosunek społeczeństwa do cen usług prawnych świadczonych przez wykonawców trzech ww. wolnych zawodów to jedyna kwestia, która nie zmienia się od lat. Generalnie, Polacy jednoznacznie stwierdzają, iż usługi świadczone przez adwokatów (73%), notariuszy (71%) i radców prawnych (65%) kosztują za dużo.
Kwestia, która dobitnie wynika z rezultatów, przeprowadzonych na zlecenie Naczelnej Rady Adwokackiej, badań to stosunkowo łatwa możliwość uzyskania profesjonalnej pomocy prawnej. Polacy uważają, że dostępność usług prawnych w ramach każdego z trzech ww. zawodów prawniczych jest bardzo wysoka. Najłatwiej uzyskać pomoc od notariuszy (73%), potem od adwokatów (70%), a na końcu od radców prawnych (65%). W tym miejscu warto zaznaczyć, iż na początku 2010 r. w Polsce jest ok. 37700 osób, które wykonują zawód adwokata albo radcy prawnego. Co więcej, Naczelna Rada Adwokacja obliczyła, że w 2013 r., liczba ta przekroczy 50 tyś., co spowoduje, że Polska znajdzie się w pierwszej dziesiątce państw europejskich pod względem dostępności pomocy prawnej.
Na koniec warto szczegółowo przyjrzeć się zakresowi korzystania przez społeczeństwo z usług, przede wszystkim, adwokatów, notariuszy oraz radców prawnych. W ciągu ostatnich 5 lat 19% Polaków szukało pomocy u prawników praktykujących wolne zawody. Najczęściej korzystano z usług prawnych świadczonych przez notariuszy (52%), adwokatów (42%) i radców prawnych (31%). Ponadto, aż 68% osób, które miało do czynienia z osobą wykonującą wolny zawód, było zadowolonych ze współpracy z nią. Jeżeli chodzi o sprawy, z którymi Polacy udawali się do prawników to były one związane z: prawem karnym (23%), kwestiami gospodarczymi (21%), prawem administracyjnym (17%), rozwodem (14%), prawem pracy (12%). Trzeba koniecznie jeszcze zauważyć, iż tylko 17% społeczeństwa próbowało dowiadywać się u osoby praktykującej wolny zawód o ceny usług prawnych. 91% Polaków, spośród tych którzy w ciągu ostatnich 5 lat nie skorzystali z pomocy prawnika, uczyniło tak, ponieważ nie było takiej potrzeby.
Badania przeprowadzone na zlecenie Naczelnej Rady Adwokackiej jasno przedstawiają kilka kwestii. Po pierwsze, w Polsce łatwo uzyskać profesjonalną pomoc prawną od prawnika, która jest zazwyczaj wykonywana w sposób rzetelny oraz fachowy, ale ceny usług są dla zdecydowanej większości społeczeństwa za wysokie. Po drugie, istnieje pilna potrzeba wzmożenia edukacji prawnej Polaków. Niski stan wiedzy na temat wolnych zawodów związanych z wymiarem sprawiedliwości znajduje potwierdzenie w braku opinii w sprawie połączenia samorządu adwokatów z samorządem radców prawnych. Aż 55% Polaków nie ma zdania w tej kwestii, mimo że pomysł scalenia obu wolnych zawodów stanowi zagadnienie sporne na linii Ministerstwo Sprawiedliwości – środowiska adwokatów i radców prawnych.
Marcin Faliszewski
Uniwersytet Warszawski
]]>