Stowarzyszenie czy przedsiębiorstwo?

Stowarzyszenie zamierzając rozpocząć działalność polegającą na odpłatnym świadczeniu usług, staje przed dylematem czy w świetle obowiązującego prawa osiągnie ono miano przedsiębiorcy, a co za tym idzie czy będzie podlegało ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.

Stowarzyszenie podejmujące odpłatną działalność usługową a status przedsiębiorcy

Zgodnie z art. 4 ust. 1. u. s. d. g., o posiadaniu statusu przedsiębiorcy decyduje fakt prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu przez osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną.
Przez działalność gospodarczą rozumie się zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Również z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wynika że stowarzyszenia są przedsiębiorcami. Także kodeks cywilny (art. 43) który definiuje przedsiębiorcę, obejmuje swym zakresem stowarzyszenia.

Fakt, że stowarzyszenie jest zrzeszeniem o celach niezarobkowych nie wyklucza możliwości prowadzenia przez stowarzyszenie działalności gospodarczej. Sytuację taką przewiduje art. 34 Pr. Stow., zgodnie z którym stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach.
Stowarzyszenie może prowadzić działalność zarobkową zarówno w formach organizacyjnie wyodrębnionych (np. spółki, spółdzielnie), jak też bezpośrednio (w formie niewyodrębnionej). W pierwszym przypadku w obrocie występują odrębne od stowarzyszenia podmioty, np. spółki handlowe, spółdzielnie w których stowarzyszenie ma udziały i akcje. W wypadku działalności niewyodrębnionej w obrocie występuje samo stowarzyszenie.

Jeżeli stowarzyszenie wpisane do rejestru stowarzyszeń podejmuje działalność gospodarczą, podlega obowiązkowi wpisu także do rejestru przedsiębiorców. W momencie wpisu do tego rejestru stowarzyszenie prowadzące działalność gospodarczą staje się przedsiębiorca, w zakresie tej działalności.

Stowarzyszenia mogą prowadzić każdy rodzaj działalności gospodarczej. Warunkiem jest jednak brak w ustawach szczególnych zastrzeżenia, że działalność gospodarczą mogą prowadzić jedynie określone formy przedsiębiorców.

Prawo stowarzyszeniowe (art. 34) wyraźnie określa, że dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków. Potwierdza to również Sąd Najwyższy w powołanej uchwale składu siedmiu sędziów z 27 lutego 1990r. podkreślając, że do podziału nie dojdzie nawet, gdy członkowie stowarzyszenia są jego pracownikami. Sąd ten określił również czym jest dochód z działalności gospodarczej w rozumieniu art. 34 Pr. Stow. Przyjął on, że dochód stanowi tzw. czysty dochód z tej działalności po uiszczeniu wszelkich zobowiązań podatkowych i kosztów działalności gospodarczej, a w ramach tych kosztów także wpłaty na tworzone fundusze przewidziane w powszechnie obowiązujących przepisach płacowych i finansowych.

Podsumowując, niezarobkowy cel stowarzyszenia odróżnia je od innych zrzeszeń. Głównym celem nie może być prowadzenie działalności gospodarczej i osiąganie zysków jednak stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą jako element dodatkowy, przeznaczając uzyskany dochód na realizację celów statutowych (bez możliwości podziału między członków). Stowarzyszenie jako osoba prawna, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą w sposób zarobkowy, zorganizowany i ciągły będzie uznane za przedsiębiorcę oraz będzie ono podlegało ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie wykonywanej działalności.

Ewa Kapusta
Ambasador portalu student.lex.pl na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II