Uniwersytet Warszawski
Do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy przewidujący zmiany w ustawach: kodeks postępowania cywilnego, kodeks cywilny oraz prawo upadłościowe i naprawcze. Zakresem nowelizacji objęte są uregulowania dotyczące skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz dopuszczalności domagania się odszkodowania od Skarbu Państwa wynagrodzenia za szkodę poniesioną przez wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia bez konieczności uzyskania prejudykatu w tych wszystkich wypadkach prawomocnych orzeczeń, w których skarga do Sądu Najwyższego nie przysługuje.
Dotychczas wydawało się, że przyjęte de lege lata w art. 4241 k.p.c. rozwiązanie nie wyłączało możliwości dochodzenia bezpośrednio od państwa naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie każdego innego orzeczenia a prejudykat chronił tylko orzeczenia prawomocnie kończące postępowanie w sprawie. Tak interpretacja pozwalała pokrzywdzonemu na wytoczenie powództwa odszkodowawczego przeciwko Skarbowi Państwa na zasadach ogólnych. Taką optykę zakwestionował Trybunał Konstytucyjny stwierdzając w wyroku z dnia 1 kwietnia 2008r. sygn. SK 77/06, że dochodzenie odszkodowania bezpośrednio od państwa bez uzyskania stosownego prejudykatu w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe. Tym samym sąd rozpoznający powództwo o naprawienie szkody nie może samodzielnie rozstrzygać o niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. Projekt zakłada, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługiwać ma tylko od:
1. prawomocnych wyroków sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie,
2. postanowień sądu drugiej instancji co do istoty sprawy kończących postępowanie w postępowaniu nieprocesowym,
3. postanowień wydanych w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności orzeczeń sądów państw obcych,
4. postanowień wydanych w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym za granicą.
W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych. Analogiczna zasada obowiązuje w odniesieniu do prawomocnych postanowień co do istoty sprawy sądu pierwszej lub drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie (postępowanie nieprocesowe).
Jednocześnie proponuje się wprowadzenie przepisu przesadzającego, że w wypadkach, w których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
Od prawomocnych orzeczeń wydanych w postępowaniu egzekucyjnym oraz upadłościowym i naprawczym skarga nie przysługuje. Jeżeli przez ich wydanie została wyrządzona szkoda strona może dochodzić odszkodowania bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Postępowanie toczy się wówczas przed sądem powszechnym przeciwko Skarbowi Państwa w sprawie o odszkodowanie (art. 4241a § 3 k.p.c.). Zmiany w k.p.c. pociągają za sobą zmianę w przepisie art. 417’1 § 2 k.c. polegającą na zastrzeżeniu, że przepisy odrębne mogą stanowić inaczej. Intencją projektodawcy jest uregulowanie expressis verbis kwestii dopuszczalności domagania się odszkodowania bez konieczności uzyskania prejudykatu w tych wszystkich wypadkach prawomocnych orzeczeń, w których skarga do Sądu Najwyższego nie przysługuje.
]]>