Uniwersytet Warszawski
22 października 2009 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło założenia do projektu ustawy o zawodzie adwokata, która zakłada m.in. połączenie zawodów adwokata i radcy prawnego w jedną profesję. Zawód adwoka jest najstarszym w Polsce zawodem zaufania publicznego, który od samego początku swojego istnienia cieszył się bardzo dużą renomą społeczną. 6 lipca 1982 r. Sejm PRL uchwalił ustawę o radcach prawnych, co można uznać za formalny początek istnienia tej profesji. Celem tej ustawy było umniejszenie (deprecjacja) znaczenia samorządu zawodowego adwokatów. W 1997 r. dokonana została nowelizacja ustawy z 1982 r. i zawód radcy prawnego stał się zawodem zaufania publicznego. Jednak, w 2008 r. pojawiły się pogłoski o możliwości połączenia zawodów adwokata oraz radcy prawnego w jeden samorząd – adwokacki. Założenia do projektu ustawy o zawodzie adwokata formułują właśnie taką konieczność.
Kluczowe pytanie, jakie pojawia się podczas analizowania tego zagadnienia to, czemu Ministerstwo Sprawiedliwości chce połączyć zawód radcy prawnego i adwokata w jeden samorząd. W założeniach do tego projektu ustawy możemy przeczytać, iż „obecna sytuacja utrudnia społeczeństwu zrozumienie funkcji obu samorządów” oraz „odbiorca usług prawniczych nie jest świadomy istniejącego podziału i z punktu widzenia jego interesu niezbędne jest uproszczenie systemu świadczenia tych usług [tj. pomocy prawnej]”. Wydaje się zatem, że podział na dwa oddzielne zawody zaufania publicznego świadczące prawie te same usługi stracił rację bytu. Społeczeństwo w większości nie dostrzega różnic pomiędzy wykonywaniem zawodu adwokata i radcy prawnego. Co więcej, połączenie obu samorządów w jeden wynika także z chęci dostosowania tych profesji „do zmian, jakie w ostatnim ćwierćwieczu dokonały się w międzynarodowym i europejskim systemie społeczno-politycznym”. Poza tym istnieje „konieczność jednolitej reprezentacji polskiego środowiska prawniczego również na tym ponadnarodowym poziomie”. Ponadto poprzez połączenie zawodów adwokata i radcy prawnego Ministerstwo Sprawiedliwości chce stworzyć samorząd, który będzie „instytucją silną i niezależną”, o surowszych wymaganiach zawodowych i etycznych oraz sprawniej działającą niż oddzielne samorządy adwokatów i radców prawnych. Ministerstwo Sprawiedliwości pragnie także wykorzystać w sposób bardziej efektywny zasoby i informacje posiadane przez obie profesje tak, aby postulowany samorząd mógł skuteczniej realizować zadania związane z wykonywaniem powierzonej mu funkcji „świadczenia pomocy prawnej”. Połączenie zawodów adwokata oraz radcy prawnego ma także doprowadzić do powstania samorządu, który będzie się cechował przejrzystością i sprawnością struktur organizacyjnych. Dodatkowo założenia do projektu ustawy zakładają, że jednolity samorząd obu zawodów zaufania publicznego zagwarantuje również „istnienie mechanizmów przeciwdziałających nadużywaniu idei samorządności”. Ministerstwo Sprawiedliwości chce „należycie chronić prawa osób pokrzywdzonych nierzetelnym działaniem członków zawodu” poprzez ustanowienie nowego modelu sądownictwa dyscyplinarnego. Osiągnięciu tego celu ma służyć przede wszystkim „wprowadzenie instytucji odwołania od orzeczeń sądów dyscyplinarnych do sądu powszechnego, z zapewnieniem udziału członków samorządu zawodowego w składzie ławniczym”. Założenia do projektu ustawy formułują też pragnienie uczynienia z postulowanego samorządu zawodu zaufania publicznego otwartego dla jak najszerszej ilości kandydatów. Nowopowstały zawód adwokata powinien być otwarty „dla wszystkich osób chcących podjąć się tej misji i spełniających niezbędne ku temu wymogi”. Ponadto nowa ustawa, która zastąpiłaby dwie w obecnej chwili obowiązujące, ujednoliciłaby również system szkoleń aplikantów oraz uregulowałaby w nowy sposób nadzór Ministra Sprawiedliwości nad samorządem adwokackim.
Założenia do projektu ustawy o zawodzie adwokata zakładające przede wszystkim połączenie zawodów adwokata oraz radcy prawnego mają sprawić, aby nowopowstały samorząd stał się instytucją, „która będzie w stanie sprostać wyzwaniom i zagrożeniom dla praworządności”, cieszącą się zaufaniem społecznym oraz skuteczniej wykonującą powierzoną jej „funkcję świadczenia pomocy prawnej”. Warto również wspomnieć o pewnej korzyści, która zaistniałaby, gdyby założenia Ministerstwa Sprawiedliwości stałyby się rzeczywistością. Połączenie zawodów adwokata i radcy prawnego powinno doprowadzić do obniżenia kosztów usług świadczenia pomocy prawnej, co z pewnością ucieszyłoby zdecydowaną większość społeczeństwa. Założenia do projektu ustawy o zawodzie adwokata z 22 października 2009 r. są na bardzo wstępnym etapie, o czym świadczy fakt, że projekt jest dopiero przedmiotem konsultacji. Wydaje się jednak, iż w 2010 r. Ministerstwo Sprawiedliwości będzie mogło przekazać Marszałkowi Sejmu projekt ustawy o zawodzie adwokata. W dokumencie z 22 października 2009 r. możemy przeczytać: „Nie później niż do końca roku 2011 rozpoczyna działalność nowy samorząd adwokacki, zorganizowany wg zasad opartych na niniejszych założeniach”, więc Ministerstwo Sprawiedliwości musi jak najszybciej przekazać projekt ustawy do parlamentu, jeśli zamierzone cele chce osiągnąć w założonym terminie.]]>