Przepis ten obowiązywał od 1 stycznia 1965 r., a więc od wejścia w życie pierwotnego brzmienia Kodeksu cywilnego. Podobne rozwiązanie funkcjonowało w przedwojennym kodeksie zobowiązań (art. 114). Przepis art. 80 Kodeksu cywilnego przewidywał dla złożenia oświadczenia woli tzw. formę zastępczą, której niezachowanie było jednoznaczne z niezachowaniem zwykłej formy pisemnej. Niezachowanie formy aktu notarialnego nie powodowało nieważności czynności prawnej, chyba że forma aktu notarialnego została przewidziana dla dokonania danej czynności prawnej. Jeżeli osoba nie mogąca czytać składała oświadczenie woli w zwykłej formie pisemnej, a jednocześnie dla dokonania danej czynności prawnej wymagana była forma pisemna w celach dowodowych, to pominięcie formy notarialnej powodowało ten skutek, że złożone w ten sposób oświadczenie woli należało traktować jako ustne, zaś brak formy pisemnej skutkował jedynie ograniczeniami dowodowymi, o jakich mowa w art. 74 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego. Przez lata uważano, że art. 80 Kodeksu cywilnego należycie ochronił interesy osób nie mogących czytać, z drugiej jednak strony przepis stwarzał dla niewidomych, szczególnie tych aktywnie uczestniczących w obrocie gospodarczych, wiele barier i utrudnień. Uchylenie tego przepisu spotkało się z aprobatą ze strony środowisk reprezentujących interesy niewidomych.
Banki i instytucje nie będą już żądać od osób niewidomych, aby podpisywane przez nie umowy miały formę aktu notarialnego. W praktyce podpisanie umowy często wiązało się z obecnością notariusza przy podpisywaniu dokumentów, co sprawiało wiele problemów organizacyjnych. Niewidomi byli zmuszeni ponosić koszty notarialne w pełnej wysokości, co przy dużej aktywności gospodarczej znacznie obciążało ich budżety.
Orędownikiem uchylenia artykułu 80 kodeksu cywilnego był dr Janusz Kochanowski, Rzecznik Praw Obywatelskich, tragicznie zmarły w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. W swoim wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości z 10 listopada 2009 r. RPO stanął na stanowisku, że funkcjonowanie i przestrzeganie artykułu 80 Kodeksu cywilnego „wyklucza często osoby niewidzące z życia społecznego, czyniąc z nich w praktyce osoby ubezwłasnowolnione, które nie mogą same decydować we własnych sprawach”.
Przeciwna usunięciu art. 80 Kodeksu cywilnego z polskiego systemu prawa była Krajowa Rada Notarialna, która negatywnie zaopiniowała projekt ustawy zgłaszając jednocześnie alternatywne rozwiązania.
Reasumując, niewidomi z dniem 16 kwietnia 2010 r. są traktowani w obrocie gospodarczym tak jak pozostali uczestnicy.
Michał Chylak, Uniwersytet Warszawski ]]>