• Czy aplikant radcowski zatrudniony na podstawie umowy o pracę i przebywający na zwolnieniu lekarskim może uczestniczyć w zajęciach związanych z realizacją toku nauczania w ramach aplikacji czy też stanowi to naruszenie warunków zwolnienia lekarskiego i jego niewłaściwe wykorzystanie (zwolnienie zawiera kod pozwalający choremu "chodzić")?
  • Jak sytuacja ta odnosi się do aplikanta radcowskiego przebywającego na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą?
  • Czy w takim wypadku możliwe jest uznanie udziału w zajęciach za zgodne ze zwolnieniem lekarskim, jeżeli lekarz prowadzący wystawi zaświadczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do takich czynności?

Odpowiedź
Udział w zajęciach szkoleniowych w okresie korzystania przez pracownika ze zwolnienia lekarskiego może zostać oceniony jako wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem.
Jak stanowi art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - dalej u.ś.p. ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Pojęcie "wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem" jest dość ogólne i w praktyce każdą sytuację należy oceniać indywidualnie, posiłkując się poglądami doktryny oraz orzecznictwem. Generalnie przyjmuje się, że chodzi tu o podejmowanie takich zachowań, które u osób trzecich wzbudzają obiektywne wątpliwości co do faktycznego stanu zdrowia ubezpieczonego. Nadto, w zakresie tego pojęcia mieszczą się zachowania, które niweczą czy też odsuwają w czasie osiągnięcie celu w jakim wydawane jest zwolnienie lekarskie – czyli odzyskanie zdolności do pracy.
Jak wskazał SN w wyroku z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 338, wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca) jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję.

Rekonwalescencja na zwolnieniu lekarskim

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że uczestnictwo w zajęciach szkoleniowych generalnie mogłoby zostać ocenione jako zachowanie stojące w sprzeczności z ideą zwolnienia lekarskiego, którą jest rekonwalescencja rozumiana raczej jako odpoczynek niż aktywność, i to niezależnie od poczynionej na adnotacji zwolnieniu lekarskim, iż pacjent może chodzić. Warto przywołać w tym miejscu pogląd wyrażony przez SA w Katowicach z dnia 12 listopada 2002 r., III AUa 3189/01, Pr. Pracy 2003, nr 10, s. 43, w myśl którego adnotacja na zwolnieniu lekarskim o treści: "pacjent może chodzić" nie usprawiedliwia wykonywania pracy przez pracownika, którego taka adnotacja dotyczy. Taki zapis upoważnia go jedynie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, np. poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na zabieg czy kontrolę lekarską. Udział w zajęciach szkoleniowych z pewnością nie mieści się w kategoriach takich czynności i w zależności od okoliczności, może kwalifikować się jako działanie utrudniające leczenie (już choćby z tego powodu, że udział w takich zajęciach niewątpliwie wymaga wysiłku fizycznego i intelektualnego, niewykluczone że też wiąże się z określonym poziomem stresu – co należałoby uwzględnić w sposób szczególny, skoro chodzi o pracownicę w ciąży).
Z drugiej strony można próbować zasadnie argumentować, iż w sytuacji gdy lekarz nie widzi przeciwwskazań, pacjent może zgodnie z prawem podejmować tego rodzaju aktywność. Jak czytamy bowiem w wyroku SN z dnia 4 marca 1999 r. (I PKN 613/98, OSNP 2000, nr 8, poz. 309), uczestniczenie pracownika w zajęciach szkolnych w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, niesprzeczne z zaleceniami lekarza, nie jest naruszeniem obowiązków pracowniczych.
Jak widać kwestia jest dyskusyjna i jednoznaczna ocena sytuacji zależała będzie od konkretnych okoliczności sprawy, tym niemniej zdaniem Autorki istnieje ryzyko uznania przez ZUS, iż w opisanej sytuacji doszło do wykorzystania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem.