Podjęcie studiów wiąże się z szeregiem wydatków. Nie każdy student jest w stanie samodzielnie ponieść wszelkie wynikłe z tego tytułu koszty. Dlatego wielu studentów zabiega o różne formy pomocy materialnej. Regulacje w tym przedmiocie wynikają z przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U.2020.85).

 

Przeczytaj także: Nowelizacja przepisów o stypendiach nie wyeliminuje nadużyć

 

W art. 86 ust. 1 ustawy przewidziano, że student może ubiegać się o:

  1. stypendium socjalne;
  2. stypendium dla osób niepełnosprawnych;
  3. zapomogę;
  4. stypendium rektora;
  5. stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego;
  6. stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną.

Ponadto, na podstawie art. 359 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej: ustawa) może on otrzymać także stypendium ministra.

 

Wojewódzki Sąd Apelacyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 23 września 2020 r. w sprawie III SA/Gl 220/20 (LEX nr 3066827) wyjaśnił, że aby świadczenie z katalogu pomocy materialnej dla studentów przysługiwało danej osobie musi mieć ona status studenta, złożyć stosowany wniosek oraz spełnić dodatkowe warunki przewidziane dla danej kategorii pomocy finansowej. Tym samym z samego faktu podjęcia studiów nie wynika prawo do uzyskania określonych form wsparcia.

 

Decyzje komisji stypendialnej

Z przepisów ustawy wynika, że przyznanie stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomogi i stypendium rektora (lub odmowa przyznania tego świadczenia) następuje na drodze decyzji administracyjnej. Na wniosek samorządu studenckiego świadczenia, takie jak stypendium socjalne, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomoga i stypendium rektora, są przyznawane przez komisję stypendialną i odwoławczą komisję stypendialną.

 

Większość członków komisji stanowią studenci. Decyzję podpisuje przewodniczący komisji albo upoważniony przez niego wiceprzewodniczący komisji. Jeśli decyzje komisji stypendialnej lub odwoławczej komisji stypendialnej są niezgodne z przepisami prawa uchyla je – również w drodze decyzji administracyjnej – rektor. Warto pamiętać, że przed wydaniem decyzji konieczne jest ustalenie kluczowych okoliczności dotyczących studenta, który jest zainteresowany uzyskaniem świadczeń. Jeśli decyzja zostanie wydana bez analizy okoliczności sprawy, konieczne jest jej uchylenie przez sąd (zob. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 22 października 2020 r., II SA/Sz 130/20, LEX nr 3088187).

 

Stypendium socjalne

Z punktu widzenia studentów szczególnie istotne znaczenie ma możliwość uzyskania stypendium socjalnego. Może je otrzymać ten student, który znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Pozyskanie środków z tego tytułu może pozwolić mu na opłacenie wydatków związanych z podjęciem studiów.

 

Jak wynika z art. 87 ust 2 ustawy rektor w porozumieniu z samorządem studenckim ustala wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne, która nie może być:

  1. mniejsza niż 1,30 kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U.2020.1876);
  2. większa niż 1,30 sumy kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2020.111).

 

Przepisy dopuszczają, aby student mógł otrzymać stypendium socjalne w zwiększonej wysokości. Jest to jednak zastrzeżone jedynie do szczególnie uzasadnionych przypadków.

Warunki uzyskania stypendium socjalnego

Z przepisów wynika, iż wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta ubiegającego się o stypendium socjalne ustala się na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Przy ustalaniu świadczenia uwzględnia się dochody osiągane przez:

  •  studenta,
  • ego małżonka,
  • jego rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych,
  • będące na utrzymaniu tych osób, dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek.

 

Ustawodawca postanowił, że nie uwzględnia się natomiast:

  1. stypendium socjalnego, stypendium ministra oraz stypendium przyznanego w trybie art. 420 ust. 1 ustawy,
  2. stypendiów otrzymywanych przez uczniów, studentów i doktorantów w ramach:
  • funduszy strukturalnych Unii Europejskiej,
  • niepodlegających zwrotowi środków pochodzących z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA),
  • umów międzynarodowych lub programów wykonawczych, sporządzanych do tych umów, albo międzynarodowych programów stypendialnych,
  • świadczeń pomocy materialnej otrzymywanych przez uczniów na podstawie przepisów o systemie oświaty,
  • stypendiów o charakterze socjalnym przyznawanych przez podmioty, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 40b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych Dz.U.2020.1426).

 

Natomiast gdy student, który nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych, może ubiegać się o stypendium socjalne bez wykazywania dochodów osiąganych przez te osoby oraz będące na ich utrzymaniu dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek, jeżeli spełnia jeden z następujących warunków:

  1. ukończył 26. rok życia;
  2. pozostaje w związku małżeńskim;
  3. ma na utrzymaniu dzieci, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. d;
  4. osiągnął pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej;
  5. posiada stałe źródło dochodów i jego przeciętny miesięczny dochód w poprzednim roku podatkowym oraz w roku bieżącym w miesiącach poprzedzających miesiąc złożenia oświadczenia, o którym mowa w ust. 3, jest wyższy lub równy 1,15 sumy kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

 

W takim jednak wypadku student powinien złożyć oświadczenie, że nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych. Z przepisów wynika jednocześnie, że odmawia się przyznania stypendium socjalnego studentowi, którego miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, jeżeli nie dołączy do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych - z centrum usług społecznych, o sytuacji dochodowej i majątkowej swojej i rodziny.

 

Na podstawie art. 88 ust. 5 ustawy rektor albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna może przyznać studentowi stypendium socjalne w przypadku, o którym mowa w ust. 4, jeżeli przyczyny niedołączenia do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych - z centrum usług społecznych, o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta były uzasadnione oraz student udokumentował źródła utrzymania rodziny.

 

Stypendium dla osób niepełnosprawnych

Z kolei stypendium dla osób niepełnosprawnych to świadczenie, które może otrzymać student posiadający orzeczenie o niepełnosprawności, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie, o którym mowa w art. 5 oraz art. 62 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.2020.426). Natomiast zapomogę może otrzymać student, który znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji życiowej.

 

Stypendium rektora

Stypendium rektora należy do tych świadczeń, o które ubiegać mogą się osoby uzyskujące bardzo dobre wyniki w nauce. Stanowi ono formę gratyfikacji za zaangażowanie w zdobywanie wiedzy. Na podstawie art. 91 ustawy stypendium rektora może otrzymać student, który uzyskał wyróżniające wyniki w nauce, osiągnięcia naukowe lub artystyczne, lub osiągnięcia sportowe we współzawodnictwie co najmniej na poziomie krajowym. Takie świadczenie może uzyskać też student na pierwszym roku studiów. Dotyczy to wyjątkowych przypadków: gdy student przyjęty na pierwszy rok studiów w roku złożenia egzaminu maturalnego, który jest:

  1. laureatem olimpiady międzynarodowej albo laureatem lub finalistą olimpiady stopnia centralnego, o których mowa w przepisach o systemie oświaty;
  2. medalistą co najmniej współzawodnictwa sportowego o tytuł Mistrza Polski w danym sporcie, o którym mowa w przepisach o sporcie.

 

Z przepisów wynika, że stypendium rektora przyznaje się nie więcej niż 10% studentów na określonym kierunku studiów. Jeżeli liczba studentów jest mniejsza niż dziesięć, stypendium rektora może być przyznane jednemu studentowi. Studentów przyjętych na pierwszy rok studiów, którzy uzyskali stypendium rektora nie uwzględnia się przy ustalaniu liczby studentów otrzymujących stypendium rektora, który prawo do świadczenia wywodzą z uzyskania wyników w nauce na studiach.

Natomiast stypendium ministra może otrzymać student wykazujący się znaczącymi osiągnięciami naukowymi lub artystycznymi związanymi ze studiami, lub znaczącymi osiągnięciami sportowymi. Jest ono przyznawane przez ministra na wniosek składany przez rektora.

 

Przyznawanie stypendium

Stypendium socjalne, stypendium dla osób niepełnosprawnych oraz stypendium rektora to świadczenia, które są przyznawane na semestr lub na rok akademicki i wypłacane co miesiąc przez okres do 10 miesięcy, a gdy kształcenie trwa semestr - przez okres do 5 miesięcy. Natomiast zapomoga może być przyznana dla studenta nie częściej niż 2 razy w roku akademickim. Z kolei stypendium ministra jest przyznawane na okres roku akademickiego.

 

Z przepisów wynika jednocześnie, iż łączna miesięczna kwota stypendium socjalnego i stypendium rektora dla studenta nie może być wyższa niż 38 proc. wynagrodzenia profesora.

 

Student kształcący się równocześnie na kilku kierunkach studiów może otrzymywać świadczenia, takie jak:

  • stypendium socjalne,
  • stypendium dla osób niepełnosprawnych,
  • zapomoga,
  • stypendium rektora,
  • stypendium ministra,

- tylko na jednym, wskazanym przez niego kierunku.

 

Jednocześnie na podstawie art. 93 ust. 2 ustawy:

  • stypendium socjalne,
  • stypendium dla osób niepełnosprawnych,
  • zapomoga,
  • stypendium rektora,
  • stypendium ministra,

 

  1. przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat;
  2. nie przysługują studentowi posiadającemu tytuł zawodowy:
  • magistra, magistra inżyniera albo równorzędny,
  • licencjata, inżyniera albo równorzędny, jeżeli ponownie podejmuje studia pierwszego stopnia.

Regulację tą stosuje się do osób posiadających tytuły zawodowe uzyskane za granicą.

Natomiast w przypadku gdy niepełnosprawność powstała w trakcie studiów lub po uzyskaniu tytułu zawodowego, student może otrzymać stypendium dla osób niepełnosprawnych tylko na jednym kolejnym kierunku studiów, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat.

 

Utrata prawa do świadczeń przez studenta

Student, który ubiega się o uzyskanie stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych lub stypendium rektora niezwłocznie powiadamia uczelnię o wystąpieniu okoliczności powodującej utratę prawa do świadczenia na podstawie art. 93 ust. 2 i 3. To samo dotyczy osób, które już otrzymują takie świadczenie.

 

 

 

Z przepisów wynika, że decyzja o przyznaniu świadczenia: stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomogi, stypendium rektora wygasa z ostatnim dniem miesiąca, w którym student utracił prawo do świadczenia z powodu uzyskania tytułu zawodowego, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 2 i ust. 3, został skreślony z listy studentów na kierunku studiów, na którym otrzymywał świadczenie, albo upłynął okres, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 1 i ust. 4.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.