W ramach daleko idącej nowelizacja Kpk doszło do ograniczenia zasady bezpośredniości, a także wprowadzono mechanizmy mające zapobiegać zbędnemu powtarzaniu czynności procesowych. Nowelizacja w istotny sposób zmieniła formułę uzasadnień wyroków. Istotne zmiany obejmują również strony postępowania, w tym świadków i pokrzywdzonych, a także pełnomocników procesowych.
Ustawa zakłada m.in. eliminację konieczności wymieniania lub odczytywania przez sąd na rozprawie wszystkich dokumentów, zaliczonych do materiału dowodowego. Dziś mają taki obowiązek, co w przypadku skomplikowanych spraw, gdy na stół sędziowski trafiają setki tomów akt, w ogromny sposób wydłuża postępowania o tygodnie czy nawet miesiące. Nowy przepis zakłada, że z chwilą zamknięcia przewodu sądowego wszystkie protokoły i dokumenty będące dowodami uznaje się za ujawnione bez odczytywania - tłumaczy resort.
Czytaj w LEX: Najważniejsze zmiany dużej nowelizacji procedury karnej z 2019 r. >
Ponadto nowela przewiduje, że uzasadnienia wyroków będą sporządzane na specjalnym formularzu według ściśle określonych zasad. Dzięki temu - jak tłumaczy Ministerstwo Sprawiedliwości - staną się zrozumiałe i przejrzyste. - Chodzi przede wszystkim o wprowadzenie ujednoliconych formularzy uzasadnień wyroków sądów pierwszej i drugiej instancji. Należy zważyć na to, że prawidłowo opracowane wzory formularzy pozwolą na zawarcie w nich wszelkich wymaganych ustawą procesową treści, które są niezbędne dla wyjaśnienia powodów wydania danego wyroku, wywiedzenia środka zaskarżenia oraz oceny zasadności tego wyroku przez sąd odwoławczy - napisano w uzasadnieniu ustawy.
Czytaj też: Nie będzie zmiany sądu na wniosek prokuratora >
Uchwalone przepisy zakładają też, że wniosek dowodowy (np. dokument, powołanie świadka) złożony po terminie będzie co do zasady odrzucony.
Sprawdź również książkę: Kodeks postępowania karnego. Zestawienie zmian przepisów. Nowelizacja 2019 ebook >>
Nowela zakłada też, że jeżeli oskarżony lub obrońca nie stawił się na rozprawę, będąc zawiadomiony o jej terminie, sąd, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może przeprowadzić postępowanie dowodowe podczas jego nieobecności, chociażby usprawiedliwił należycie niestawiennictwo, a w szczególności przesłuchać świadków, którzy stawili się na rozprawę, nawet jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień.
Przyjęte zmiany przewidują też rezygnację z niepotrzebnych przesłuchań. Jak wskazało Ministerstwo Sprawiedliwości, poważnym obciążeniem dla policji i prokuratury w dochodzeniach i śledztwach jest konieczność przesłuchiwania wszystkich pokrzywdzonych w sprawach dotyczących setek, a nawet tysięcy osób. Chodzi o oszustwa internetowe, piramidy finansowe, lichwiarzy czy wprowadzenie do sprzedaży serii wadliwych towarów.
Nowelizacja zakłada też, że sąd będzie mógł zaniechać bezpośredniego przesłuchania świadków, o których wiadomo, że nie wniosą do sprawy nic ważnego. Zdaniem resortu, przyspieszy to prowadzenie postępowań przygotowawczych.
Jednocześnie reforma ma wzmocnić rolę sądów apelacyjnych, które będą mogły samodzielnie zaostrzyć karę poprzez wymierzenie dożywotniego pozbawienia wolności. Obecnie najwyższa kara, jaką może wymierzyć SA, to 25 lat pozbawienia wolności, a jeżeli uzna za zasadne orzeczenie kary dożywocia, może jedynie skierować sprawę do ponownego rozpatrzenia przez sąd I instancji.
Po zmianach kasację od każdego prawomocnego wyroku będzie mógł złożyć prokurator generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich. Zgodnie z obwiązującymi przepisami, kasację taką może złożyć RPO i Minister Sprawiedliwości-prokurator generalny.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.