Zmiana stawki podatku VAT wpłynie na koszt zamówienia publicznego

Zmiana wynagrodzenia wykonawcy określonego w umowie w sprawie zamówienia publicznego z powodu ustawowej zmiany stawki podatku VAT może być dokonana bądź w drodze zastosowania klauzul umownych powodujących zmianę wynagrodzenia bez konieczności zmiany umowy (klauzule waloryzacyjne), bądź w drodze zmiany umowy (aneksowanie), bądź też w drodze konstytutywnego orzeczenia sądu. Takie stanowisko prezentuje Urząd Zamówień Publicznych w najnowszej opinii prawnej.

Podatek VAT jest jedynie składnikiem ceny, stanowiąc element cenotwórczy. Sprzedawca towaru lub usługi, kalkulując cenę, uprawniony jest do wliczenia do niej podatku VAT należnego od tego towaru lub usługi. Wyżej powołany przepis nie daje jednak podstaw do uznania, że z jego mocy nabywca towaru lub usługi jest obowiązany zapłacić sprzedawcy cenę wyższą, powstałą w wyniku zmiany stawki podatku VAT (tak też uchwała SN z dnia 21 lipca 2006 r., sygn. akt III CZP 54/06, Lex nr 188835). Powyższe oznacza, że ustawowa zmiana stawki podatku VAT nie powoduje automatycznie zmiany wynagrodzenia należnego wykonawcy.

Zastosowanie w umowie w sprawie zamówienia publicznego klauzul waloryzacyjnych w celu ustalenia wynagrodzenia należnego wykonawcy musi być przewidziane już na etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Jest to element stanowiący istotne postanowienie umowne, które może mieć wpływ na sporządzenie oferty i dlatego taki sposób rozliczenia musi być znany wszystkim wykonawcom zainteresowanym udziałem w danym postępowaniu na etapie wszczęcia postępowania.

Jak podkreśla UZP, zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego jest dopuszczalna w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy zmiany umowy mają charakter nieistotny w stosunku do treści oferty (argumentum a contrario). Po drugie, gdy zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określił warunki takiej zmiany. Z chwilą zmiany stawki podatku VAT, a w konsekwencji wysokości podatku należnego, w czasie obowiązywania umowy, zamawiający będzie zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia wykonawcy w jego nominalnej wysokości, uwzględniającej kwotę podatku VAT obliczoną wg stawki obowiązującej w chwili składania ofert. Podwyższenie stawki podatku VAT spowoduje zmniejszenie wynagrodzenia netto wykonawcy. I odwrotnie, zmniejszenie stawki podatku VAT spowoduje zwiększenie wynagrodzenia netto wykonawcy w stosunku do wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczenia ceny oferty. Zmiana stawki podatku VAT jest zdarzeniem zewnętrznym niezależnym od woli stron umowy. Przy tym dotyczy ona w równym stopniu wszystkich podmiotów będących podatnikami tego podatku. Zmiana stawki podatku VAT może zatem stanowić obiektywnie uzasadnioną przyczynę zmiany wynagrodzenia ustalonego pierwotnie w umowie. W sytuacji, gdy w chwili składania ofert zmiana stawki podatku VAT nie była znana lub planowana, wykonawcy kalkulują wysokość ceny oferty na tych samych warunkach, tj. z uwzględnieniem aktualnej stawki podatku VAT. Z tych względów późniejsza zmiana ceny wywołana zmianą stawki podatku VAT nie ma wpływu na warunki konkurencji panujące w takim postępowaniu, albowiem stawka podatku VAT stanowi jedynie czynnik cenotwórczy, który w jednakowym stopniu dotyczy wszystkich wykonawców. Tak więc, gdyby w chwili składania ofert obowiązywała stawka podatku VAT w wysokości obowiązującej w chwili dokonania zmiany umowy (zmiany ceny), wówczas oferty zostałyby skalkulowane w oparciu o ten czynnik cenotwórczy bez wpływu na wynik samego postępowania. Okoliczność ta pozostaje również bez wpływu na krąg podmiotów zainteresowanych danym zamówieniem.

Zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego z uwagi na zmianę stawki podatku VAT jest dopuszczalna także w sytuacji, gdy w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia zamieszczona została klauzula zmiany umowy przewidująca zmianę wynagrodzenia wykonawcy (ceny) o kwotę wynikającą ze zmienionych stawek tego podatku obowiązujących w dacie powstania obowiązku podatkowego w czasie trwania umowy.

Dopuszczalna jest także modyfikacja treści umowy z uwagi na zmianę stawki podatku VAT w drodze konstytutywnego orzeczenia sądu, na podstawie art. 3571 k.c. Dotyczy to przypadków nadzwyczajnej zmiany stosunków. Jak podkreśla UZP, w literaturze i w orzecznictwie przyjmuje się, iż zmiana stanu prawnego może być kwalifikowana jako nadzwyczajna zmiana stosunków w rozumieniu art. 3571 k.c. (zob. wyrok SN z dnia 14 września 2005 r., sygn. akt III CK 43/05, Lex nr 346085). Przy czym zmiana stanu prawnego, jako zdarzenie zewnętrzne, niezależne od woli stron, powinna być traktowana, jako nadzwyczajna zmiana stosunków, w sytuacji gdy jest niemożliwa do przewidzenia przez nie w chwili zawarcia umowy, co do zakresu i kształtu przyjętych zmian, jeżeli wpływa istotnie na sytuację nie tylko dłużnika, ale i wierzyciela. W te ramy wpisuje się także zasadnicza, zaskakująca zmiana stawek podatkowych (wyrok SN z dnia 16 maja 2007 r., sygn. akt III CSK 452/06, Lex nr 334987).

Opinia prawna Urzędu Zamówień Publicznych odnośnie zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego w związku z ustawową zmianą stawki podatku od towarów i usług (VAT), (nr LEX 37809).

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line