Maria R. wystąpiła z wnioskiem o zmianę nazwiska jej syna Pawła A. urodzonego w 1996 r. w Łodzi, na nazwisko R (rodowe matki). W uzasadnieniu wniosku matka napisała, że po rozwiązaniu przez nią w 2006 r. małżeństwa z ojcem dziecka, kontakty ojca z synem stały się sporadyczne. Wnioskodawczyni jest jedynym opiekunem dziecka i chciałaby, aby jej syn nosił to samo nazwisko. Ponadto dodała, że zmiana nazwiska, które nie jest popularne w Polsce na nazwisko rodowe matki będzie miało korzystny wpływ na syna, zapewni większe poczucie bezpieczeństwa i przynależności do rodziny, w której się wychowuje.

Zmiana nazwiska - konieczna

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego Łódź-Centrum uwzględnił wniosek i zmienił nazwisko Pawła A. na nazwisko R.
Od tej decyzji ojciec Norbert A. złożył odwołanie, w którym podniósł zarzut rażącego naruszenia art. 4 ust. 1 ustawy o zmianie imion i nazwisk. Według tego przepisu można zmienić nazwisko z ważnym przyczyn, gdy jest ono ośmieszające albo nie licujące z godnością człowieka.  Ojciec wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i odmowę dokonania zmiany nazwiska lub uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznani. Zobowiązał kierownika USC do weryfikacji twierdzeń zawartych we wniosku poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa oraz wywiadu środowiskowego.
Wojewoda łódzki utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji wojewoda stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie nie można dopatrzeć się naruszenia przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, ani wad interpretacji przepisów ze strony organu pierwszej instancji, który rozważył argumenty Marii R. i uznał, że składając wniosek o zmianę nazwiska, kierowała się ona jedynie dobrem małoletniego syna. Dodatkowo organ odwoławczy podkreślił, że Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia zezwolił matce dziecka na wystąpienie do organów administracji i dopełnienie wszelkich formalności zmierzających do zmiany nazwiska małoletniego syna z "A." na "R.". I to spowodowało, że w postępowaniu zgoda odwołującego się ojca na zmianę  nie jest konieczna.
Zdaniem wojewody, zgłoszone w odwołaniu żądanie przeprowadzenia dowodów z opinii biegłego psychologa oraz wywiadu środowiskowego, nie zasługują na uwzględnienie. Organy uwierzyły wnioskodawczyni, że zmiana nazwiska jest podyktowana dobrem jej syna. A to oznacza ważny powód i wypełnia dyspozycję przepisu art. 4 ust. 1 Uzin.

 
  Alicja Czajkowska
  Zmiana imienia i nazwiska. Geneza. Komentarz. Orzecznictwo. Wzory decyzji


Skarga do sądu - uwzględniona

W skardze skierowanej do WSA ojciec dziecka odkreślił, że "ważne powody", o których mowa w art. 4 ust. 1 Uzin nie mogą wynikać wyłącznie z subiektywnego przekonania osoby żądającej zmiany, ale muszą również sprostać zobiektywizowanym i zracjonalizowanym kryteriom oceny.
WSA w wyroku z 29 września 2010 r. uchylił zaskarżoną decyzję wojewody.  Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja naruszyła procedurę administracyjną, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W ocenie sądu, organy administracji nie wyjaśniły dokładnie czy istniały ważne powody uzasadniające zmianę nazwiska syna skarżącego z "A." na "R.". Ocena dokonana przez organy, w przekonaniu sądu wojewódzkiego była niepełna.
Zdaniem sądu I instancji organy nie wyjaśniły dokładnie, czy istnieją ważne powody uzasadniające zmianę nazwiska syna skarżącego.

Skarga kasacyjna wojewody

W ocenie wnoszącego skargę kasacyjną nie sposób zaakceptować przekonania w skarżonym wyroku WSA o istotnym znaczeniu dla oceny czy istnieją uzasadnione przyczyny dla zmiany nazwiska małoletniego okoliczności, że po rozwodzie kontakty skarżącego z synem stały się sporadyczne, zaś M. R. sama wychowuje dziecko. Okoliczność ta ma znaczenie przed sądem rodzinnym rozstrzygającym o władzy rodzicielskiej, a nie zaś przed sądem administracyjnym, który wydaje się, iż przekracza tym samym granice swojego orzekania.

NSA nakazuje zbadać sprawę raz jeszcze

Naczelny Sąd Administracyjny 9 marca 2012 r., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 8 ust 3 Uzin, w przypadku braku porozumienia pomiędzy rodzicami dziecka, każde z nich może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka. Oznacza to, że w przypadku braku zgody między rodzicami w sprawie złożenia wniosku o zmianę nazwiska dziecka w postępowaniu administracyjnym, rozstrzyga o tym sąd opiekuńczy. Rozstrzygnięcie to zastępuje zgodną wolę rodziców. Postanowienie sądu wiąże organ administracji przez to, że usuwa brak porozumienia między rodzicami, powodując takie następstwa, jakby porozumienie to istniało, nie przesądza jednak w znaczeniu merytorycznym decyzji organu administracji, co do zmiany nazwiska.
Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, że ani organ administracji ani WSA w Łodzi w sytuacji wydania postanowienia przez sąd opiekuńczy zezwalającego na zmianę nazwiska dziecka, nie może oceniać, jak często skarżący widywał się z synem i jaki charakter miały te kontakty. Postanowienie sądu opiekuńczego ma charakter wiążący w zakresie, w jakim sąd powszechny dokonał ustaleń.

Oddalenie skargi ojca

Ponownie rozpoznając sprawę WSA w Łodzi oddalił skargę ojca.  Sąd wojewódzki stwierdził, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy organy administracji prawidłowo przyjęły w oparciu o zebrany materiał, że spełnione zostały przesłanki uzasadniające zmianę nazwiska małoletniego dziecka. Również stan faktyczny ustalony przez organy administracji nie budził wątpliwości i był wystarczający.
Ponownie Norbet A. zaskarżył wyrok sądu I instancji. Zarzucił, że WSA w Łodzi samodzielnie dokonał nowych ustaleń faktycznych nie znajdujących oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym, sąd błędnie ustalił, że zachodzą przesłanki, aby zezwolić na zmianę nazwiska syna skarżącego. Ojciec podkreślił, że z zebranego materiału dowodowego nie wynikało, iż syn jest negatywnie nastawiony do nazwiska noszonego po swoim ojcu (skarżącym), jak również nie wynikało, aby zmiana nazwiska była uzasadniona jego stanem psychicznym. A zwłaszcza, że mogła się przyczynić do ochrony dziecka przed niekorzystnymi skutkami emocjonalnymi noszenia nazwiska osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa.

Ważny powód musi być istotny

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i ją oddalił.
W przypadku zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko.  Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z żadnego przepisu ustawy nie wynika, aby w przypadku złożenia wniosku o zmianę nazwiska dziecka, kierownik urzędu miał obowiązek powoływania biegłego psychologa. W sprawie administracyjnej zachodziły "ważne powody" uzasadniające zmianę nazwiska syna. WSA w Łodzi prawidłowo stwierdził, że pojęcie to należy do tzw. pojęć niedookreślonych. Ważny powód zmiany nazwiska powinien być indywidualnie oceniony w każdej jednostkowej sprawie. Ponadto wnioskodawca powinien przekonać organ administracyjny, że wskazany subiektywnie przez niego powód zmiany jest na tyle istotny, by władza dokonała tej zmiany.

Silniejsza identyfikacja

Wobec braku porozumienia rodziców zastępczo zezwolenia udzielił sąd powszechny. Kierując się dobrem dziecka sąd powszechny ustala czy zmiana nazwiska pozwoli dziecku na silniejszą identyfikację z rodziną wnioskodawczyni i czy zmiana nazwiska nie spowoduje u dziecka jakichś poważnych następstw. Sąd opiekuńczy zezwalając na wystąpienie z wnioskiem o zmianę nazwiska syna skarżącego w tej sprawie uznał, że istnieją ważne powody uzasadniające tę zmianę i leży to w interesie dziecka.

Sygnatura akt II OSK 1433/13 - wyrok NSA z 16 stycznia 2015 r.