Sprawa wbrew pozoru jest na tyle istotna, że zajął się nią nawet Sąd Najwyższy. Idąc poniekąd z duchem czasów bo i rozwody, i rozstania są obecnie coraz częstsze. W czerwcu 2020 r. dostrzegł lukę prawną, która nie pozwala na uzależnienie nazwiska dziecka od tego, kto się nim realnie opiekuje. Oceniał również, że przepisy są niedoskonałe i pozwalają na wielokrotne zmiany tożsamości dzieci z powodu licznych związków rodziców. A nazwisko jest niezaprzeczalnie dobrem cennym, przede wszystkim dobrem osobistym, które podlega konstytucyjnej ochronie. Bo razem z imieniem określa tożsamość i spełnia funkcję indywidualizującą, identyfikującą człowieka na wszelkich płaszczyznach życia społecznego. Stanowi też element poszanowania jego życia prywatnego.
Czytaj: Konkubinat nie uprawnia do zmiany nazwiska - spór w prawie i orzecznictwie >>
WZORY DOKUMENTÓW:
- Decyzja w sprawie zmiany nazwiska osoby małoletniej - WZÓR >
- Zgoda drugiego z rodziców na zmianę imienia, imion lub nazwiska - WZÓR >
- Wniosek o zmianę imienia (ustalenie płci metrykalnej) - WZÓR >
- Decyzja o odmowie zmiany nazwiska - WZÓR >
Wielka miłość szybka decyzja - nazwisko będzie "po tatusiu"
O tym jakie nazwisko będą nosić przyszłe dzieci, przyszli małżonkowie decydują w ferworze przedmałżeńskich przygotowań. Podobnie zresztą jak w przypadku dziecka urodzonego poza małżeństwem składają przed urzędnikiem w Urzędzie Stanu Cywilnego oświadczenie: o wyborze nazwiska ojca lub nazwiska matki, czy też nazwiska dwuczłonowego. Jeśli zdecydują o nazwisku dwuczłonowym, muszą ustalić kolejność nazwiska: matki, a potem ojca czy odwrotnie.
To, jaką podejmą decyzję, ma duże znaczenie potem, gdy po rozwodzie i w nowym związku, będą np. chcieli zmienić nazwisko dziecku, lub dzieciom. - Zmiana nazwiska dziecka na nazwisko nowego męża matki jest dopuszczalna, jeśli nosi ono jej nazwisko, najczęściej będące nazwiskiem rodowym. Problem jest, gdy nazywa się tak jak ojciec, albo ma podwójne nazwisko złożone z nazwiska matki i ojca. I choć taka zmiana też jest możliwa, procedura jest znacznie bardziej skomplikowana - mówi sędzia Anna Begier z Sądu Rejonowego we Wrześni.
Co gdy dziecko ma jednak nazwisko ojca - byłego partnera, albo podwójne nazwisko? Również można mu je zmienić, ale trzeba uzbroić się w cierpliwość. Takie postępowanie toczy się na wniosek przedstawiciela ustawowego w trybie ustawy o zmianie imienia i nazwiska, a więc w trybie administracyjnym, przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. I co ważne, zgodnie z ustawą zmiany nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, przy czym ustawa nie zawiera ich zamkniętego katalogu.
Jest władza rodzicielska, potrzebna zgoda
Jeżeli ojcu nie przysługuje władza rodzicielska, gdyż nie żyje, nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych albo został władzy pozbawiony, jego zgoda na zmianę nazwiska dziecka nie jest wymagana. Natomiast jeśli ojcu przysługuje władza rodzicielska, wówczas na zmianę nazwiska musi wyrazić zgodę.
- Wyrażenie zgody powinno nastąpić osobiście do protokołu przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym podpisem własnoręcznym, poświadczonym za zgodność podpisu przez notariusza lub na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Osoby zamieszkałe poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej mogą wyrazić zgodę za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej - mówi sędzia Begier. Co ważne, jeśli dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska potrzebne jest także wyrażenie przez nie zgody.
Czytaj też: Prawo właściwe dla zmiany imienia lub nazwiska >
Tata się nie zgadza? Czas na sąd
Jak zaznacza sędzia Begier, jeżeli ojciec zgody nie wyraża, wówczas, jak w każdej istotnej sprawie dziecka, w przypadku braku porozumienia między rodzicami, matka może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka. Analogicznie przepisy te znajdą zastosowanie w przypadku gdy to ojciec chce zmienić dziecku nazwisko. Sędzia podkreśla, że w praktyce sprawy takie zdarzają się niezbyt często, ale nie są sprawami wyjątkowymi, a sądy najczęściej wyrażają zgodę na zmianę nazwiska.
Czytaj też: Zmiana nazwiska na takie jakie nosi partner w związku nieformalnym nie jest dopuszczalna >
- Często adres ojca dziecka jest nieznany, ojciec od wielu lat nie interesuje się dzieckiem, nie płaci alimentów – w takiej sytuacji nie jest zgodne z dobrem dziecka, by musiało nosić jego nazwisko, odmienne od nazwiska matki, ojczyma i przyrodniego rodzeństwa. W wyniku zebrania materiału w takiej sprawie, sąd może i powinien wszcząć z urzędu postępowanie o pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej, co zmierza do uregulowania sytuacji dziecka. Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest konieczne do przysposobienia dziecka przez małżonka rodzica, ale sprawę o przysposobienie czasem ułatwia. Te sprawy to jednak osobny obszerny temat - podsumowuje sędzia.
Nowe nazwisko nie zastępuje przysposobienia
Sędziowie zwracają uwagę na jeszcze jedną kwestię. Zmiana nazwiska dziecka na nazwisko męża matki nie oznacza powstania relacji ojciec – dziecko w sensie prawnym. - Zmiana nazwiska nie oznacza powstania władzy rodzicielskiej ani też nie zastępuje przysposobienia. Wszelkie więc potoczne określenia „nadał nazwisko”, „usynowił”, „uznał dziecko panieńskie żony” nie oznaczają w praktyce, że dziecko zyskało takie prawa jak dziecko biologiczne - zaznacza sędzia Begier. Dodaje, że jeśli ojciec dziecka był nieznany, to nie można obecnie nawet formalnie „uznać dziecka”.
- Uznaje się ojcostwo, a nie dziecko. Oświadczenie o uznaniu jest aktem wiedzy, a nie woli, i nie wolno fałszywie oświadczyć niezgodnie z prawdą - tłumaczy sędzia Begier.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
