Przesłanka naruszenia dobra osobistego w postaci bezprawności działania jest objęta domniemaniem prawnym, którego obalenie ciąży na sprawcy. Bezprawność jest więc wyłączona, gdy działanie zostało podjęte w ramach istniejącego porządku prawnego oraz zgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Zawiadomienie organów ścigania powinno być rzeczowe i obiektywne

Co do zasady również złożenie do organów ścigania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa jest działaniem w ramach obowiązującego porządku prawnego. Nie zmienia to faktu, że nawet wówczas takie działanie powinno być rzeczowe, obiektywne, podjęte z należytą ostrożnością i przez osobę uprawnioną, a w przypadku wyrażania ocen i realizacji prawa do krytyki nie powinno wykraczać poza niezbędną w tym zakresie potrzebę, wynikającą z realizowanych i podlegających ochronie prawnej celów. Innymi słowy, jeżeli w toku prawnie uregulowanych procedur (np. postępowania karnego) dochodzi do wyraźnego wyjścia poza cel i niezbędność postępowania, to nie jest wykluczone uznanie bezprawności takiego działania. Nie można z góry wykluczyć sytuacji, w której wniesienie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa może okazać się nie tylko działaniem bezprawnym, ale także mającym charakter czynu niedozwolonego w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Dowiedz się więcej z książki
Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł

 

Zawiadomienie musi być uzasadnione okolicznościami faktycznymi

W ocenie Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie doszło właśnie do bezprawnego zachowania pozwanego. Zdaniem SA w Białymstoku pozwany, składając zeznania w prokuraturze, działał ze złym zamiarem wobec powoda, gdyż miał pełną świadomość nieprawdy twierdzeń o usiłowaniu popełnienia przez niego przestępstwa. O ile bowiem nie można nikomu odbierać prawa do składania zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, to działanie takie jest traktowane jako zgodne z prawem wówczas, gdy podejrzenie jest uzasadnione okolicznościami faktycznymi. W rozpoznawanej przez Sąd Apelacyjny sprawie nie było natomiast żadnych przesłanek do składania takich zawiadomień do organów ścigania.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zachowania pozwanego polegające na bezzasadnym pomawianiu powoda o popełnienie przestępstwa łapownictwa menadżerskiego, bo właśnie tak kwalifikowany jest czyn, którego popełnienie pozwany zarzucał powodowi, nie sposób było zatem oceniać jako działania w granicach prawa i zasługującego na zwolnienie z odpowiedzialności za zawinione naruszanie dóbr osobistych powoda.

 

Przeprosiny i zadośćuczynienie

Z uwagi na to, że art. 24 § 1 k.c. nakazuje usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że dokonanie przeprosin o treści wskazanej w pozwie i wysłanie ich w formie pisemnej na adres powoda, jest wystarczające do tego, by dać pokrzywdzonemu odpowiednią satysfakcję oraz przywrócić dobre imię i godność.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rozmiar doznanej przez powoda krzywdy uzasadniał także przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego na cel społeczny w kwocie 1000 zł - zgodnie z żądaniem powoda. W świetle art. 448 k.c. roszczenie z tego tytułu ma pełnić w podstawowej mierze funkcję kompensacyjną, zmierzającą do udzielenia pokrzywdzonemu określonej satysfakcji moralnej, zaś przesłanką jego uwzględnienia jest zawinione działanie sprawcy.

Tak orzekł Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 18 maja 2016 r., sygn. akt I ACa 54/16.