W dniu 1 kwietnia 2020 r., w życie weszła uchwalona przez Sejm ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Przedmiotowa ustawa miała na celu przede wszystkim umożliwienie skorzystania z mechanizmów wsparcia przez pracowników i przedsiębiorców, jednak obok przepisów powszechnie znanych wprowadzono też mniej spopularyzowane zmiany w przepisach prawa karnego wykonawczego.
Czytaj: Rząd ratuje sądy przed koronawirusem i... zaostrza kary>>
Do najistotniejszych zmian z punktu widzenia osoby odbywającej karę pozbawienia wolności należy zaliczyć zmianę dotyczącą udzielania przerwy w wykonaniu tejże kary oraz zmianę umożliwiającą skorzystanie z instytucji odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego osobom, które zostały skazane na karę pozbawiania wolności w wymiarze nie przekraczających roku i sześciu miesięcy, a nie tak jak dotychczas – roku.
Przerwa w wykonaniu kary
Zgodnie z art. 14c. ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 sąd penitencjarny, na wniosek dyrektora zakładu karnego, zatwierdzony przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, może udzielić skazanemu przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, chyba że istnieje uzasadnione przypuszczenie, że skazany w czasie pobytu poza zakładem karnym nie będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności popełni przestępstwo, lub nie będzie stosował się do wytycznych, poleceń lub decyzji właściwych organów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 lub 17 leczeniem zarażenia wirusem SARS-CoV-2. Dyrektor zakładu karnego może złożyć wniosek, o którym mowa powyżej, jeżeli w jego ocenie udzielenie przerwy skazanemu może przyczynić się do ograniczenia albo wyeliminowania epidemii, jeżeli jednak prokurator oświadczy, nie później niż do czasu wydania postanowienia w przedmiocie wniosku o udzielenie albo przedłużenie przerwy, że sprzeciwia się jego uwzględnieniu, sąd umarza postępowanie.
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie sądów i wymiaru sprawiedliwości w obliczu koronawirusa >
Cena promocyjna: 103.2 zł
|Cena regularna: 129 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 103.2 zł
Z nowych przepisów nie będą mogli skorzystać skazani:
- za przestępstwo umyślne zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
- za przestępstwo nieumyślne na karę przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności;
- w warunkach określonych w art. 64 § 1 i 2 lub art. 65 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1950 i 2128), czyli skazani w warunkach tzw. recydywy zwykłej, multirecydywy oraz sprawcy, którzy z popełnienia przestępstwa uczynili sobie stałe źródło dochodu lub popełnili przestępstwo działając w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
Czytaj w LEX: Definicja i rozpatrywanie przez sądy spraw pilnych w dobie koronawirusa i regulacji z tzw. tarczy antykryzysowej >
Przerwa na tej podstawie udzielana jest na czas oznaczony i może trwać nie dłużej niż do ustania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Oznacza to, że z dniem ogłoszenia przez właściwe władze o ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, udzielona na tej podstawie przerwa ustaje z mocy prawa. W takim przypadku skazany jest zobowiązany do powrotu do zakładu karnego w terminie 3 dni od ustania tego stanu, chyba że nie jest to możliwe z uwagi na obowiązki nałożone na niego na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, czyli m.in. w sytuacji gdy skazany poddany jest kwarantannie.
Czytaj w LEX: Tarcza antykryzysowa - rozwiązania i regulacje dla prawników >
Wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego
Kolejną zmianą dającą osobom odbywającym kary pozbawienia wolności w zakładach karych możliwość szybszego opuszczenia zakładu penitencjarnego jest regulacja umożliwiająca skorzystanie z instytucji udzielenia zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego przez skazanego, wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, a nie tak jak dotychczas – jednego roku. Co istotne, z instytucji tej skorzystać mogą również osoby, które jeszcze nie rozpoczęły wykonywania kary.
Pozostałe warunki formalne umożliwiające odbycie kary pozbawienia w systemie dozoru elektronicznego nie uległy zmianie, co oznacza, że Sąd penitencjarny może udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności poza zakładem penitencjarnym w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków:
- skazania na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, jeśli wobec skazanego nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego, które odnoszą się do sprawcy uprzednio skazanego w warunkach tzw. recydywy zwykłej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia;
- jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
- skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
- osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, obejmującą także umożliwienie podmiotowi dozorującemu przeprowadzenie czynności kontrolnych;
- odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, obejmujące w szczególności liczbę i zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi.
Czytaj w LEX: Zmiany biegu terminów w tzw. tarczy antykryzysowej w związku z koronawirusem - konsekwencje prawne >
W celu skorzystania z instytucji odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego należy złożyć wniosek do właściwego sądu penitencjarnego, w którego okręgu przebywa skazany. Oznacza to, że w przypadku skazanych, którzy jeszcze nie rozpoczęli wykonywania kary będzie to są sąd, w okręgu którego skazany ma stałe miejsce zamieszkania, a w przypadku skazanych odbywających już karę pozbawienia wolności – sąd, w okręgu którego znajduje się zakład karny. W przedmiotowym wniosku wskazać należy, iż spełnia się wszystkie wyżej wskazane warunki formalne.
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie kancelarii prawnej i środki prawne w praktyce w sytuacji stanu zagrożenia epidemicznego koronawirusem >
Ponadto skazani, którzy jeszcze nie rozpoczęli wykonywania kary w zakładzie karnym muszą wykazać w uzasadnieniu wniosku, że względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia ich w zakładzie karnym, natomiast skazani, którzy rozpoczęli już odbywanie kary w zakładzie karnym, muszą wykazać, że za udzieleniem zezwolenia przemawia ich dotychczasowa postawa i zachowanie. Do przedmiotowego wniosku załączyć należy zgodę osób pełnoletnich zamieszkujących wspólnie ze skazanym, obejmującą także umożliwienie podmiotowi dozorującemu przeprowadzanie czynności kontrolnych oraz harmonogram odbywania kary. Wniosek o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego złożyć może skazany, jego obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy lub dyrektor zakładu karnego. Sąd penitencjarny wydaje postanowienie w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku.
Co niezmiernie istotne, pomimo licznych ograniczeń w funkcjonowaniu sądów, z wyżej opisanych instytucji można skorzystać już od dnia wejścia w życie nowych przepisów, z uwagi na fakt, że sprawy, w których wykonywana jest kara pozbawienia wolności albo inna kara lub środek przymusu skutkujący pozbawieniem wolności, jeżeli rozstrzygnięcie sądu dotyczy zwolnienia osoby pozbawionej wolności z zakładu karnego lub aresztu śledczego albo jest niezbędne do wykonania takiej kary lub środka przymusu w tym zakładzie lub areszcie, zostały uznane za pilne i rozpoznawane są pomimo odwoływania większości rozpraw i posiedzeń w związku z zagrożeniem epidemiologicznym.
Autorka: adwokat Anna Chybińska, kancelaria Dubois i Wspólnicy
Sprawdź również książkę: Polityka karna i penitencjarna między punitywizmem i menedżeryzmem >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.