Celem zmian w obowiązujących przepisach wprowadzanych przez ustawę z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1271), zwaną także małą ustawą reprywatyzacyjną, jest uporządkowanie wybranych kwestii związanych z realizacją roszczeń byłych właścicieli gruntów warszawskich, którzy utracili prawo własności na podstawie tzw. dekretu Bieruta (dekret z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, Dz. U. Nr 50, poz. 279). Jedną z nich jest ograniczenie uprawnienia do ustanowienia prawa użytkowania wieczystego na rzecz poprzedniego właściciela gruntu. Dotychczas jedyną podstawą odmowy ustanowienia tego prawa była niemożność pogodzenia korzystania z gruntu przez dotychczasowego właściciela lub jego następcę prawnego z przeznaczeniem gruntu w planie zabudowania (miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego), a w przypadku poprzednich właścicieli będących osobami prawnymi - jeżeli ponadto użytkowanie gruntu było sprzeczne z zadaniami ustawowymi lub statutowymi osoby prawnej.

Znowelizowane przepisy ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 r. poz. 1774 ze zm.) będą opisywać dodatkowe sytuacje, w których będzie można odmówić ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Będzie tak przykładowo w sytuacji, gdy grunt jest przeznaczony lub wykorzystywany na cele publiczne albo został sprzedany lub oddany w użytkowanie wieczyste osobie trzeciej. Także w przypadku sfinansowania ze środków publicznych zabudowy, odbudowy lub remontu budynków na gruncie jego poprzedni właściciel może nie otrzymać prawa użytkowania wieczystego. Kolejną sytuacją uzasadniającą taki stan rzeczy będzie brak możliwości dokonania podziału nieruchomości, jeżeli poprzedni właściciel kieruje swoje roszczenia tylko względem jej części.

Kolejna zmiana wprowadzana przez małą ustawę reprywatyzacyjną ma na celu zakończenie postępowań dekretowych, które zostały wszczęte ponad 70 lat temu i do dnia dzisiejszego nie zostały rozstrzygnięte ze względu na brak możliwości ustalenia stron postępowania lub ich adresów. W takiej sytuacji poszukiwanie poprzednich właścicieli lub ich następców prawnych ma się odbywać poprzez ogłoszenie opublikowane w prasie lokalnej, dzienniku ogólnopolskim oraz na stronie internetowej urzędu. Bezowocny upływ 6-miesięcznego okresu od ogłoszenia będzie podstawą do wydania decyzji o umorzeniu postępowania dekretowego.

Nowym rozwiązaniem jest przyznanie Skarbowi Państwa oraz miastu stołecznemu Warszawie prawa pierwokupu w razie sprzedaży praw i roszczeń wynikających z dekretu o gruntach warszawskich, roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego na rzecz poprzedniego właściciela, jak i ustanowionego w efekcie jego realizacji prawa użytkowania wieczystego. Autorzy nowelizacji uzasadniają tę zmianę potrzebą ograniczenia obrotu tymi prawami i roszczeniami ze względu na negatywne skutki społeczne powodowane przez transakcje, których przedmiotem są uprawnienia dekretowe (np. eksmisja lokatorów z kamienicy przez nabywcę roszczeń, utrata w taki sposób placu zabaw przez przedszkole itd.). W tym zakresie znajdą zastosowanie odpowiednie przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami, dotyczące prawa pierwokupu, co oznacza m.in., że wprowadzane prawo pierwokupu nie będzie przysługiwać np. w przypadku transakcji między osobami bliskimi oraz między osobami prawnymi tego samego kościoła lub związku wyznaniowego.

Ustawa nowelizacyjna zmieni przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zakresie przesłanek dopuszczalności ustanowienia kuratora na rzecz osoby nieznanej z miejsca pobytu. Jeżeli w takim przypadku będą zachodzić przesłanki do uznania takiej osoby za zmarłą, to możliwość ustanowienia dla niej kuratora będzie wyłączona. Ta zmiana ma uniemożliwić przejmowanie nieruchomości „na kuratora” - przez osoby ustanowione przez sąd do zabezpieczenia interesów osoby nieobecnej.

Mała ustawa reprywatyzacyjna wchodzi w życie z dniem 17 września 2016 r. Nowelizacja została uchwalona 25 czerwca 2015 r., jednak jej publikacja nastąpiła dopiero 17 sierpnia 2016 r. Ma to związek z zaskarżeniem projektu ustawy do Trybunału Konstytucyjnego przez Prezydenta RP, kwestionującego konstytucyjność nowych rozwiązań, które mogą prowadzić do utraty przez byłych właścicieli uprawnień do odszkodowań za utraconą własność. W tej sprawie Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok z dnia 19 lipca 2016 r., sygn. akt Kp 3/15, w którym uznał, że projektowane zmiany są zgodne z Ustawą zasadniczą.

Źródło: www.dziennikustaw.gov.pl,