Urząd skarbowy ściągnie zaległe grzywny

Wymierzone przez sądy grzywny będą ściągane przez urzędy skarbowe. Mają one to robić skuteczniej niż dotychczas sądy. Poprawienie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, tj. usprawnienie procedur, zmniejszenie kosztów postępowań, skrócenie czasu ich trwania, zmniejszenie kosztów oraz efektywności postępowania w sprawie wykonania kar przewiduje projekt zmian w Kodeksie karny wykonawczym, przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Projekt zmian w Kodeksie karnym wykonawczym przewiduje, że skazany nie będzie już mógł zaskarżyć każdej dotyczącej go decyzji; będzie mógł to zrobić tylko w odniesieniu do niektórych decyzji w postępowaniu wykonawczym, jak np. w kwestii postanowienia w przedmiocie zatarcia skazania, postanowienia w kwestii zamiany grzywny na pracę społecznie użyteczną i zarządzenia jej wykonania, postanowienia w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności, postanowienia w przedmiocie umorzenia grzywny. Natomiast skazany nie będzie mógł zaskarżyć orzeczeń nie mających żadnego wpływu na treść jego praw i obowiązków, jak np. w kwestii właściwości sądu, jak również co do decyzji, które są wydawane na jego korzyść, np. postanowienie o zmniejszeniu liczby godzin wykonywanej pracy, czy też wysokości miesięcznych potrąceń z wynagrodzenia za pracę.
Projekt przewiduje jako zasadę, że właściwym w sprawie jest sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji. Z praktyki wiadomo, że większość wyroków jest wydawanych z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, dlatego też dla lepszej kontroli wykonywania tej kary przez skazanego w okresie próby sprawy związane z wykonaniem tej kary mają pozostawać, co do zasady, w gestii sądu miejsca pobytu skazanego.
Projekt zmian zawiera też propozycję przekazania czynności w zakresie wykonania kary grzywny urzędom skarbowym, łącznie z przewidzianą w postępowaniu administracyjnym sądową kontrolą ich decyzji. Urzędy skarbowe będą zajmowały się tylko ściąganiem grzywien, nie będą natomiast miały kompetencji do umarzania grzywny i innych należności, bowiem byłoby to wkraczaniem w sferę orzeczenia podjętego przez sąd.
W świetle obecnego stanu prawnego urząd skarbowy prowadzi egzekucję tylko środka karnego przepadku oraz nawiązki na rzecz Skarbu Państwa. Natomiast według proponowanych rozwiązań, do właściwości urzędów skarbowych, dokonujących egzekucji w drodze postępowania administracyjnego, przeniesiona zostałaby kompetencja, co do wykonania orzeczeń sądowych także w zakresie grzywny, zobowiązania określonego w art. 52 k.k. oraz należności sądowych, jak również należności sądowych zasądzonych na rzecz Skarbu Państwa w postępowaniu cywilnym. Tak, więc zakres działania urzędu skarbowego obejmowałby wezwanie dłużnika do zapłaty grzywny i należności po otrzymaniu orzeczenia sądu, prowadzenie egzekucji według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a także informowanie sądu o wykonaniu orzeczenia.
Dane resortu sprawiedliwości odnośnie nieściągniętych grzywien są zatrważające. Wynika z nich, że nieściągalność grzywien nie tylko utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie, ale że ta nieściągalność wciąż rośnie. Pozostałości nieściągniętych grzywien i opłat karnych stanowią nadto w ogólnej kwocie grzywien, opłat i kosztów sądowych największą pozycję i wynoszą :
- w 2003 roku   -  81,96 %
- w 2004 roku   -  83,2   %
- w 2005 roku   -  84,3   %.
Te fatalne dane dotyczące ściągalności grzywien ma – w zamyśle ustawodawcy – poprawić przekazanie ściągalności grzywien wyspecjalizowanym w ściąganiu należności instytucjom – urzędom skarbowym. Konieczność znaczącego wzmocnienia ściągalności grzywien ma bardzo ważne znaczenie także dlatego, że lawinowo rośnie liczna decyzji w sprawie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności za karę grzywny, co dodatkowo powoduje i tak już zwiększenie przeludnienia w zakładach karnych. Z danych resortu sprawiedliwości wynika, że w 2003 roku było 43 996 postanowień w kwestii zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności za karę grzywny, liczba tych postanowień w kolejnych ratach znacząco rosła i wynosiła w 2007 r. już 62 973. Wniosek z tego jest taki, że nieściągalność grzywien generuje też dodatkowe koszty w postaci konieczności ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów utrzymania skazanych na grzywnę, od których nie dało się ich ściągnąć i którzy zostają przez sądy skierowani do odbycia zastępczej kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym.
Urzędy skarbowe, które w świetle założeń projektu mają się zajmować ściąganiem grzywien maja wiele danych o sytuacji materialnej podatników, stąd nadzieja, że procedura ściągania grzywien znacznie przyspieszy. Według projektu, termin na uiszczenie kary grzywny ma zostać skrócony z 30 do 14 dni, co ma sprawić przyspieszenie postępowania wykonawczego w tym zakresie.
Jak wynika z danych statystycznych, w wyniku przekazania urzędom skarbowym egzekucji kar grzywny oraz kosztów postępowania karnego, ściągalność należności z tych tytułów powinna wrosnąć o około 20  proc. W związku z tym nastąpić powinien wzrost wpływów do budżetu państwa o kwotę około 84 mln złotych.
Projekt dokonuje też zmian w kwestii ściągalności grzywien wynoszących do 500 zł, w praktyce jest ich zasadzonych mnóstwo. Z projektu wynika, że nie będzie już sytuacji bezkarności osób, którym wymierzano grzywny w kwocie do 500 zł. Obecnie bowiem w wypadkach, bowiem gdy egzekucja okazywała się bezskuteczna nie ma możności jakiejkolwiek zamiany na inny sposób wykonania takiej grzywny i skazany pozostaje bezkarny.
Według szacunków Ministerstwa Finansów w związku z projektowanymi zmianami, niezbędne będzie zatrudnienie w urzędach skarbowych 800 nowych pracowników. Biorąc pod uwagę, że w tym zakresie proponowane regulacje wejdą w życie dopiero od dnia 1 stycznia 2012 roku wydatki budżetu z nimi związane obciążą Skarb Państwa dopiero od tego właśnie roku.
Kolejną ważną zmianą jest fakultatywne zarządzenie wykonania pracy społecznie użytecznej, przy czym jedyną przesłanką takiej decyzji ma być fakt bezskutecznej egzekucji. Projekt przewiduje rezygnację z uzyskania w tej kwestii zgody od skazanego,  wykonanie zastępczej formy kary grzywny będzie propozycją dla skazanego.
W celu poprawienia skuteczności ściągalności kary grzywny, projekt przewiduje rezygnację z instytucji jej odraczania i rozkładania na raty. Praktyka wskazuje, że skazani na karę grzywny nagminnie korzystają z instytucji odroczenia grzywny i rozłożenia jej na raty, co powoduje, że wykonanie kary odwleka się na okres wielu miesięcy.
Warto również podkreślić, że jeśli zmiany wejdą w życie i ściąganiem grzywien zajmują się urzędy skarbowe, nastąpi odciążenie prawie 1000 pracowników administracyjnych, którzy w sądach rejonowych i okręgowych zajmują się windykacją zasądzonych grzywien w sprawach karnych. Pracownicy ci wesprą sędziów w ich pracy w zakresie obsługi biurowej, co w efekcie spowoduje przyspieszenie pracy sądów. Według szacunków Ministerstwa Finansów w związku z projektowanymi zmianami, niezbędne będzie zatrudnienie w urzędach skarbowych 800 nowych pracowników. Biorąc pod uwagę, że w tym zakresie proponowane regulacje wejdą w życie dopiero od dnia 1 stycznia 2012 roku wydatki budżetu z nimi związane obciążą Skarb Państwa dopiero od tego właśnie roku.

Projekt reguluje także kwestie związane z obowiązkiem poddania się osób pozbawionych wolności badaniom na obecność w ich organizmie środków odurzających i substancji psychotropowych. Obecnie bowiem nie ma przepisu, który nakładałby na skazanego, w sposób jednoznaczny, obowiązek poddania się badaniom na obecność narkotyków w organizmie. Zdarzają się natomiast przypadki odmowy skazanych poddania się takiemu badaniu. Przepis taki jest potrzebny również ze względu na nasilający się problem przenikania narkotyków na teren zakładów karnych.

Projekt zmian przewiduje te, że skazany warunkowo zwalniany z zakładu karnego będzie musiał także, poza innym obowiązkami, naprawić szkodę wyrządzoną przestępstwem pokrzywdzonemu, jeśli oczywiście ta szkoda nie została wcześniej naprawiona. Policja ma być informowana o opuszczeniu zakładu karnego przez szczególnie niebezpiecznych skazanych.

Omawiany projekt zmian w Kodeksie karnym wykonawczym został przyjęty przez Komitet Rady Ministrów, istnieje więc szansa, że zostanie niedługo skierowany na posiedzenie rządu.