Jak informuje Sąd Najwyższy, wyroki takie są niezgodne z polskim porządkiem konstytucyjnym. A zwłaszcza z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 2 kwietnia 2020 r. w sprawie U 2/20, uznającym za niekonstytucyjną tzw. uchwałę trzech połączonych izb Sądu Najwyższego, która zmierzała do stworzenia podstaw do dokonywania tego typu uchyleń.

Często uchylane są wyroki, które zapadły za groźne przestępstwa, za które sądy powszechne orzekały bardzo surowe kary. Niekiedy też, w wyniku uchylenia wyroku, dochodziło do przedawnienia przestępstw.

 

Uchylenie ważnych wyroków karnych

Biuro prasowe Sądu Najwyższego podało kilka przykładowych spraw tego rodzaju, rozpoznawanych w postępowaniu kasacyjnym w ostatnim czasie.

W sprawie o sygn. akt II KK 47/24, obejmującej przestępstwa kwalifikowanego zabójstwa oraz rozboju, tylko z powodu składu sądu został uchylony wyrok orzekający karę 25 lat pozbawienia wolności i sprawę przekazano do ponownego rozpoznania. Wyrok uchylono również względem współsprawcy, który nie wnosił kasacji.

W sprawie o sygn. akt II KK 262/23 uchylono zaskarżony wyrok dotyczący zorganizowanej grupy przestępczej, w której oskarżonych było prawie 30 osób, a zarzuty dotyczyły m.in. przestępstw narkotykowych. Prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie został zaskarżony kasacją, którą Sąd Najwyższy oddalił jako oczywiście bezzasadną (sygn. akt II KK 120/22). Niestety, to postępowanie kasacyjne zostało następnie wznowione (również jedynie z powodu składu sądu) i przy ponownym rozpoznaniu wyrok został uchylony. Na skutek tego, karalność znacznej części przestępstw uległa przedawnieniu, któremu wcześniej starał się zapobiec Sąd Apelacyjny, podejmując szczególne starania o charakterze organizacyjnym, pozwalające na prowadzenie sprawy w okresie pandemii Covid-19 (rozprawa toczyła się równolegle na trzech salach).

W sprawie o sygn. akt I KK 240/23, dotyczącej m.in. zabójstwa oraz usiłowania zabójstwa przy użyciu samochodu, za co wymierzono łączną karę 15 lat pozbawienia wolności, uchylono zaskarżony wyrok tylko z powodu składu sądu, bez merytorycznego rozpoznania sprawy.

Podobnie orzeczono w sprawie o sygn. akt II KK 297/23, dotyczącej zabójstwa, za które orzeczono karę dożywotniego pobawienia wolności - uchylono zaskarżony wyrok tylko z powodu składu sądu.

Sprawa o sygn. akt II KK 490/24 dotyczy m.in. spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci licznych złamań, krwotoku i innych urazów głowy, co doprowadziło do śmierci pokrzywdzonego. Także w tej sprawie uchylono zaskarżony wyrok tylko z powodu składu sądu.

Zobacz w LEX: Skutki uchylonych orzeczeń - szkolenie dla prawników > >

 

Bezwzględna przyczyna odwoławcza

W sprawie o zabójstwo w uzasadnieniu uchylenia wyroku sędzia sprawozdawca Michał Laskowski stwierdził, że bezwzględność tej przyczyny powoduje, że konieczne jest uchylenie zaskarżonego wyroku bez względu na granice zaskarżenia i podniesione zarzuty oraz bez badania ich wpływu na treść orzeczenia. Tym samym przedwczesne byłoby rozpoznawanie pozostałych zarzutów kasacji. Treść tych zarzutów stanie się bowiem zapewne przedmiotem rozważań sądu odwoławczego w trakcie ponownego rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym.

Trafność zarzutu nienależytej obsady sądu w postępowaniu odwoławczym wiąże się z udziałem w składzie Sądu Apelacyjnego w Warszawie, rozpoznającym apelacje wniesione przez strony w tej sprawie, sędzi tego sądu Izabeli S.

 

Orzeczenie TK wykroczyło poza zakres

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że Sąd Najwyższy jest związany uchwałą trzech Izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r. Wykładnia prawa zawarta w tej uchwale jest obowiązująca i w myśl art. 87 ust. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, SN pozostaje nią związany, jako zasadą prawną. Niczego w tym względzie nie zmienia wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2020 r.

Jak słusznie podkreśla się w orzecznictwie, wyrok ten wykracza bowiem poza zawarty w art. 188 Konstytucji RP katalog orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, które uzyskują moc powszechnie obowiązującą. Nie uzyskał zatem mocy powszechnie obowiązującego orzeczenia i, co oczywiste, nie mógł uchylić uchwały trzech połączonych Izb SN (BSA I-4110-1/20), ani przesądzić o jej obowiązywaniu.

Sąd Najwyższy w uchwale tej uznał, że: „Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 par. 1 pkt 2 k.p.k. […] zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności".

Pogląd ten został następnie potwierdzony w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22. Z uchwały tej wynika, iż „brak podstaw do przyjęcia a priori, że każdy sędzia sądu powszechnego, który uzyskał nominację w następstwie brania udziału w konkursie przed Krajową Radą Sądownictwa po 17 stycznia 2018 r., nie spełnia minimalnego standardu bezstronności i każdorazowo sąd z jego udziałem jest nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 par. 1 pkt 2 k.p.k.”.

Zobacz w LEX: O nieodwracalności skutków prawnych w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a. > >

 

Cena promocyjna: 75.6 zł

|

Cena regularna: 84 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 84 zł