Strasburg: wydalenie cudzoziemców z danego państwa może mieć miejsce poza jego terytorium

Działania podejmowane na statku znajdującym się na otwartym morzu wchodzą w zakres jurysdykcji państwa, pod którego banderą pływa ten statek. Odesłanie do państwa trzeciego nielegalnych imigrantów pojmanych na otwartym morzu może naruszyć zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców - stwierdziła Wielka Izba ETPC w swym wyroku z 23 lutego br.

Sprawa dotyczy uchodźców z Libii, którzy na otwartym morzu zostali pojmani przez włoską marynarkę wojenną. Na pokładzie włoskich okrętów uciekinierzy zostali przewiezieni do Trypolisu, a następnie przekazani władzom libijskim, zgodnie z postanowieniami umowy włosko-libijskiej obowiązującej w tym czasie.
Trybunał stwierdził, że zawsze, gdy państwo działa poza swym terytorium poprzez swych funkcjonariuszy i sprawuje faktyczną władzę i kontrolę nad osobami fizycznymi, wówczas państwo to wykonuje swą jurysdykcję, a zatem ma obowiązek chronić prawa gwarantowane przez Konwencję o prawach człowieka. Tym samym, za działania włoskich marynarzy na pokładzie okrętu włoskiej marynarki wojennej odpowiedzialność ponosi państwo włoskie.
Trybunał po raz pierwszy w historii swego orzecznictwa miał okazję orzec o naruszeniu zakazu zbiorowego wydalania cudzoziemców w przypadku wydalenia przeprowadzonego poza właściwym terytorium państwowym. Zarówno pojęcie „jurysdykcji”, jak i „wydalenia”, mają zasadniczo charakter terytorialny, jednakże w tym wyjątkowym przypadku Trybunał uznał, że wykonywanie przez Włochy jurysdykcji eksterytorialnej przybrało postać zbiorowego wydalenia, a zatem stanowiło naruszenie art. 4 protokołu nr 4 do Konwencji o prawach człowieka. Co więcej, odsyłając uchodźców do Libii, w sytuacji wojny domowej panującej w tym kraju, Włochy naruszyły także zakaz nieludzkiego i poniżającego traktowania z art. 3 Konwencji ze względu na ryzyko poddania takiemu traktowaniu uciekinierów, którzy zostali odesłani z powrotem do Libii.
Trybunał przyznał skarżącym w związku z naruszeniem art. 3 i innych artykułów Konwencji po 15 tys. euro tytułem doznanej krzywdy moralnej.
Wyrok ten jest również istotny w polskich realiach. Warto pamiętać, iż nasze państwo może zostać pociągnięte do odpowiedzialności na podstawie Konwencji za działania swych przedstawicieli także poza terytorium naszego kraju – w grę wchodzić może nie tylko odpowiedzialność za naruszenia praw człowieka na pokładach polskich okrętów wojennych, lecz także za działania żołnierzy w polskich bazach w Iraku i w Afganistanie.

Tak wynika z wyroku Wielkiej Izby ETPC z 23.02.2012 r. w sprawie nr 27765/09, Hirsi Jamaa i inni przeciwko Włochom.

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line