Strasburg: represje za pokojowe zgromadzenia w Rosji

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 7 lutego stwierdził szereg naruszeń prawa do pokojowego zgromadzania się przez władze rosyjskie, które tłumiły pokojowe protesty społeczne przeciwko korupcji, nieprawidłowym rządom i ograniczaniu wolności obywatelskich.

Skargę do Trybunału wniosło 23 skarżących z różnych części Rosji. Skarżący, w swoich miejscowościach, zwrócili się do odpowiednich organów administracyjnych z informacją o zamiarze zorganizowania zgromadzenia publicznego. Zgromadzenia te miały dotyczyć ważnych kwestii zainteresowania społecznego, jednakże kwestii "niewygodnych" z punktu widzenia miejscowych organów władzy. Chodziło, na przykład, o marsz upamiętniający zastrzelonego niedawno znanego obrońcę praw człowieka Stanisława Markiełowa, protesty przeciwko fałszerstwom wyborczym w wyborach lokalnych, marsze równości środowisk LGBT w Petersburgu, marsz protestacyjny przeciwko korupcji, protesty środowisk opozycyjnych przeciwko polityce Władimira Putina itp. W większości przypadków zgromadzenia te zostały zablokowane przez władze, które w najlepszym przypadku proponowały taką zmianę miejsca lub czasu zgromadzenia, iż cele zgromadzenia zostałyby zupełnie zniweczone. Najczęściej jednak organy władzy po prostu nie zgadzały się na zaproponowaną lokalizację lub czas zgromadzenia. Część skarg dotyczyła również drastycznych środków bezpieczeństwa stosowanych przez władze w związku ze zgromadzeniem, takich jak otoczenie całego zgromadzenia ścisłym kordonem policji, co sprawiało, że protestujący byli zupełnie niewidoczni dla przechodniów.

W związku opisanymi działaniami władz rosyjskich skarżący zarzucili naruszenie ich prawa do wolności zgromadzania się, chronionego w art. 11 Konwencji o prawach człowieka. Trybunał w Strasburgu bez wahania uznał argumentację skarżących i potwierdził naruszenie art. 11 Konwencji.

Trybunał przypomniał swoją ustaloną linię orzeczniczą dotyczącą wolności zgromadzeń i stwierdził zwłaszcza, że w omawianej sprawie krajowe organy władzy nie przedstawiały w szczególności istotnych i ważnych powodów dla zmiany miejsca, czasu lub sposobu prowadzenia zgłaszanego zgromadzenia przez organizatorów. Zgłoszenia te opierały się na obowiązujących przepisach prawnych, które nie zapewniały skutecznych gwarancji przeciwko arbitralnemu i dyskryminującemu wykonywaniu uprawnień przysługujących organom administracyjnym przy kontroli zgromadzeń publicznych. W poszczególnych przypadkach władze krajowe dopuszczały się również innych naruszeń prawa do zgromadzania się, takich jak nieuzasadnione rozproszenie pokojowego zgromadzenia, wprowadzenie blankietowego zakazu organizacji zgromadzeń w pobliżu budynków sądowych, nieuzasadnione środki bezpieczeństwa i inne. Wszystkie te okoliczności sprawiły, że naruszenia prawa z art. 11 Konwencji było oczywiste.

Obok naruszenia prawa do zgromadzania się, w omawianej sprawie Trybunał stwierdził również naruszenie prawa do wolności osobistej z art. 5 ust. 1 Konwencji w odniesieniu do części skarżących, którzy zostali niezasadnie aresztowani w czasie zgromadzeń, a także naruszenie prawa do rzetelnego procesu w czasie postępowań karnych toczących się w ich sprawach (art. 6 ust. 1 Konwencji) oraz prawa do skutecznego środka odwoławczego (art. 13 Konwencji).

Lashmankin i inni przeciwko Rosji - wyrok ETPC z dnia 7 lutego 2017 r., połączone skargi nr 57818/09, 51169/10, 4618/11, 19700/11, 31040/11, 47609/11, 55306/11, 59410/11,7189/12, 16128/12, 16134/12, 20273/12, 51540/12, 64243/12 i 37038/13.