Strasburg: ochrona w ramach programu ochrony świadków musi trwać aż do ustania zagrożenia

Odebranie ochrony rodzinie świadka dlatego, że świadek ten ponownie nawiązał kontakty ze światem przestępczym, stanowi naruszenie praw podstawowych uznał Europejski Trybunał Praw Człowieka w swym wyroku z 4 grudnia br.

Sprawa została wniesiona przez Serbów mieszkających na Węgrzech – "skruszonego przestępcy" oraz jego rodziny, która wraz z nim uczestniczyła w programie ochrony świadków. Główny skarżący został skazany za przestępstwa związane z handlem narkotykami. W trakcie procesu zaczął współpracować z organami ścigania. Podczas odbywania kary przyłapano go jednak na komunikowaniu się ze światem przestępczym. Wskutek tego wycofano zarówno jego, jak i jego rodzinę z programu ochrony świadków, przywracając jego konkubinie i trójce dzieci poprzednią tożsamość. Skarżący twierdzili jednak, że w dalszym ciągu organizacja przestępcza, do której należał wcześniej pierwszy skarżący, stanowiła realne zagrożenie dla jego bliskich.

Trybunał uznał te argumenty i wskazał, iż w chwili objęcia skarżących programem ochrony świadków władze uznały istnienie poważnego zagrożenia dla ich życia ze strony organizacji przestępczych. Cofnięcie skarżącym ochrony w takiej sytuacji może nastąpić jedynie z powodu ustania zagrożenia dla ich życia i zdrowia, czego w omawianej sprawie nie wykazano. Rząd węgierski przyznał, iż zrezygnowano z programu ochrony świadków w tej sprawie dlatego, że pierwszy skarżący został przyłapany na komunikowaniu się ze światem przestępczym. Odebranie ochrony jego konkubinie i dzieciom postawiło ich w sytuacji realnego zagrożenia życia, z naruszeniem art. 2 Konwencji o prawach podstawowych (prawo do życia).

Trybunał przyznał skarżącym tytułem słusznego zadośćuczynienia kwotę 10 tys. euro i nakazał rządowi węgierskiemu – na podstawie art. 46 Konwencji – podjęcie wszelkich niezbędnych środków umożliwiających skuteczną ochronę skarżących przed zagrożeniami ze strony świata przestępczego, włącznie z przyznaniem im nowej tożsamości, jeżeli zaistnieje taka konieczność.

Omawiany wyrok dobrze obrazuje ogólną specyfikę rozstrzygnięć ETPC. Trybunał koncentruje się przede wszystkim na rzeczywistej i praktycznej sytuacji zagrożenia praw podstawowych skarżących, a nie na fakcie formalnej zgodności (lub niezgodności) z przepisami prawa krajowego. W tej sprawie na pierwszym planie znalazła się sytuacja potencjalnego zagrożenia rodziny świadka, a nie fakt, iż świadek – z prawnego punktu widzenia – mógł naruszyć warunki objęcia go programem ochrony świadków. Prawo do życia ma charakter bezwzględny, a jego ochrona zawsze będzie ważniejsza niż spełnienie formalnoprawnych przesłanek warunkujących podjęcie działań przez służby państwowe.

Tak wynika z wyroku Trybunału z 4.12.2012 r. w sprawie nr 19400/11, R.R. i inni przeciwko Węgrom.