Pozwany prowadził przedsiębiorstwo zajmujące się m.in. górnictwem, działalnością usługową w zakresie instalowania, naprawy i konserwacji maszyn dla górnictwa i budownictwa, wydobywaniem węgla kamiennego. Nie było wątpliwości, że działalność tego rodzaju przedsiębiorstwa jako całości opiera się na funkcjonowaniu maszyn i urządzeń przetwarzających elementarne siły przyrody, jak w szczególności paliwa, gaz i energię elektryczną, na pracę i inne rodzaje energii. Bez korzystania z sił przyrody nie mogłoby ono osiągać swojego celu gospodarczego określonego przez opisany zakres działalności.

Nie ma znaczenia tytuł prawny władania maszynami

Dla uznania przedsiębiorstwa jako wprawianego w ruch siłami przyrody nie ma znaczenia tytuł prawny, na podstawie którego włada maszynami lub urządzeniami przetwarzającymi elementarne siły przyrody. Sąd Najwyższy odesłał w tym zakresie do definicji przedmiotowej przedsiębiorstwa zawartej w art. 551 k.c.

Podmiot odpowiedzialny na podstawie art. 435 k.c.

Odpowiedzialny na podstawie art. 435 k.c. jest prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch siłami przyrody. W tym kontekście podkreśla się, że może to być osoba fizyczna, osoba prawna oraz podmiot, o którym stanowi art. 331k.c., jeżeli we własnym imieniu i we własnym interesie zarządza tym przedsiębiorstwem lub zakładem. Nie jest nim dzierżyciel, np. syndyk czy zarząd spółki, prowadzący jej sprawy. Chodzi bowiem o faktyczne kierowanie przedsiębiorstwem lub zakładem dla siebie, niezależnie od rodzaju posiadanego tytułu prawnego do zarządzania, a nawet przy braku takiego tytułu.

LEX Linie Orzecznicze
Artykuł pochodzi z programu LEX Linie Orzecznicze
Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami


Spowodowanie szkody przez inne przedsiębiorstwo

Sąd apelacyjny przede wszystkim ze wskazanych wyżej przyczyn uznał, że skarżący prowadzi przedsiębiorstwo wprawiane w ruch siłami przyrody, co wystarczało do przyjęcia, że za szkodę wyrządzoną wypadkiem śmiertelnym odpowiada na podstawie art. 435 § 1 k.c., tj. na zasadzie ryzyka. Okoliczność, że pozwany wykonywał działalność na terenie innej kopalni, podlegać mogła zatem rozważaniom jedynie w zakresie odpowiedzialności za szkodę w sytuacji, gdy do zdarzenia powodującego szkodę dochodzi wskutek włączenia się w ruch przedsiębiorstwa ruchu innego przedsiębiorstwa. Sąd Najwyższy w tej kwestii w pełni zaakceptował stanowisko zawarte w wyroku SN z dnia 18 stycznia 2012 r., sygn. akt II PK 93/11 (OSNP 2013 nr 9-10, poz. 104), że sam fakt spowodowania szkody przez ruch innego przedsiębiorstwa nie oznacza jeszcze, że zostaje przez to zerwany związek z ruchem pierwszego z nich. Może to jedynie oznaczać, że to inne przedsiębiorstwo jest również odpowiedzialne za szkodę. Natomiast wyłączenie odpowiedzialności pierwszego może nastąpić tylko w wypadku, gdyby okazało się, że to inne jest, w rozumieniu art. 435 § 1 k.c. osobą trzecią, z której wyłącznej winy powstała szkoda i za którą prowadzący przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności.

Ruch przedsiębiorstwa

Warto dodać, że według przeważającego w doktrynie i orzecznictwie zapatrywania pojęcie "ruch przedsiębiorstwa" w art. 435 § 1 k.c. należy traktować szeroko. Oznacza to, że nie chodzi tu o ruch pojmowany mechanicznie, lecz o działalność przedsiębiorstwa, jego funkcjonowanie. Pojęcie ruchu przedsiębiorstwa odnosi się do funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całości, a nie tylko do ruchu jego poszczególnych elementów czy urządzeń. Związek pomiędzy ruchem i szkodą występuje zatem wtedy, gdy szkoda nastąpiła w wyniku zdarzenia funkcjonalnie powiązanego z działalnością przedsiębiorstwa, choćby nie było bezpośredniej zależności pomiędzy użyciem sił przyrody a szkodą.

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 kwietnia 2016 r., sygn. akt I PK 145/15.