Problem powstał na tle roszczenia spadkobierców byłych właścicieli Andrzeja J. i Stefana N. budynku objętego tzw. dekretem Bieruta z 1945 r.

Milionowe odszkodowania
Spadkobiercy domagali się od skarbu państwa odszkodowania za szkodę powstałą w rezultacie wydania w 1976-1985 r. decyzji administracyjnych, które przewidywały zbycie lokali na rzecz osób trzecich. Powodowie definitywnie utracili te lokale, ponieważ zostały one ostatecznie zbyte przez skarb państwa po odmowie przyznania poprzednikom prawnym powoda prawa własności
czasowej zabudowanie nieruchomości na podstawie przepisów dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta St. Warszawy. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego skarbu państwa na rzecz powoda Andrzeja J. kwotę 2 mln 258 tys. zł, a na rzecz drugiego powoda – 574 tys. 916 zł.

Źródłem szkody jest decyzja dekretowa
Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska pozwanego skarbu państwa, że źródłem szkody (zdarzeniem ją wywołującym) jest decyzja z 6 listopada 1967 r. odmawiająca współwłaścicielom przyznania prawa własności czasowej. Decyzja nadzorcza z 8 marca 2001 r. nie stwierdzała, że wspomniana decyzja pierwotna wywołała nieodwracalne skutki prawne, ale stwierdzała nieważność tej decyzji.

Ostatecznie w wyniku rozpatrzenia odwołania od decyzji z 31 sierpnia 1967 r. (organu pierwszej instancji, odmawiającej przyznania prawa własności czasowej) doszło do uchylenia tej decyzji, wznowienia postępowania i przyznania m.in. powodom udziałów w użytkowaniu wieczystym, jednakże z wyłączeniem lokali zbytych w latach 1976-1985 r.

Skutek unieważnienia
Stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 6 listopada 1967 r. miało taki skutek, że konieczne stało się ponowne rozpoznanie wniosku poprzedników prawnych powodów z 1948 r., co nastąpiło w decyzji z dnia 20 marca 2012 r. Trafne jest zatem stanowisko powodów, którzy upatrują źródła powstania ich szkody (w postaci utraty lokali) w „decyzji dekretowej” z 6 listopada 1967 r.

Zdaniem dra Grzegorza Matusiaka z Prokuratorii Generalnej RP, podobnie jak i prokuratora Wojciecha Kasztelana, Sąd Najwyższy nie może pominąć uchwały siedmiu sędziów z 2015 r. (sygn. akt III CZP 22/15). Według niej w razie stwierdzenia wydania z naruszeniem prawa decyzji odmawiającej byłemu właścicielowi przyznania prawa do gruntu na podstawie art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r., źródłem poniesionej przez niego (lub jego następców prawnych) szkody nie jest decyzja zezwalająca na sprzedaż lokalu w budynku położonym na nieruchomości, także w razie stwierdzenia jej wydania z naruszeniem prawa.

Sprzedaż lokali nie wywołała szkody
Sąd Najwyższy 28 marca br. podjął uchwałę, zgodnie z którą w razie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej utrzymującej w mocy decyzję odmawiającą ustanowienia na rzecz byłego właściciela nieruchomości prawa użytkowania wieczystego na tej nieruchomości na podstawie przepisów dekretu warszawskiego źródłem szkody nie jest decyzja wydana z naruszeniem prawa, zezwalająca na sprzedaż lokali w budynku położonym na tej nieruchomości.

Postępowania reprywatyzacyjne [PRZEDSPRZEDAŻ] Magdalena Niziołek

Postępowania reprywatyzacyjne [PRZEDSPRZEDAŻ]

Sędzia sprawozdawca prof. Wojciech Katner podkreślił jak trudne są decyzje, które wiążą się z zagadnieniami reprywatyzacyjnymi, w sytuacji, w której nie ma ustawy reprywatyzacyjnej i na sądy przenosi się – wbrew zasadom praworządnego państwa – obowiązek rozstrzygania w kwestiach dotyczących sprawiedliwości dziejowej i spraw, które dotyczą nacjonalizacji i aktów sprzed kilkudziesięciu lat.

Uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Najwyższy: Czy w razie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej utrzymującej w mocy decyzję administracyjną odmawiającą ustanowienia na rzecz byłego właściciela nieruchomości prawa użytkowania wieczystego na tej nieruchomości na podstawie przepisów dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, źródłem poniesionej przez niego (jego następców prawnych) szkody może być także wydana z naruszeniem prawa decyzja zezwalająca na sprzedaż lokali w budynku położonym na tej nieruchomości?

Kontynuacja poprzednich uchwał i wyroków
W pytaniu prawnym Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że przesądzenie kwestii źródła poniesionej przez powodów szkody ma istotne implikacje prawne, może bowiem decydować m.in. o ewentualnym reżimie prawnym naprawienia szkody, stosownym ujęciu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy wskazaną, wadliwą decyzją administracyjną i szkodą powodów (art. 361 § 1 k.c.), a także o upływie przedawnienia roszczenia odszkodowawczego (art. 160 § 6 k.p.a.).

Za treścią uchwały przemawia wcześniejsze orzecznictwo, m.in. uchwała całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 31 marca 2011 r., III CZP 112/10 (OSNC 2011, nr 7-8, poz. 75) jak również wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r., K 5/11, oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 r.( P 46/13).  Z tych wyroków wyraźnie wynika, że trzeba mieć świadomość upływu czasu  i tego, że po kilkudziesięciu latach jest konieczne zachowanie praw nabytych przez osoby trzecie.

Ponadto należy mieć na uwadze konieczność zachowania zaufania jednostki do państwa, pewności prawa. Również uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 3 września 2015 r. III CZP 22/15  (OSNC 2016, nr 3, poz. 30) wzmacnia argumentację dzisiejszej uchwały.

Sąd Najwyższy wskazał, że związek przyczynowy (art. 361 § 1 k.c.) występuje tylko między decyzją dekretową a szkodą wyrządzoną byłym właścicielom i ich następcom prawnym wskutek pozbawienia ich prawa własności nieruchomości i odmówienia prawa własności czasowej, czy też użytkowania wieczystego w zależności od tego, kiedy decyzja była wydawana. Sprzedaż lokali przez Skarb Państwa, jako nowego właściciela nie ma znaczenia dla dawnych właścicieli, gdyż oni nie tracili własności, która do nich nie należała.

Sygnatura akt III CZP 46/17, uchwała 7 sędziów z 28 marca 2018 r.