Przepis art. 946 k.c. przewiduje różne sposoby odwołania testamentu. Można tego dokonać w sposób wyraźny przez sporządzenie nowego testamentu, w którym spadkodawca zamieszcza oświadczenie o odwołaniu poprzedniego testamentu (testamentów), albo w sposób dorozumiany przez sporządzenie nowego testamentu, który jednak nie zawiera oświadczenia o odwołaniu poprzedniego, natomiast zawiera rozrządzenie sprzeczne z poprzednim (art. 947 k.c.).
Zniszczenie musi wskazywać na wolę odwołania testamentu
Dorozumiane odwołanie testamentu może nastąpić również w ten sposób, że testator działając z zamiarem jego odwołania, podejmie określone działania w stosunku do dokumentu zawierającego jego rozrządzenie spadkowe, polegające na zniszczeniu testamentu lub pozbawieniu go cech, od których zależy jego ważność, albo dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Zniszczenie testamentu może nastąpić w szczególności przez jego podarcie i spalenie. Powyższe czynności, które mogą zostać podjęte przez samego spadkodawcę lub przez osobę działającą na jego polecenie, muszą jednak zawsze wskazywać w sposób jednoznaczny na wolę odwołania testamentu.
Zniszczenie dokumentu zawierającego testament
Treść art. 946 k.c. wskazuje, że odwołanie testamentu przez podjęcie czynności przeciwko testamentowi możliwe jest w stosunku do dokumentu zawierającego testament. Wyłącza to możliwość podjęcia takich działań w stosunku do testamentów szczególnych, których treść nie została stwierdzona dokumentem.
Wypis aktu notarialnego ma moc oryginału
Powyższy sposób odwołania testamentu dotyczy przede wszystkim testamentu własnoręcznego. W praktyce zrodziło się natomiast pytanie, jak ocenić sytuację, gdy przedmiotem określonego w art. 946 k.c. działania spadkodawcy, który nie dysponuje oryginałem aktu notarialnego zawierającego jego testament, jest jego wypis. W tej kwestii należy zauważyć, że zgodnie z art. 109 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. 2014 r. poz. 164) wypis testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego ma moc oryginału. Można zatem przyjąć, że odwołanie testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego może nastąpić przez świadome zniszczenie przez spadkodawcę wypisu aktu notarialnego zawierającego testament. Za takim poglądem przemawia brak w treści art. 946 k.c. ograniczeń wskazanego w nim sposobu odwołania testamentu do określnych jedynie form testamentu. Przedstawiona wykładnia realizuje przy tym kluczową na gruncie prawa spadkowego zasadę swobody testowania obejmującą także odwołanie testamentu, nakazującą taką wykładnię przepisów, która w maksymalnym stopniu pozwoli spełnić wolę spadkodawcy (art. 948 § 1 k.c.).
Nie trzeba zniszczyć wszystkich wypisów
Przedmiotem, do którego odnosi się oświadczenie o odwołaniu testamentu, jest czynność prawna zawierająca rozrządzenie spadkowe, a nie dokument, w którym jest ono zapisane. Oświadczenie to uzewnętrznia się jedynie przez skierowanie działań spadkodawcy, o których jest mowa w art. 946 k.c., do dokumentu zawierającego testament. Do wyrażenia woli odwołania testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego przez podjęcie działań opisanych w art. 946 k.c. nie jest więc konieczne skierowanie ich w stosunku do wszystkich wypisów tego aktu, z których każdy ma moc oryginału dokumentu. Wystarczy ich podjęcie w stosunku do co najmniej jednego wypisu.
Tak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 sierpnia 2015 r. (sygn. akt V CSK 635/14).
SN: można odwołać testament przez zniszczenie wypisu aktu notarialnego
Jak orzekł Sąd Najwyższy, testament może zostać odwołany również przez zniszczenie wypisu aktu notarialnego. Jednak musi być wiadome, że tak była wola testatora.